کاربرد سونوگرافی داپلر در زنان و بارداری

اهمیت استفاده از سونوگرافی  داپلر در بارداری

اولتراسوند داپلر حرکت خون را در ورید ها ، شریان و عروق خونی با امواج صوتی نشان می دهد. از صدای انعکاس یافته می توان برای تشخیص محدودیت جریان خون، لخته های خونی و سلامت جنین استفاده نمود. برخلاف تصویربرداری اولتراسوند که تصویری از جنین در حم ارائه می نماید، سونوی داپلر برای مشاهده جریان خون در جنین استفاده می گردد. پزشکان معمولا از اولترا سونوگرافی داپلر در حین بارداری توسط متخصص زنان برای بررسی جریان خون نافی جنین، جریان خون جفت و جریان خون در قلب و مغز استفاده می کنند.

سونوگرافی داپلر در مواقع ذیل، برای هدایت تصمیم­ گیری­ ها در طی دوران حاملگی بکار گرفته می­شود:

• با توجه به مدت حاملگی جنین کوچکتر از اندازه طبیعی است (محدودیت رشد جنینی). جریان خون عروق خونی بزرگ بند ناف (شریان بند ناف) را نیز می­توان بررسی کرد.
• وجود حساسیت ارهاش (Rh). جریان خون عروق خونی مغز شریان مغزی میانی، و یا ( MCA) را می­توان برای نظارت بر سلامت جنین مورد استفاده قرار داد.
• مادر مشکلات دیگری از قبیل پره اکلامپسی و یا بیماری سلول­های داسی شکل دارد.

سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD) را می توان در کودکان مبتلا به بیماری سلول­ های داسی شکل برای ارزیابی خطر سکته مغزی مورد استفاده قرار داد. در بزرگسالان نیز، TCD را می­توان برای ارزیابی جریان خون در مغز بکار گرفت.

دیگر کاربردهای سونوگرافی داپلر در بارداری

با استفاده از نتایج داپلر می توان تعیین نمود که آیا محدودیت در جریان خون سبب پیدایش آنومالی (غیرطبیعی بودن) در جنین شده است یا خیر.
محدودیت در جریان خون در جنین منجر به وزن کم هنگام تولد ، کاهش اندازه جنین و اختلال در تکامل آن میگردد.

سونوگرافی داپلر برای اندازه گیری جریان خون و فشار خون انجام می شود. انجام این سونوگرافی بعد از در سه ماهه اول بارداری توسط متخصص زنان برای مادر و جنین خطری ایجاد نخواهد کرد. این سونوگرافی به تشخیص مشکلاتی مانند:

• لخته شدن خون
• تشخیص چسبندگی رحم
• نارسایی جفتی بند ناف
• خون رسانی ضعیف
• علت رشد نکردن جنین
• عروق ورم کرده
• انسداد رگ های خونی و یا کاهش سرعت جریان خون در رگ ها کمک می کند.

سونوگرافی داپلر چگونه انجام می گیرد؟

متخصص زنان ژل مخصوص سونوگرافی را بر روی ناحیه خاصی از بدن (ناحیه‌ای که قرار است سونوگرافی داپلر بر روی آن انجام گیرد) قرار می‌دهد.

بدون هیچ گونه عمل تهاجمی و یا وارد شدن از طریق پوست این کار صورت می گیرد. بنابراین مزیت مهم این روش، امن بودن آن است.

پس از قرار گرفتن این وسیله بر روی پوست بدن، متخصص زنان آن را حرکت می‌دهد.

حرکت گلبول‌های خونی در رگ‌های فرد، سرعت برگشت امواج را تغییر می‌دهد و بر اساس بازگشت امواج فراصوت، دستگاه پردازشگر تصاویری را بر روی مانیتور ایجاد می‌کند که نشان دهنده جریان خون در فرد می ‌باشد.

این آزمون می‌تواند روش جایگزینی برای روش‌های تهاجمی مانند آنژیوگرافی و ونوگرافی باشد. در طی این دو روش ذکر شده، ماده رنگی به عروق خونی تزریق می‌شود تا تصاویری با اشعه X بدست آید و طبق این تصاویر مشکل فرد تشخیص داده می شود.

همچنین سونوگرافی داپلر به پزشک کمک می کند تا میزان آسیب به شریان ها را بررسی کند تا بر اساس میزان صدمات وارده، اقدامات درمانی خاصی را انجام دهد.

