زایمان بریچ یا بریچ نوزادان حالتی است که سر نوزاد بالای رحم و پای آن به سمت مجرای زایمان باشد.حدود ۳ الی ۴ درصد از بارداری ها به زایمان بریچ منجر می شود. زایمان بریچ یا بریچ نوزادان حالتی است که سر نوزاد بالای رحم و پای آن به سمت مجرای زایمان باشد. در حاملگی عادی، زمان زایمان سر نوزاد می چرخد و داخل لگن قرار می گیرد. اما در حاملگی بریچ یا همان خارج شدن نوزاد از رحم با پا برای مادر و نوزاد چالش های زیادی را به همراه دارد.
انواع شرایط قرارگیری بریچ یا وارونه
در بیشتر موارد، هنگام زایمان و در حدود هفته‌های ۳۶ و ۳۷ و پس از آن، کودک در رحم مادر به حالت سفالیک قرار می‌گیرد، به شکلی که سر کودک به سمت پایین قرار می‌گیرد و آماده خروج با سر می‌شود، اما در موارد معدودی ممکن است این چرخش در زمان مناسب اتفاق نیفتد و کودک هنگام زایمان به شکلی قرار بگیرد که پاهای او به سمت پایین باشد. این وضعیت که بریچ یا وارونه نامیده می‌شود، حالت‌های مختلفی دارد که شامل موارد زیر است:
فرانک بریچ (Frank breech) : در این حالت، کودک در وضعیتی است که ابتدا با باسن خارج خواهد شد. پاهای او در امتداد بدن و به سمت سر او است.
بریچ کامل (Complete breech): در این حالت، کودک در وضعیتی است که با باسن خارج خواهد شد و پاها توی شکم کودک جمع شده است.
بریچ ناکامل (Footling breech) : در این وضعیت یک یا هر دو پا به نحوی قرار گرفته‌اند که ابتدا پا خارج می‌شود.
در سامانه تله ویزیت، بصورت آنلاین توسط
دکتر فاطمه نعمت اللهی ویزیت شوید. جهت تله ویزیت روی لینک زیر کلیک کنید.
وضعیت‌های نادر دیگری نیز وجود دارد که در آن ممکن است کودک به پهلو، با آرنج یا پشت خارج شود. با شروع سه ماهۀ سوم ممکن است پزشک از طریق لمس شکمتان تشخیص دهد که کودک شما در چه وضعیتی قرار گرفته است و مکان قرارگیری سر، پشت و باسن او را شناسایی کند. حدود یک چهارم کودکان در این زمان در حالت بریچ یا وارونه قرار دارند، اما اکثر آنها معمولاً در طول دو ماه بعدی خودبهخود می‌چرخند و در وضعیت سفالیک قرار می‌گیرند، به‌صورتی‌که سر آنها به سمت پایین خواهد بود. اگر در هفتۀ ۳۶، وضعیت کودک شما با استفاده از معاینۀ شکم مشخص نشود، ممکن است پزشک برای بررسی این موضوع که کدام قسمت کودک در لگن قرار دارد، از معاینۀ واژن استفاده کند. در برخی موارد ممکن است برای تعیین وضعیت قرارگیری کودک، سونوگرافی انجام شود
سفالیک خارجی و رفع مشکل بریچ قبل از زایمان
کودکانی که در زمان تولد هنوز در وضعیت بریچ قرار دارند، بعید است که دیگر خودشان بچرخند و در وضعیت درست قرار بگیرند، بنابراین اگر در هفتۀ ۳۷ هنوز کودک شما در وضعیت بریچ است، پزشک ممکن است با توجه به شرایط شما کارهایی را برای کمک کردن به چرخش کودک و قرارگیری او در وضعیت سفالیک انجام دهد. این فرایند، چرخش سفالیک خارجی یا ECV نامیده می‌شود. در این روش پزشک سعی می‌کند با استفاده از فشار آوردن بر شکم شما و هدایت کودک با دست، کودک را در موقعیت مناسب قرار دهد و کمک کند تا سر کودک به سمت پایین قرار گیرد. گاهی پس از اجرای موفقیت‌آمیز این روش، کودک مجدداً از وضعیت جدید خارج می‌شود. درصورتیکه اولین بارداری شما نباشد، شانس موفقیت استفاده از این روش بیشتر است. همۀ زنان نمی‌توانند از روش چرخش سفالیک خارجی استفاده کنند. اگر چندقلو باردار هستید یا بارداری شما به علت خونریزی پیچیده شده است یا حجم مایع آمنیوتیک شما کم است، امکان استفاده از این روش وجود ندارد. همچنین اگر قرار است سزارین داشته باشید، دیگر نیازی به استفاده از این روش وجود ندارد.
