در اغلب موارد، بارداری و بچه‌دار شدن برای زنان یک فرایند کاملا طبیعی است. بعد از پایان یافتن دوره‌ی بارداری خانم باردار سزارین می‌کند و یا با نزدیک شدن به زمان به دنیا آمدن کودک، زایمان طبیعی انجام می‌شود. اما همیشه هم تمامی بارداری‌ها راحت و بدون دردسر سپری نمی شوند و برخی از زنان دچار مشکلاتی می‌شوند که پزشکان به آن حاملگی پرخطر می‌گویند.
زمانی حاملگی بعنوان حاملگی پرخطر شاخته می‌شود که خطر بروز برخی عوارض بارداری وجود داشته باشد که مادر، کودک یا هر دو را در معرض خطر قرار می‌دهد. بارداری‌های پرخطر باید زیر نظر پزشک متخصص زنان سپری شوند تا به مادر و کودک کمک شود که به بهترین نتیجه‌ی ممکن دست یابند. مادران باردار با مراجعه به متخصص زنان و اطلاع از وجود حاملگی پرخطر لازم است تحت مراقبت دائمی متخصص زنان باشند تا با کمترین خطر و به بهترین شکل دوران بارداری پرخطر را سپری کنند.
حاملگی پرخطر چیست؟
در صورتی که سلامت کودک شما به دلایلی در معرض خطر باشد، بارداری شما تحت عنوان "پرخطر" شناخته می‌شود. عوامل زیادی هستند که می‌توانند موجب شوند سلامتی کودک شما در معرض خطر باشد. شنیدن واژه‌ی "پرخطر" ممکن است ترسناک به نظر بیاید و دلهره‌آور باشد اما تشخیص و جداسازی بارداری‌های پرخطر، تنها راهی برای اطمینان از سلامتی شما و کودک شماست و این که پزشکان اطمینان حاصل کنند که شما در طول دوران بارداری خود تمامی مراقبت‌های ویژه‌ای که لازم است را دریافت می‌کنید. پزشک متخصص شما در تمام طول دوران بارداری به دقت و از نزدیک شما را تحت نظر دارد تا بروز هرمشکلی را سریعا و زودهنگام تشخیص دهد. این که چه عواملی موجب پرخطر بودن باداری شما می‌شود، به شرایط خاص شما بستگی دارد.
عواملی که احتمال بروز بارداری پرخطر را افزایش می‌دهند
دلایلی که ممکن است به خاطر آن بارداری از نوع پرخطر باشد، عبارتند از:
سن مادر: یکی از رایج‌ترین دلایل حاملگی پرخطر ، مسئله‌ی سن مادر است. زنانی که سن آنها در زمان بارداری کمتر از 17 و بیش از 35 سال است، بیش از دیگران در معرض بروز برخی از عوارض هستند. خطر بروز سقط جنین و اختلالات ژنتیکی در سن بالای 40 سال افزایش می‌یاید.
بیماری‌هایی که مادر قبل از بارداری به آن مبتلاست:
بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا، اختلالات قلب، کلیه و ریه، دیابت، بیماری‌های خودایمنی، بیماری‌های مقاربتی، یا عفونت‌های مزمن مانند ویروس HIV می‌توانند مادر و کودک را در معرض خطر قرار دهند. داشتن سابقه‌ی سقط جنین، بروز مشکلاتی در بارداری قبلی یا داشتن سابقه خانوادگی در ابتلا به اختلالات ژنتیکی نیز از دیگر مواردی هستند که موجب بروز بارداری پرخطر می‌شوند. در صورتی که به بیماری مبتلا هستید یا سلامتی شما در شرایط خاصی قرار دارد، بسیار مهم است که قبل از تصمیم به بارداری با متخصص زنان و زایمان مشورت کنید. ممکن است پزشک متخصص قبل از بارداری برخی آزمایشات را از شما بگیرد و میزان یا نوع داروهای مصرفی شما را تغییر بدهد و توصیه‌هایی به شما بکند تا سلامت خود و کودک خود را به بهترین نحو حفظ کنید.
