سرطان تخمدان گونه ای سرطان است که از تخمدان ها آغاز می شود. در بدن هر زن دو تخمدان وجود دارد که در طرفین رحم واقع شده اند و هر کدام اندازه یک بادام هستند. تخمدان ها در کنار تخمک، هورمونهای پروژسترون و استروژن تولید می کنند.سرطان تخمدان، پس از سرطان سینه، سرطان روده، سرطان ریه و سرطان رحم، پنجمین سرطان شایع میان زنان است.
سرطان تخمدان معمولاً در زنانی بروز پیدا می کند که به سن یائسگی رسیده اند، اما امکان دارد در هر سنی نیز دیده شود.
سرطان تخمدان را ” قاتل خاموش ” نامیده اند زیرا معمولا علایم آن وقتی ظاهر می شود که بیماری به مراحل پیشرفته رسیده است و عمدتا غیرقابل درمان است.
علت این سرطان چیست؟
علت آن در تمام موارد قابل تشخیص نیست.
*ارتباط ژنتیک و ارثی در برخی انواع سرطان تخمدان وجود دارد. بنابراین اگر در مادر یا خواهر یک خانم، سابقه سرطان تخمدان وجود داشته باشد، خطر ابتلا در ایشان بیشتر از سایر افراد است.
*چاقی و مصرف غذاهای چرب هم در افزایش سرطان های مختلف از جمله سرطان تخمدان موثر است. سرطان تخمدان در خانم هایی که زایمان نداشته اند بیشتر از کسانی است که بارداری و زایمان داشته اند.
*بلوغ زودس و یائسگی دیررس هم خطر این سرطان را افزایش می دهد. مصرف قرص های ضدبارداری ممکن است در کاهش سرطان تخمدان نقش داشته باشد و کسانی که از قرص های ضدبارداری استفاده می کنند کمتر به این سرطان مبتلا شوند.
علائم سرطان تخمدان:
اما عوامل خطر و نکاتی که ممکن است احتمال سرطان را در زنان بالاتر ببرد چیست؟ به طور کلی می‌توان چند عامل خطر اصلی را در این مورد ذکر کرد:
۱- نداشتن فرزند و باردار نشدن، دخترانی که ازدواج نمی‌کنند یا پس از ازدواج باردار نمی‌شوند بیشتر درمعرض ابتلا به این بیماری هستند.
۲- هرقدر سن بالاتر رود احتمال ابتلا به بیماری بیشتر می‌شود. عموما این سرطان زنان بالای ۵۰ سال را به‌خود درگیر می‌کند و بیشترین افراد مبتلا بین ۵۵ تا ۶۰ سال را دارند.
۳- داشتن سابقه ابتلا به سرطان تخمدان در یکی از افراد نزدیک خانواده از مهم‌ترین فاکتورهای ابتلا به این بیماری است. مطالعات همچنین نشان داده ابتلای نزدیکان فرد به سرطان‌‌های روده بزرگ، رکتوم، رحم یا سرطان سینه هم احتمال ابتلای فرد به سرطان تخمدان را افزایش می‌دهد.
۴- زنانی که برای برطرف کردن علائم دوران یائسگی تحت هورمون درمانی قرار می‌گیرند و برای آنها داروهای هورمونی صرفا استروژنی تجویز می‌شود، اگر برای ۱۰سال این هورمون‌ها را دریافت کنند احتمال ابتلای آنها به سرطان تخمدان افزایش می‌یابد.
۵- برخی تحقیقات نشان داده، داروهای تحریک‌‌کننده تخمدان‌ها که برای استفاده‌کنندگان از شیوه درمان ناباروری IVF تجویز می‌شود، احتمال بروز سرطان تخمدان از نوع بوردرلاین را افزایش می‌دهد.
۶- زنانی که به بیماری اندومتریوز مبتلا هستند احتمال بیشتری برای ابتلا به سرطان تخمدان دارند.
۷- زنان با اضافه‌وزن زیاد و دارای BMI بالای ۳۰ هم احتمال ابتلای بیشتری دارند.
با مشاهده کدام علایم باید به پزشک مراجعه کرد؟
برای تشخیص زودرس لازم است کلیه خانم ها حداقل سالی یک بار به پزشک مراجعه و تحت معاینه دقیق لگنی و پاپ اسمیر و در صورت نیاز سونوگرافی قرار گیرند چون این بیماری اگر زود و در مراحل اولیه تشخیص داده شود موفقیت در درمان بسیار خوب خواهد بود. متاسفانه در اکثریت موارد سرطان های تخمدان، خانم ها در مراحل پیشرفته به پزشک مراجعه می کنند. خانم هایی که سابقه سرطان تخمدان در خانواده دارند لازم است به طور مرتب تحت معاینه و آزمایشات لازم قرار گیرند.
در صورت مشاهده این موارد باید به پزشک مراجعه شود:
-
احساس سنگینی و فشار در لگن
-
احساس بزرگی شکم
-
تغییر در وضعیت قاعدگی
-
خون ریزی یا لکه بینی پس از یائسگی
-
تغییر در وضعیت اجابت مزاج و یبوست
-
تکرر ادرار
-
درد یا خون ریزی به هنگام مقاربت
-
تهوع، بی اشتهایی و سیری زودرس
پیشگیری :
اگر چه هنوز هیچ راه قطعی برای پیشگیری از ابتلا به سرطان تخمدان شناخته نشده است , اما با تمرینات ورزشی دائمی و منظم عضلات لگن خاصره , شاید در مجموع بتوان خطر را کاهش داد.
مطالعات نشان می دهد که خطر ابتلا به این نوع سرطان در بیمارانی که قرص های ضدبارداری خوراکی مصرف کرده اند. به نسبت کسانی که از سایر انواع داروهای ضدبارداری استفاده نموده اند. کمتر بوده است . در تحقیقات اخیر مشخص شده در زنانی که موتاسیون ژن های (ژن های BRCA 2 و BRCA 1 مربوط به سرطان سینه و تخمدان ) دیده می شود , خارج کردن تخمدان از طریق جراحی می تواند به طور چشمگیری خطر ابتلا به سرطان تخمدان را کاهش دهد.
این سرطان چگونه درمان می شود؟
درمان در اکثر موارد جراحی است. وسعت درمان به نوع سرطان و میزان انتشار آن در داخل لگن و سایر قسمت های بدن و سن وتمایل بیمار برای بارداری بعدی بستگی دارد.
بر اساس نوع تومور ممکن است از شیمی درمانی هم استفاده شود.
در خانم های یائسه برداشتن رحم و لوله ها و تخمدان های دو طرف و نمونه گیری از قسمت های مختلف لگن و شکم انجام می شود.
در خانم های جوان در صورتی که سرطان زود تشخیص داده شود، می توان رحم را حفظ کرد تا در سال های بعد بارداری داشته باشد.