دلایل قرار گیری جنین در وضعیت بریچ
جنین به یکی از دلایل زیر در وضعیت ته قرار می گیرد:
-
جنین نارس یا به خصوص کوچک باشد.
-
مقدار زیادی مایع آمنیوتیک وجود داشته باشد، در این صورت فضای بیشتری برای چرخیدن به اطراف وجود دارد.
-
نقص عضو مادرزادی رحم وجود داشته باشد به عنوان مثال رحم دو شاخی یا به شکل T باشد.
-
وجود فیبروم هایی که بر حفره رحم اثر گذار باشد.
-
دچار جفت سر راهی باشید.
-
دوقلو یا چند قلو داشته باشید.
-
رحم شما به دلیل زایمان های متعدد قبلی شل شده باشد.
مشکلات چرخش سفالیک خارجی
استفاده از این روش کاملاً بدون خطر نیست و برای برخی از زنان باردار ممکن است کمی آزاردهنده باشد. شما باید در مورد مزایا و معایب آن با پزشک صحبت کنید. اگرچه مشکلات احتمالی در سفالیک خارجی خیلی شایع نیست، اما ممکن است خیلی خطرناک باشد. سفالیک خارجی در موارد معدودی ممکن است موجب جدا شدن جفت از رحم شود که در نتیجۀ آن کودک شما باید به سرعت از طریق سزارین خارج شود. همچنین ممکن است موجب کاهش ضربان قلب کودک شما شود، البته درصورتیکه این اتفاق بیفتد و خودبهخود و به سرعت برطرف نشود، شما نیازمند زایمان فوری هستید. به همین دلیل، پزشک معمولاً این فرایند را در بیمارستان انجام می‌دهد و آمادگی لازم را برای زایمان سزارین خواهد داشت. همچنین به شما گفته خواهد شد که در شب قبل، از نیمه‌شب به بعد چیزی نخورید یا ننوشید تا در صورت نیاز به جراحی سزارین آمادگی کافی را داشته باشید.
در طول فرایند سفالیک خارجی، ممکن است سرمی برای ورود مایعات به شما بزنند تا مانع پایین آمدن فشار خون شما شود. همچنین در مورد زنانی که Rh خون آنها منفی است، پیش از شروع عمل، تزریق پادتن Rh یا روگام انجام خواهد شد تا از اختلال خونی احتمالی جلوگیری شود. ضربان قلب کودک، قبل و بعد از عمل کنترل می‌شود. پیش از شروع عمل نیز پزشک با استفاده از سونوگرافی، وضعیت کودک شما، مکان قرارگیری جفت و حجم مایع آمنیوتیک را بررسی خواهد کرد. پس از آن نیز مجدداً سونوگرافی انجام می‌شود. همچنین ممکن است در طول عمل نیز پزشک با استفاده از سونوگرافی وضعیت را تحت نظر قرار دهد.
خارج شدن نوزاد از رحم با پا یا همان زایمان بریچ
در همه انواع این نوع زایمان، نوزاد قصد دارد با پا از مجرای واژن خارج شود. پزشکان هنوز هم مطمئن نیستند که چه چیز باعث ایجاد حاملگی بریچ می شود اما برخی از دلایلی که در زیر به آن ها اشاره می کنیم باعث می شوند که نوزاد موقعیت اشتباهی را برای به دنیا آمدن انتخاب کند:
در صورتی که مادر تا به حال تولد نوزاد نارس داشته باشد.
در صورتی که رحم بیش از حد و یا کمتر از حد مایع آمنیوتیک داشته باشد. زیاد بودن مایع آمنیوتیک باعث می شود نوزاد آزادانه حرکت کند و کم بودن آن حرکت و چرخش را برای جنین سخت می کند.
در صورتی که رحم مادر به دلایل مختلف مانند فیبروم در رحم، شکل طبیعی نداشته باشد.
در صورتی که جفت سرراهی در بارداری وجود داشته باشد.
جنین معمولا تا قبل از هفته ۳۵ یا ۳۶ بارداری به وضعیت بریچ در نمی آید. البته طی دوران بارداری و در حالت طبیعی پیش می آید که سر نوزاد پایین می آید اما این به معنی آماده شدن او برای زایمان نیست. در واقع پایین آمدن سر نوزاد تا قبل از هفته ۳۵ طبیعی است. اما بعد از این تاریخ، چرخیدن نوزاد با بزرگتر شدنش سخت تر می شود و ممکن است در هفته های بالا، به دلیل بزرگ شدن، جنین در حالت بریچ قرار گیرد و نتواند بچرخد.
