عدم فعالیت، ضعف پیش رونده یا عدم وجود تخمدانها که منجر به کاهش سطوح هورمونهای جنسی زنانه می‌شوند را هیپوگنادیسم گویند.
ژنتیک : گاهی به علت ناهنجاریهای کروموزومی می‌باشد.
سن ، نحوۀ زندگی : عوامل خطر بستگی به علل ایجاد کننده دارند.
هورمونهای جنسی زنانه رشد جنسی و سیکل قاعدگی را کنترل می‌نمایند . عملکرد ضعیف تخمدانها که هیپوگنادیسم گفته می‌شود ، منجر به کم شدن سطوح این هورمونها در بدن می شود. یک کاهش طبیعی هورمونی در زمان یائسگی وجود دارد، اما این کاهش در سایر موارد ممکن است معرف یک بیماری زمینه‌ای باشد . هیپوگنادیسم ممکن است موجب ایجاد علائم اضطراب شود ، اما غالباً قابل درمان است .
انواع بیماری
دو نوع هیپوگنادیسم وجود دارد : اولیه و ثانویه. هر نوع می‌تواند در هر سنی بروز نماید . هیپوگنادیسم اولیه غالباً به علت بیماری یا ضعف تخمدانها ایجاد می‌شود که این امر می‌تواند به علت یک ناهنجاری کروموزومی نظیر سندرم ترنر باشد. این بیماری ممکن است همچنین به علت برداشتن تخمدانها توسط عمل جراحی بوجود آمده باشد .در اغلب موارد، هیپوگنادیسم اولیه به عنوان نتیجه طبیعی یائسگی بروز می‌نماید . هیپوگنادیسم ثانویه به علت یک ناهنجاری در غدۀ صنوبری یا هیپوتالاموس ( بخشی از مغز ) ایجاد می شود که منجر به کاهش تولید هورمونهایی که موجب تحریک عملکرد تخمدان می شوند ، می گردد . این ناهنجاری ممکن است ناشی از یک بیماری نظیر تومورغدۀ صنوبری یا ندرتاً آسیب غدۀ صنوبری یا هیپوتالاموس در اثر ضربه به سر باشد، یا ممکن است در اثر یک عفونت نظیر آنسفالیت ویروسی باشد . گاهی این بیماری در اثر ورزشهای شدید یا کاهش وزن ناگهانی می‌باشد .
علائم بیماری
علائم بستگی به سن بروز هیپوگنادیسم و همچنین مقدار هورمونهای جنسی که تولید می‌شوند، دارد .در صورتیکه حمله این بیماری قبل از بلوغ بروز نماید، هیپوگنادیسم موجب بلوغ غیر طبیعی در خانمها می‌شود . اگر حمله قبل از بلوغ رخ دهد، علائم عبارتند از :
· کاهش یافتن یا عدم قاعدگی
· کم شدن قدرت بارداری
· برافروختگی، تعریق شدید، اضطراب .
این علائم با سایر علائم یائسگی همراه هستند .
· ندرتاً موهای شرمگاهی ممکن است رشد نکرده و پستانها ممکن است کوچکتر شوند .
علائم دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد که بستگی به عامل زمینه ای بیماری دارند .
اقدامات درمانی
پزشک آزمایشات خونی جهت اندازه گیری سطوح هورمونی تقاضا خواهد نمود CT اسکن مغزی جهت بررسی اختلالات غدۀ صنوبری و اولتراسونوگرافی جهت بررسی تخمدانها انجام خواهد شد .
درمان بستگی به عامل بیماری دارد . برای مثال : اگر تومورغدۀ صنوبری عامل بیماری است با جراحی برداشته خواهد شد. در صورتیکه این حالت به علت کاهش وزن شدید است ، افزایش وزن راه درمان است . در بعضی موارد درمان جایگزینی هورمونی برای خانمهای یائسه توصیه می‌شود که این امر کمک به بهبود علائم یائسگی نموده و از بیماریهایی که با کاهش سطوح هورمونی مرتبط می‌باشند نظیر استئوپروز ( پوکی استخوان ) و بیماریهای عروقی کرونر جلوگیری نماید .
بلوغ غیر طبیعی در خانمها Abnormal puberty in females:
بلوغ بسیار زودرس یا دیری که معمولاً ناشی از عدم تعادل هورمونی است را بلوغ غیر طبیعی گویند .
سن : قبل یا بعد از سن طبیعی بلوغ رخ می‌دهد .
نحوۀ زندگی : تمرینات سخت بدنی و کاهش شدید وزن از عوامل خطرند.
ژنتیک : در بعضی موارد در اثر ناهنجاریهای کروموزومی می‌باشند.
