دهانه رحم، پایین‌ترین قسمت رحم است و در انتهای واژن قرار دارد. هنگام زایمان، دهانه رحم باز می‌شود و به نوزاد اجازه می‌دهد از کانال تولد یا اندوسرویکال خارج شود. مانند سایر بافت‌های بدن، رحم نیز امکان ملتهب‌شدن دارد. به این التهاب «سرویسیت» نیز گفته می‌شود. التهاب دهانه رحم دلایل متعددی دارد.
علائم التهاب دهانه رحم چیست؟
برخی از زنان به‌رغم وجود التهاب در این ناحیه هیچ‌گونه علامتی احساس نمی‌کنند اما در صورت وجود، علائم به قرار زیر خواهند بود:
خونریزی غیرعادی واژن؛
ترشحات دائمی واژینال به رنگ سفید و خاکستری که ممکن است بوی نامطبوعی هم بدهند؛
درد در ناحیه واژن؛
احساس فشار در ناحیه لگن؛
کمردرد.
هرقدر سرویسیت شدیدتر شود، التهاب بیشتر و بیشتر خواهد شد تا آنجا که در برخی موارد این مشکل می‌تواند به زخم باز منجر شود. ترشحات چرکی از نشانه‌های التهاب شدید دهانه رحم است.
علت التهاب دهانه رحم چیست؟
رایج‌ترین علت این مشکل، عفونت است. عفونت ممکن است نتیجه‌ی فعالیت‌های جنسی باشد اما این تنها علت التهاب نیست. التهاب دهانه رحم ممکن است حاد یا مزمن باشد. التهاب حاد، مجموعه‌ای از علائم ناگهانی را به همراه دارد و در حالت مزمن، مشکل چندین ماه به طول می‌انجامد.
التهاب شدید و حاد دهانه رحم معمولا در نتیجه‌ی عفونت‌های منتقله آمیزشی (STI) است، مانند:
تبخال نوع دوم یا تبخال تناسلی؛
کلامیدیا؛
تریکومونا؛
ویروس پاپیلوم انسانی (HPV)؛
سوزاک.
التهاب دهانه رحم ممکن است ناشی از عفونت در اثر عوامل دیگری مانند حساسیت به اسپرم‌کُش‌ها، کاندوم‌های پلاستیکی، کلاهک‌های دهانه رحم برای پیشگیری از بارداری یا حساسیت به مواد شیمیایی موجود در تامپون‌ها باشد. باکتری‌های معمول واژن نیز می‌توانند موجب التهاب دهانه رحم بشوند. التهاب مزمن بعد از زایمان نیز رایج است. این مشکل در خلال بارداری نیز ممکن است رخ بدهد زیرا سطح بالای هورمون‌ها باعث افزایش گردش خون در دهانه رحم می‌شود.
تشخیص التهاب دهانه رحم چگونه صورت می‌گیرد؟
اگر علائم التهاب را در خود احساس می‌کنید، برای تشخیص صحیح حتما باید به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. دقت کنید که علائم التهاب با علائم برخی دیگر از مشکلات واژینال مشترک است. اگر علائم خاصی ندارید، امکان تشخیص التهاب دهانه رحم با انجام آزمایش‌های ساده‌ای وجود دارد. روش‌های تشخیص التهاب دهانه رحم عبارتند از:
آزمایش و معاینه‌ی دستی لگن
در این آزمایش، پزشک متخصص ناحیه واژن را به‌صورت دستی و بصری و با واردآوردن فشار به شکم معاینه می‌کند. با این روش پزشک می‌تواند ناهنجاری‌های لگنی را شناسایی و وضعیت دهانه رحم را ارزیابی کند.
آزمایش پاپ‌اسمیر
در روش پاپ‌اسمیر پزشک از سلول‌های واژن و دهانه رحم نمونه‌برداری می‌کند. سپس این سلول‌ها برای ملاحظات بیشتر در آزمایشگاه بررسی میشوند تا موارد غیرعادی تشخیص داده شوند.
بیوپسی دهانه‌ی رحم
این آزمایش زمانی صورت می‌گیرد که در نتیجه‌ی آزمایش پاپ‌اسمیر موارد غیرعادی دیده شود. برای بیوپسی دهانه رحم که کولپوسکوپی نیز نامیده می‌شود، پزشک یک ذره‌بین طبی داخل واژن قرار می‌دهد و سپس گوش‌پاک‌کنی را به مخاط موجود در آن قسمت آغشته می‌کند. پزشک به‌کمک کولپوسکوپ که نوعی میکروسکوپ است، آن ناحیه را معاینه می‌کند و اگر بافت قسمتی به‌نوعی غیرعادی به‌نظر برسد، از آن نمونه‌برداری می‌کند.