بیماری‌هایی که مادر در بارداری به آن مبتلا می‌شود:
حتی در صورتی که در زمان آغاز بارداری خود در سلامتی کامل بسر می‌بردید، امکان آن وجود دارد که در حین بارداری به بیماری یا اختلالی دچار شوید که کودک شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دو مورد از مشکلاتی که بروز آنها بسیار شایع است عبارتند از:
مسمومیت حاملگی (پره‌اکلامپسی): سندرمی است که موجب بالا رفتن فشار خون، دفع پروتئین با ادرار و ورم کردن بدن می‌شود. در صورتی که برای درمان این مشکل اقدامی نشود، می‌تواند برای مادر و کودک بسیار خطرناک و حتی مرگ‌آور باشد. اما با کنترل کردن و درمان مناسب، اغلب زنانی که به مسمویت حاملگی دچار می‌شوند، علی‌رغم بروز این مشکل، کودک خود را سالم به دنیا می‌آورند.
دیابت حاملگی: نوعی از بیماری دیابت است که در دوران بارداری ایجاد می‌شود. زنانی که به این بیماری دچار می‌شوند، در صورت پیروی از دستورات پزشک می‌تواند بارداری سالمی را سپری کنند و کودک سالمی به دنیا بیاورند. معمولا بیماری دیابت بعد از زایمان بروز، می‌شود. اما زنانی که قبلا به دیابت بارداری دچار شده‌اند، بیش از دیگران در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع دوم هستند.
مشکلات مربوط به بارداری: اغلب موارد بارداری پرخطر به خاطر بروز مشکلات مربوط به خود پروسه‌ی بارداری است و اغلب این مشکلات خطر بسیار کمی برای خود مادر دارند و بیشتر جنین را تحت تاثیر قرار می‌دهند. برخی از مهم‌ترین این مشکلات عبارتند از:
زایمان زودرس: زایمانی است که قبل از هفته 37 بارداری آغاز شود. هرچند راهی برای دانستن این موضوع وجود ندارد که کدام زن به عارضه زایمان زودرس دچار می‌شود، اما برخی از عوامل هستند که احتمال بروز زایمان زودرس را افزایش می‌دهند، مانند عفونت، کوتاه بودن دهانه‌ی رحم و یا سابقه‌ی داشتن زایمان زودرس.
بارداری چندقلویی: به این معناست که شما بیش از یک بچه در شکم خود دارید (دو قلو، سه قلو، چهارقلو و غیره). بارداری چندقلویی در بین زنانی که به دنبال درمان‌های ناباروری، باردار شده‌اند بیشتر شایع است و احتمال بروز زایمان زودرس، دیابت بارداری و فشار خون بالای بارداری را افزایش می‌دهد.
جفت سرراهی: به وضعیتی گفته می‌شود که در آن جفت مادر جلوی دهانه‌ی رحم را می‌گیرد. این وضعیت می‌تواند موجب خونریزی شود خصوصا اگر مادر انقباضات رحمی داشته باشد. اگر با نزدیک شدن به زمان زایمان همچنان جفت دهانه‌ی رحم را پوشش داده باشد، پزشک انجام سزارین را برای کاهش خطر خونریزی توصیه می‌کند.
مشکلات جنینی: که در برخی موارد در تصاویر سونوگرافی قابل مشاهده است. بین 2 الی 3 درصد از تمامی کودکان دارای مشکلات ساختاری خفیف تا شدید در روند رشد خود هستند. در برخی موارد ممکن است سابقه‌ی خانوادگی در ابتلا به مشکلات جنینی وجود داشته باشد، اما در موارد دیگر این مشکلات کاملا غیرمنتظره هستند.
مراقبت
در صورتی که حاملگی شما از نوع پرخطر باشد، تعداد دفعات مراجعه‌ی شما به پزشک متخصص در دوران بارداری بیشتر خواهد بود و ممکن است دفعات بیشتری سونوگرافی انجام دهید تا پزشک شما مطمئن شود که جنین کاملا سالم و در حال رشد است. فشار خون شما به طور منظم چک می‌شود و ادرار شما نیز تحت آزمایش قرار می‌گیرد تا وجود دفع پروتئین و یا عفونت مجاری ادراری به موقع تشخیص داده شود. همچنین ممکن است برخی تست‌های ژنتیکی و آزمایشات مربوط به تشخیص اختلالات دیگر انجام شوند، خصوصا اگر سن شما بالای 35 سال باشد و یا دارای سابقه‌ی وجود اختلالات ژنتیکی در بارداری قبلی باشید. در صورتی که به بیماری خاصی مانند دیابت، آسم یا فشار خون مبتلا هستید، پزشک داروهای لازم را برای شما تجویز می‌کند. در صورتی که طی دوران بارداری پزشک شما احساس کند که سلامت شما یا کودک شما در خطر است، ممکن است لازم باشد که کودک شما زودتر از موعد به دنیا بیاید.