معمولا پزشکان با معاینه فیزیکی می توانند این موضعیت را تشخیص دهند. در این حالت همان طور که در تصویر زیر مشاهده می کنید، سر نوزاد بر روی معده مادر قرار دارد. اما در صورتی که معاینه فیزیکی امکان پذیر نبود و یا در مورد این موقعیت ابهام وجود داشت سونوگرافی می تواند دقیقا حاملگی بریچ را تشخیص دهد.
عوارض بارداری بریچ
به طور کلی، حاملگی بریچ، تا زمانی که وقت زایمان فرا نرسد و درد زایمان شروع نشود، خطرناک نیست. اما زایمان بریچ به دلیل آن که در کانال زایمان ارتباط نوزاد با بند ناف قطع شده و ممکن است اکسیژن به بدن نوزاد نرسد، می تواند خطرات بسیاری را به دنبال داشته باشد. به هر حال باید بدانید که زایمان بریچ عوارضی بیشتر از یک زایمان طبیعی را به همراه دارد.
مطالعه ای که سال ۲۰۰۰ بر روی بیش از ۲۰۰۰ زنان در ۲۶ کشور مختلف انجام شد نشان می دهد که در این حالت زایمان به روش سزارین بسیار امن تر از زایمان طبیعی است. در این زنان، نرخ مرگ و میر در نوزادان بریچ که با سزارین به دنیا آمده بودند به طور قابل توجهی نسبت به نوزاد مبتلا و به دنیا آمده از روش زایمان واژینال، پایین تر بود. با این حال عوارض ایجاد شده برای مادر در گروهی که سزارین شده بودند بیشتر بود. زیرا در هر حال سزارین یک عمل جراحی است و بدن طی آن شکاف داده می شود.
مجله The British Journal of Obstetrics and Gynecology با انجام یک مطالعه مشابه نشان داد که زنانی که بارداری بریچ دارند، هنوز هم شانس زایمان طبیعی را دارند اما اکثر متخصصان و ماما ها ترجیح می دهند امن ترین روش که همان سزارین است را برای این مادران انتخاب کنند.
آیا امکان چرخاندن بارداری بریچ جنین وجود دارد؟
در حالتی که با بارداری بریچ مواجه می شوید علاوه بر این که باید با پزشک متخصص در مورد آن صحبت کرده و خود را برای سزارین آماده کنید، روش هایی وجود دارد که می توانند موقعیت جنین را تغییر دهند. اما میزان موفقیت این روش ها برای چرخاندن نوزاد، بستگی به علتی دارد که موجب بریچ نوزاد شده است. اما تا زمانی که مطموئن نشده اید که این روش ها فایده ای ندارد، انجام این روش ها ضرری برای شما نخواهد داشت.
روش EV
روش EV روشی است که دکتر سعی خواهد کرد تا با دست موقعیت نوزاد را تصحیح کند. برای این کار از روی معده شروع می کند. بر اساس گزارش American College of Obstetricians and Gynecologists، پزشکان اغلب این روش را باید بین هفته ۳۶ تا ۳۸ بارداری برای چرخاندن نوزاد استفاده کنند. برای این کار باید در بیمارستان بستری شد که اگر در هر لحظه زایمان شروع شد، دسترسی به وسایل پزشکی وجود داشته باشد. این کالج اعلام کرده است که حدود نیمی از بارداری های بریچ موفق به کسب نتیجه از این روش می شوند.
استفاده از روغن های گیاهی مفید
برخی از مادران برای تحریک حرکت نوزاد به روی شکم خود روغن های مفید و گیاهی مانند روغن نعنا می مالند. این روش نیز باید با تایید و مشورت پزشک انجام شود.
وارونگی
یکی دیگر از روش محبوب برای زنان با نوزادان بریچ این است که بدن خود را معکوس کرده و نوزاد را تشویق به چرخیدن می کنند. برای این کار روش های مختلفی وجود دارد. مادرانی که قدرت بدنی بالایی دارند ممکن است بتوانند با ایستادن بر روی دست ها این کار را انجام دهند. اما روش های دیگر مانند راه رفتن در استخر، تکیه دادن باسن به بالش و یا بالا رفتن از پله ها می تواند موجب چرخش نوزاد شود.