بلوغ دوره ای است که رشد جنسی بروز می‌نماید .در دخترها بلوغ با جهش رشد، رویش مو در زیر بغل و ناحیه شرمگاهی، رشد پستانها و اعضاء تولید مثل و شروع قاعدگی مشخص می‌گردد . هر چند تفاوتهایی در سن شروع بلوغ وجود دارد ، این پدیده در دخترها بین سنین 14- 10 سالگی آغاز می‌شود . ممکن است بلوغ غیر طبیعی باشد و این در صورتی است که زودتر ( زودرس ) یا دیرتر ( تأخیری ) شروع شود. بلوغ زودرس در صورتی اتفاق می افتد که پستانهای دختری قبل از سن 8 سالگی رشد نماید یا قاعدگی قبل از 10 سالگی آغاز شود. در موارد شدید بلوغ ممکن است در سن 4 سالگی اتفاق افتد . بلوغ تأخیری در صورتی است که قاعدگی تا سن 16 سالگی شروع نشده باشد یا پستانها تا سن 14 سالگی رشد نکرده باشند .
بلوغ زودرس نادر است و می‌تواند به علت اختلالات هورمونی باشد. بلوغ دیررس شایعتر است. هر چند ممکن است عامل زمینه‌ای باعث تأخیر بلوغ شود، در بعضی دختران که تا سن 16 سالگی قاعده نمی‌شوند این پدیده یک تأخیر رشد ساده است و اغلب یک زمینه خانوادگی دارد. بلوغ غیر طبیعی ممکن است باعث نگرانی دختر یا خانواده وی شود. زیرا رشد جسمی و جنسی آنها با همسالان وی منطبق نیست. در صورت مشکوک بودن به بلوغ غیر طبیعی باید سریعاً با تمهیدات پزشکی پیگیری شود .
علل بیماری
بلوغ در دختران توسط هورمونهای جنسی زنانه که توسط تخمدانها تولید می شوند ، کنترل می‌گردد .این هورمونها نیز توسط هورمونهای مترشحه از غدۀ صنوبری در مغز و هیپوتالاموس کنترل می گردند . هیپوتالاموس بخشی از مغز است که غدۀ صنوبری را تنظیم می‌نماید . اختلال هر یک از این ارگانها ممکن است منجر به بلوغ زودرس یا تأخیری گردد .
بلوغ زودرس ممکن است به علت دلیل اختلالاتی که موجب افزایش زودرس هورمونهای جنسی هستند ، باشد .برای مثال رشد کیست تخمدان در کودکی ممکن است موجب تولید هورمونهای جنسی گردیده و موجب رشد جنسی زودرس گردد. تومورهیپوتالاموس یا صدمه به غدۀ صنوبری در اثر ضربه سر یا عفونتی نظیر مننژیت ممکن است باعث بروز بلوغ زود رس شوند.
تأخیر بلوغ ممکن است به علت اختلالات کروموزومی خاصی نظیر سندرم ترنر ، یا با شیوع کمتری به علت تومور غدۀ صنوبری باشد . کاهش شدید وزن یا تمرینات شدید ممکن است موجب عدم تعادل هورمونی گردیده و منجر به تأخیر بلوغ شود .در بسیاری موارد بلوغ غیر طبیعی ، عامل زمینه ای پیدا نشده است .
در سامانه تله ویزیت، بصورت آنلاین توسط
دکتر فاطمه نعمت اللهی ویزیت شوید. جهت تله ویزیت روی لینک زیر کلیک کنید.
اقدامات درمانی
پزشک آزمایشاتی جهت تعیین اینکه آیا بلوغ آغاز شده است یا چه مدت بلوغ جریان داشته است ، انجام می دهد . یک نمونه خون جهت اندازه گیری سطوح هورمونی و بررسی ناهنجاریهای کروموزومی گرفته می شود . همچنین ممکن است MR و CT اسکن مغزی جهت بررسی غدۀ صنوبری انجام شود و اولتراسونوگرافی برای بررسی کیست تخمدان انجام می شود . اگر عامل زمینه‌ای وجود داشت آن عامل باید درمان شود . برای مثال : کیست تخمدان توسط جراحی برطرف خواهد شد .درمان هورمونی ممکن است برای بلوغ زودرس یا پیشرفت رشد جنسی در صورتی که بلوغ تأخیر داشته باشد ، تجویز شود . در بعضی موارد تأخیر بلوغ همراه با ناباروری است و ممکن است نیاز به درمان جهت تخمک گذاری باشد و این در صورتی است که خانمی که بلوغ دیررس داشته است تمایل به بچه دار شدن داشته باشد .
گاهی بلوغ به سادگی به تأخیر می افتد و نیاز به درمان نمی باشد . افزایش وزن و کاهش فعالیتهای شدید می‌تواند مؤثر باشد و این در صورتی است که تأخیر در بلوغ به علت کاهش شدید وزن و تمرینات شدید باشد .