چند نوع سونوگرافی داپلر وجود دارد که شامل موارد زیر می باشد:

1- داپلر موج پیوسته و یا  beside:

این نوع از سونوگرافی داپلر، در یکی از ویژگی های امواج صوتی تغییر ایجاد می کند تا از جریان خون درون رگ های خونی اطلاعات مناسبی را به پردازشگر مخابره کند. متخصص رادیولوژی که سونوگرافی داپلر را انجام می دهد، به صدای تولید شده گوش می کند تا متوجه شود که خون در آن منطقه به خوبی جریان دارد و یا رگ مسدود و تنگ شده است. این نوع از سونوگرافی داپلر در کنار تخت انجام می گیرد.

2- داپلر داپلکس:

این نوع از سونوگرافی داپلر از روش اولتراسوند استاندارد برای تولید تصویر از رگ های خونی و بافت های اطراف آن استفاده می کند. همچنین کامپیوتر، اصوات داپلر را به تصاویر تبدیل می کند و از سرعت و جهت جریان خون درون رگ ها، به پزشک اطلاعات مناسبی را ارائه می دهد.

3- داپلر رنگی:

این نوع از سونوگرافی داپلر، از روش اولتراسوند استاندارد برای تهیه تصاویر از عروق خونی استفاده می کند. همچنین کامپیوتر اصوات داپلر را به رنگی تبدیل می کند و سرعت و جهت جریان خون را درون رگ ها در اختیار پزشک قرار می دهد.

با توجه به اینکه احتمال بروز عارضه چسبندگی رحم در افرادی که سابقه سزارین دارند بیشتر است ضمن اینکه بطور کلی با هر بارداری ریسک آن افزایش می یابد. این عارضه فقط با سونوگرافی داپلر (رنگی) در ماه هفتم قابل تشخیص است.حتما طبق صلاحدید متخصص زنان برای انجام سونوگرافی اقدام کنید که با توجه به نتیجه آن برای ادامه بارداری و زایمان برنامه ریزی شود.

این سونوگرافی به دو منظور به کار می رود یکی بررسی عروقی که از جفت به جنین خون رسانی می کنند و دیگری برای بررسی میزان چسبندگی جفت به دیوار رحم است.

بررسی عروق خون رساننده  در موارد شک به کاهش خون رسانی به جنین در مواردی مانند بیماری های مادر یا عقب افتادگی رشد و نیز کم بودن وزن جنین کاربرد دارد که با این سونوگرافی رنگی می توان میزان خون رسانی به جنین را بررسی کرد.

در مورد چسبندگی جفت باید گفت که سونوگرافی سیاه و سفید کاربرد اصلی را داشته و سونوگرافی رنگی فقط کمک کننده و تایید کننده است. در برخی موارد شدید چسبندگی جفت به دیواره رحم ، عروق جفت از دیواره رحم عبور کرده و حتی می تواند به دیواره مثانه برسد که بررسی این موارد با این سونوگرافی رنگی می باشد.

4- داپلر پاور:

این نوع سونوگرافی داپلر نوع خاصی از سونوگرافی داپلر رنگی می باشد. تصاویری را به دست می آورد که با داپلر رنگی استاندارد به سختی به دست می آید و یا حتی به دست آوردن آن هم غیرممکن می باشد. این نوع سونوگرافی اغلب برای ارزیابی جریان خون در عروق موجود در اندام های با بافت متراکم مورد استفاده قرار می گیرد.

چگونه می توان برای سونوگرافی داپلر آماده شد؟

برای به دست آوردن نتایج قابل قبول از سونوگرافی داپلر، توصیه می شود که از دو ساعت قبل از انجام آن، از مصرف هر گونه مواد حاوی نیکوتین (سیگار و قلیان و ...) خودداری شود، زیرا نیکوتین سبب انقباض عروق خونی می شود و نتایج نادرستی را نشان می دهد.

یکی از مزیت های مهم سونوگرافی داپلر، غیر تهاجمی بودن آن است و نسبت به آزمون هایی دیگر نیز سریع تر و ارزان تر می باشد.

 نکته:

سونوگرافی داپلر را می توان با خیال راحت در طی دوران بارداری انجام داد، زیرا تا کنون تحقیقات مختلف نشان داده است هیچ گونه آسیبی به جنین وارد نمی شود.