برای گذراندن دوران بارداری سالم چه کاری می‌توانید انجام دهید؟
می توانید با انجام اقدامات زیر به حفظ سلامت خود و کودک خود کمک کنید:
برای تمامی نوبت‌هایی که برای ملاقات پزشک خود دارید، حتما حاضر شوید تا هیچ تست یا آزمایشی را از دست ندهید و وجود هر گونه مشکلی به هنگام تشخیص داده شود.
رژیم‌غذایی سالمی شامل انواع پروتئین، شیر و فرآورده‌های شیر، میوه و سبزیجات داشته باشید. با پزشک خود در مورد تغییراتی که لازم است در رژیم غذایی خود بدهید مشورت کنید.
تمامی داروها و مکمل‌هایی مانند آهن و ویتامین را که پزشک تجویز کرده است طبق دستور او مصرف کنید. هیچ دارو یا مکمل یا ویتامینی را بدون مشورت با پزشک مصرف نکنید.
هر روز اسید فولیک مصرف کنید. اسید فولیک نوعی ویتامین B است. خوردن فولیک اسید قبل از بارداری و طی چند ماه اول بارداری احتمال بروز نقص عصبی و سایر نقایص مادرزادی را در کودک بسیار کاهش می‌دهد.
از دستورات پزشک خود در باره‌ی سطح فعالیتی که باید داشته باشید، به دقت پیروی کنید. در صورتی که می‌توانید در حین بارداری کار یا ورزش کنید، پزشکتان به شما اطلاع می‌دهد.
از افرادی که سرما خورده‌اند یا دچار عفونت شده‌اند دوری کنید.
ممکن است پزشکتان از شما بخواهد که حرکات جنین در هر روز را یادداشت کرده و ثبت کنید.
علائم هشداردهنده
مانند هر زن باردار دیگری، شما باید از علائم هشداردهنده‌ی ممکن اگاه بوده و مراقب بروز آنها باشید. این موضوع بدین معنا نیست که شما قطعا با بروز این علائم دچار مشکل جدی شده‌اید. اما اگر یکی از این علائم را داشته باشید، بسیار مهم است که سریعا در مورد آن اقدام کرده و موضوع را به پزشک اطلاع دهید: در صورتی که فکر می‌کنید به مراقبت اورژانسی و فوری نیاز دارید با پزشک خود یا با اورژانس تماس بگیرید. برای مثال چند مورد از علائم هشدار دهنده‌ای که باید در صورت بروز آنها با پزشک تماس بگیرید در ادامه آورده شده‌اند:
-
از حال رفتن (از دست دادن ناگهانی هوشیاری)
-
خونریزی شدید واژینال
-
درد شدید در شکم یا لگن
-
ترشح یا بیرون ریختن مایع از واژن در حالی که فکر می‌کنید یا می‌دانید که بند ناف در داخل واژن فرو رفته است. در صورتی که این اتفاق رخ داد فورا روی دو زانوی خود قرار بگیرید و سر خود را پایین ببرید تا لگن و باسن شما بالاتر از سر شما قرار گیرد. این کار موجب می‌شود تا زمان رسیدن کمک، فشار بر روی بند ناف کمتر شود.
در صورت داشتن یکی از شرایط زیر حتما با پزشک خود تماس بگیرید یا به مرکز پزشکی مراجعه کنید:
داشتن علائم مسمویت حاملگی مانند :
-
ورم ناگهانی صورت و دست و پاها
-
بروز مشکلات بینایی (مانند تاری دید و سیاه رفتن چشم‌ها)
-
سردرد شدید
-
داشتن هرگونه خونریزی از واژن
-
درد شکم یا دل‌پیچه
-
داشتن تب
-
داشتن انقباضات شکمی مکرر (با درد یا بدون درد) طی یک ساعت. منظور از انقباض مکرر، بروز 8 یا تعداد بیشتری انقباض طی یک ساعت و یا 4 انقباض یا بیشتر طی 20 دقیقه و بعد از تغییر حالت دادن و خوردن مایعات است.
-
خارج شدن ناگهانی مایع از واژن
-
داشتن درد کمر مداوم یا درد لگن که بهبودی پیدا نمی کند.
-
متوجه شوید که جنین حرکت نمی کند یا نسبت به قبل بسیار کمتر حرکت می‌کند.