جفت عضوی در بدن مادر است که در زمان بارداری رشد کرده و جنین از طریق آن تغذیه می شود. نارسایی جفت که به اختلال جفت یا نارسایی عروق uteroplacental نیز نامیده می شود، یک عارضه نادر اما جدی در بارداری است. نارسایی جفت زمانی اتفاق می افتد که جفت به درستی رشد نکرده و یا آسیب دیده است. این اختلال، جزء اختلالات جریان خون است و باعث می شود عرضه خون از بدن مادر به جنین کم شود. این عارضه همچنین می تواند زمانی رخ دهد که جریان خون در اواسط بارداری به خوبی افزایش پیدا نکند.
به طور کلی هنگامی که اختلالی در عملکرد جفت اتفاق می افتد، این عضو قادر به تامین اکسیژن و مواد مغذی کافی برای کودک از طریق جریان خون مادر نیست. از طرفی، بدون این پشتیبان حیاتی، جنین نمی تواند به خوبی رشد کند. بنابراین اکثر نوزادانی که با این اختلال به دنیا می آیند یا نارس هستند، یا وزنشان کم است و یا نقایص مادر زادی هنگام تولد دارند. نارسایی جفت برای مادر نیز عوارضی را در پی دارد. تشخیص زود و به هنگام این عارضه برای سلامتی مادر و جنین بسیار مهم است.
عملکردهای حیاتی جفت
جفت اندام بیولوژیکی بسیار پیچیده ای است. این عضو در جایی که تخمک بارور به دیواره رحم می چسبد و لانه گزینی می کند شکل گرفته و رشد می کند بند ناف نیز از جفت به ناف نوزاد می رسد. این بند اجازه می دهد که خون از بدن مادر به بدن جنین برود. در این بین جفت قادر است خونی که در بدن مادر و جنین است را فیلتر کند. به طوری که هرگز این خون ها با یکدیگر مخلوط نشوند.
کاربردهای اولیه جفت عبارتند از:
-
حرکت اکسیژن به داخل جریان خون نوزاد
-
حمل دی اکسید کربن
-
وارد کردن مواد مغذی به بدن کودک
-
انتقال ضایعات تولید شده برای دفع به بدن مادر
جفت نقش مهمی در تولید هورمون دارد. همچنین از جنین در برابر باکتری های مضر و عفونت محافظت می کند.
جفت سالم، باید در طول دوران بارداری رشد کند. به نقل از انجمن بارداری آمریکا (American Pregnancy Association) تخمین زده می شود که جفت در زمان تولد ۱ تا ۲ پوند ( ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ گرم) وزن دارد. این عضو در طول زایمان همراه نوزاد از بدن مادر خارج می شود. متخصصان کلینیک مایو می گویند که بین ۵ تا ۳۰ دقیقه بعد از تولد نوزاد، جفت نیز از بدن بیرون می آید.
علل نارسایی جفت
نارسایی جفت به مشکلات جریان خون مرتبط است. به طوری که وجود اختلال در سیستم عروقی و خون مادر می تواند آغاز کننده آن باشد. عادات غلط در زندگی و مصرفی برخی از داروها نیز می توانند به این نارسایی دامن بزنند.
رایج ترین بیماری ها و شرایط مربوط به نارسایی جفت عبارتند از:
-
دیابت
-
فشار خون بالا و مزمن
-
اختلالات لخته شدن خون
-
کم خونی
-
برخی از داروها (به خصوص رقیق کننده های خون)
-
سیگار کشیدن
-
مصرف مواد مخدر (بخصوص کوکائین، هروئین و مت آمفتامین)
نارسایی جفت ممکن است بر اثر اتصال نادرست آن به دیواره رحم نیز ایجاد شود. گاهی نیز جداشدن زودرس جفت از دیوراه رحم منجر به نارسایی می شود.
علائم نارسایی جفت
در زمان نارسایی جفت، معمولا مادر نشانه ای ندارد. با این حال، سرنخ های خاصی وجود دارد که می تواند به تشخیص زود هنگام منجر شود. مادر ممکن است متوجه شود که اندازه رحم کوچکتر از بارداری های قبلی است حرکت جنین نیز ممکن است کمتر از حد انتظار باشد.