بررسی ترشحات دهانه رحم
راه دیگر تشخیص التهاب، بررسی ترشحات دهانه رحم است. پزشک پس از نمونه‌برداری از ترشحات، نمونه را در آزمایشگاه و به‌کمک میکروسکوپ بررسی می‌کند تا از میان مشکلات مختلف محتمل، علائم عفونت قارچی مهبل که کاندیداز، واژینوز یا تریکومونا نامیده می‌شود، تشخیص داده شود.
ممکن است فرد ازنظر عفونت‌های STI نیز معاینه شود. هر گونه مشکلی که ازطریق رابطه جنسی منتقل و ایجاد شده باشد و به التهاب دهانه رحم مرتبط باشد باید بررسی شود.
درمان التهاب دهانه رحم چگونه است؟
هیچ درمان استانداردی برای التهاب دهانه رحم وجود ندارد. پزشک معالج براساس عواملی به شرح زیر مراحل درمان را پیش می‌برد:
وضعیت سلامت عمومی بدن؛
سابقه‌ی پزشکی؛
شدت علائم؛
شدت التهاب.
ازجمله درمان‌های رایج برای مشکل التهاب دهانه رحم می‌توان به تجویز آنتی‌بیوتیک برای ازبین‌بردن هرگونه عفونت اشاره کرد. روش دیگر درمان، زمان‌دادن به بیماری برای بررسی اوضاع است. بعضی اوقات مرور زمان به رفع مشکلات و بیماری‌ها کمک می‌کند. در دوره‌ای که درمان آغاز نشده، آزمایش‌هایی برای بررسی شرایط و وضعیت بیمار صورت می‌گیرد. این رویکرد به‌ویژه در التهاب‌های بعد از زایمان استفاده می‌شود.
در موارد حاد ممکن است پزشک متخصص از روش کرایوسرجری (cryosurgery) استفاده کند. منظور از موارد حاد مواردی است که در آنها سلول‌های دهانه رحم تخریب میشوند. در روش کرایوسرجری از دمای انجماد برای منجمدکردن سلول‌های غیرعادی دهانه رحم استفاده می‌شود که این سلول‌ها پس از انجماد تخریب میشوند. نیترات نقره نیز می‌تواند سلول‌های غیرعادی را از بین ببرد. پزشکان پس از تشخیص علت التهاب قادر به درمان هستند. اگر اقدامی در جهت درمان التهاب دهانه رحم صورت نگیرد، این مشکل می‌تواند سال‌ها ادامه پیدا کند و با وخیم‌ترشدن علائم و درد در هنگام آمیزش جنسی همراه باشد.
عوارض جانبی التهاب دهانه رحم چیست؟
التهاب دهانه رحم ناشی از سوزاک یا کلامیدیا ممکن است به داخل رحم و لوله‌های فالوپ راه پیدا کند و باعث التهاب لگن (PID) شود. التهاب لگن با درد در این ناحیه، تب و ترشحات همراه است و اگر درمان نشود مشکلات ناباروری به‌وجود می‌آورد.
شیوه‌ی پیشگیری از التهاب دهانه رحم چیست؟
پرهیز از آمیزش جنسی موجب پیشگیری از التهاب ناشی از بیماری‌های جنسی است. استفاده از کاندوم تا حد زیادی از انتقال این بیماری‌ها ممانعت می‌کند. پرهیز از مواد شیمیایی مانند تامپون‌های عطری یا دوش‌های واژینال نیز از احتمال واکنش‌های توأم با حساسیت کم می‌کند. اگر تامپون یا دیافراگم در واژن قرار می‌گیرد، نکات بهداشتی، شیوه‌ی قراردادن و استفاده باید به‌خوبی لحاظ شود.
نکته‌ی مهم:
چه نوع آزمایش‌هایی برای تشخیص اینکه التهاب ناشی از بیماری‌های مقاربتی است یا خیر وجود دارد؟
برای تشخیص این موضوع باید معاینه عمومی STI صورت بگیرد. قبل از هر چیز، برخی از انواع STI در اثر باکتری ایجاد میشوند و برخی دیگر ویروسی هستند. برای بررسی وضعیت میکروبی، نمونه‌ی مایع ناحیه عفونی برای تشخیص سوزاک یا تریکوموناس بررسی می‌شود. برخی از انواع ویروسی این مشکل ازطریق آزمایش خون بررسی میشوند. در انواع دیگر STI که ویروسی است، مانند تبخال و زگیل تناسلی اغلب از معاینه و شناسایی بصری استفاده می‌شود. برخی از انواع بیماری‌های مقاربتی مانند HIV، سفلیس و تبخال تناسلی از طریق آزمایش خون تشخیص داده میشوند.