در دوران بارداری علائم و نشانه های متفاوتی در قسمت های مختلف بدن ظاهر می شوند که توسط بیمار به حاملگی مشکوک شده و به پزشک مراجعه می نمایند. پزشک برای تشخیص قطعی حاملگی علاوه بر گرفتن شرح حال و معاینات بالینی از تسهیلات آزمایشگاهی نیز استفاده می کنند.
مهم ترین نشانه حاملگی قطع قاعدگی است. مخصوصا اگر زن جوان بوده و قبلا قاعدگی کاملا طبیعی داشته باشد. گرچه قاعدگی ممکن است به علل عوامل مختلفی مانند تغییر آب و هوا، ترس از حاملگی، مسافرت، غم و اندوه، بیماری های تخمدان و تیروئید، کم خونی، بدی تغذیه و عفونت های مزمن مانند سل و سیفلیس عقب بیافتد ولی به هر حال قطع قاعدگی در هر زن جوان باید به حساب قاعدگی گذاشته شود که البته با کمی دقت در تعداد روزها و مقدار خونریزی روزانه قاعدگی های قبلی تشخیص داده می شود.
علامت بارز تهوع و استفراغ
حالت تهوع و دل به هم خوردگی تقریبا در ۳۰ درصد زنان آبستن دیده می شود. این حالت بیشتر در صبح ها و بعد از برخاستن از خواب ایجاد می شود و به تدریج در طول مدت روز از بین می رود در بعضی موارد حالت تهوع منجر به استفراغ می گردد.
حالت تهوع صبحگاهی معمولا دو هفته بعد از قطع قاعدگی شروع شده و در ماه های اول و دوم بارداری به بیشترین شدت خود می رسد.
به ندرت ممکن است حالت تهوع بعد از ماه چهارم نیز ادامه یابد. علت تهوع صبحگاهی معلوم نیست ولی اختلالات عصبی و روحی نقش مهمی را به عهده دارند. چون تهوع در اختلالات هاضمه نیز مشاهده می شود لذا به تنهایی برای تشخیص بارداری کافی نیست.
حساسیت و دردناک شدن پستان ها در بعضی از خانم ها قبل از قاعدگی شروع شده و بعد از خاتمه خونریزی، برطرف می شود. این حالت در دوران بارداری شدید شده و در بسیاری از موارد زن باردار احساس درد و ضربان پستان را حس می کند.
رنگ نوک پستان و هاله دور آن تیره تر می شود و البته این تغییر رنگ در افراد سبزه به وضوح دیده می شود.
شستشوی نوک پستان با آب گرم ( بدون صابون) در صورت مشاهده ترشح سفید رنگ به روی آن ضروری است زیرا در غیر این صورت نوک پستان زخم می شود.
رشد پستان ها در دوران بارداری بسیار زیاد است به طوری که نیم کیلو گرم به وزن آنها اضافه می شود همراه با رشد سریع پستان عروق زیر پوست نیز رشد کرده و به طور واضح دیده می شوند.
زنان باردار بلافاصله بعد از شروع حاملگی شب ها برای ادرار کردن از خواب بیدار شده و تکرر ادرار در ایام روز نیز مشاهده می شود. علت تکرر ادرار نیز روشن است مثانه در جلوی رحم قرار دارد، با بزرگ شدن رحم بر روی مثانه فشار وارد می شود و به این ترتیب احساس احتیاج به خالی کردن مثانه مکرراً به وجود می آید. به طور کلی بعد از ماه سوم که رحم از لگن خارج می شود این احساس برطرف می شود ولی در ماه آخر بارداری که سر بچه وارد لگن می شود این احساس دوباره برمی گردد و چون در این موارد با یک خنده و سرفه شدید ممکن است مقدار کمی ادرار بی اختیار خارج شود، اکثر خانم ها ترجیح می دهند که نوار بهداشتی استفاده کنند.