اگر نوزاد به درستی رشد نکند، شکم مادر کوچک خواهد بود، و حرکات جنین خیلی احساس نخواهد شد. اگر در این بین جدا شدن زودرس جفت رخ دهد، خونریزی واژینال و یا انقباضات زایمان ایجاد می شود.
عوارض نارسایی و اختلال در جفت چه می باشد؟
عوارضی که برای مادر ایجاد می شود
نارسایی جفت معمولا برای مادر خطر جانی ندارد. با این حال، اگر مادر دچار فشار خون و یا دیابت باشد، در معرض خطر بیشتری است. در دوران بارداری، مادر بیشتر احتمال دارد موارد زیر را تجربه کند:
علائم پره اکلامپسی اضافه وزن، تورم (ادم) دست و پا، سردرد و فشار خون بالا است.
عوارضی که برای جنین ایجاد می شود
نارسایی جفت هر چه زودتر در بارداری اتفاق بیافتد، عوارض شدید تری برای کودک ایجاد می کند. خطراتی که برای جنین وجود دارد عبارتند از:
-
خطر بیشتری برای محرومیت از اکسیژن در زمان تولد وجود دارد. این محرومیت می تواند به فلج مغزی و عوارض دیگر منجر شود.
-
ناتوانی های یادگیری
-
پایین آمدن درجه حرارت بدن (هیپوترمی)
-
کاهش قند خون (هیپوگلیسمی)
-
کاهش زیاد کلسیم خون (هیپو کلسیم)
-
افزایش بیش از حد سلول های قرمز خون (پلی سیتمی)
-
زایمان زودرس
-
سزارین
-
زایمان نوزاد مرده
-
مرگ
تشخیص و مدیریت
مراقبت های مناسب در دوران بارداری می تواند به تشخیص زود هنگام نارسایی جفت منجر شود. این تشخیص زودهنگام خطر عوارض را برای مادر و نوزاد کاهش می دهد. آزمایش هایی که می تواند به نارسایی جفت کمک کنند عبارتند از:
-
سونوگرافی برای اندازه گیری اندازه جفت
-
سونوگرافی برای نظارت بر اندازه جنین
-
اندازه گیری سطح آلفا فتوپروتئین در خون مادر (یک پروتئین ساخته شده در کبد جنین است)
-
آزمون بدون استرس جنین (در این آزمایش، کمربندی بر روی شکم مادر بسته می شود و برای بیدار کردن نوزاد زنگ اخبار ملایمی نواخته می شود. در این حالت ضربان قلب کودک و انقباضات اندازه گیری می شود(.
درمان فشار خون بالا یا دیابت در مادر می تواند به بهبود رشد کودک کمک کند.
مراقبت از مادران در دوران بارداری به شرح زیر ممکن است توصیه شود:
-
آموزش علائم پره اکلامپسی و کنترل فشار خون مادر
-
معاینات مکرر پزشک
-
استراحت مطلق جهت حفظ سوخت و انرژی مادر و رساندن آن به نوزاد
در این حالت معمولا متخصص زنان و زایمان توصیه می کند حرکات و ضربات جنین در داخل رحم اندازه گیری و ثبت شود. در صورتی که نگرانی در مورد تولد نوزاد نارس (تولد در هفته ۳۲ بارداری و یا قبل از آن) وجود داشته باشد، معمولا به مادر استروئید تزریق می کنند. این داروها از طریق جفت وارد بدن جنین شده و موجب می شود که ریه های کودک تقویت شود. اگر پره اکلامپسی و یا IUGR شدید باشد، بستری شدن در بیمارستان لازم است.
نارسایی جفت را نمی توان درمان کرد، اما می توان آن را اداره کرد. تشخیص زود هنگام و مراقبت های کافی در دوران بارداری برای کنترل این حالت مهم است. این اقدامات می تواند شانس رشد طبیعی کودک را افزایش داده و خطرات ناشی از عوارض تولد را کاهش دهد. بر اساس گزارش متخصصان بیمارستان Mount Sinai، بهترین زمان تشخیص نارسایی جفت بین هفته ۱۲ تا ۲۰ بارداری است.