اگر در اواخر حاملگی تکرر ادرار باعث به هم خوردن خواب شود بهتر است که خانم حامله پس از ساعت ۶ عصر از مصرف مایعات خودداری کند.
حرکت جنین در شکم معمولا بعد از چهارماهگی به صورت لرزش و تکان جزئی قابل درک است ولی مادرانی که برای بار اول باردار می شوند به علت عدم تجربه کافی تا مدت ها حرکت جنین را نمی توان حس کنند و بالاخره در بعضی از خانم ها که مدت های مدید در انتظار بارداری بوده اند، حرکات روده و انقباضات رحم ممکن است به حساب حرکت جنین گذاشته شود.
حرکت جنین به هر حال سلامت او را تایید می کند. بر حسب وضعیت قرار گرفتن جنین و تعداد دفعات زایمان شدت حرکت متفاوت است. معمولا بعد از ماه ششم حرکت جنین شدید و قوی شده و گاهی ممکن است سبب اختلال در خواب مادر گردد.
در هفته های آخر دوران بارداری بعد از وارد شدن سر به داخل لگن و کاهش فضای کافی از شدت حرکات جنین کاسته می شود. اگر در نیمه دوم بارداری حرکات جنین شدیدا کاسته شود باید جهت بررسی سلامت جنین از تست های مانیتورینگ الکترونیک استفاده کرد. امروزه از تعداد حرکات جنین برای بررسی سلامت جنین استفاده می شود.
به این ترتیب به مادران توصیه می شود که در دوران بارداری یک ساعت پس از نهار و یک ساعت پس از شام، به مدت یک ساعت به پهلوی چپ دراز کشیده و تعداد حرکات جنین را یادداشت نمایند. اگر در ساعت اول حرکتی حس نشد تعداد حرکت ساعت دوم را می توان به عنوان سلامت جنین تقلی کرد زیرا در ساعت اول ممکن است جنین در خواب باشد. البته تعداد حرکت جنین در ساعت دوم نباید از ۶ بار کمتر باشد.
نشانه دیگر بارداری بزرگی شکم است. رحم تا ماه سوم بارداری در داخل لگن قرار دارد بعد از آن به تدریج از لگن خارج شده به طوری که در ماه پنجم حد بالای رحم در حدود ناف مادر قرار می گیرد. البته بزرگی شکم همیشه دال بر حاملگی نیست و در موارد دیگری مانند کیست تخمدان، نفخ شکم و غدد موجود در رحم نیز مشاهده می شود.
همراه با تغییرات فوق الذکر خطوط سیاه مایل به قهوه ای در قسمت تحتانی شکم، ران ها و گاهی پستان ها ظاهر می شود که بعد از زایمان به صورت خطوط سفید رنگی درآمده و برای همیشه باقی می مانند. این لکه ها بیشتر در افراد گندمگون ظاهر می شود.
برای جلوگیری از پیدایش این خطوط که در نتیجه کشش پوست بوجود می آید راهی وجود ندارد ولی ماساژ روزانه پوست به وسیله پمادهای بی ضرر و روغن زیتون به مدت ۱۰ الی ۳۰ دقیقه توصیه می شود.
تغییر دیگر پوست پیدایش خطی قهوه ای از ناف تا استخوان پوبیس است. این تغییر رنگ پوست بیشتر در نزد سفید پوستان دیده می شود و بعد از خاتمه آبستنی به تدریج کمتر شده و با گذشت زمان به کلی از بین می رود.
علاوه بر نشانه های فوق الذکر، کم خوابی، ازدیاد ترشح بزاق و آبریزش از دهان، سردرد، سر گیجه و حالت عصبی مخصوص نیز در زنان باردار مشاهده می شود.
در پایان هفته ۱۲توده در بالای استخوان عانه لمس می شود که همان رحم حامله در حال رشد است.
توجه شود که سعی در مخفی کردن بزرگی شکم و رحم با استفاده از گن ها و شکم بندهای تنگ خطرناک خواهد بود.