اختلالات قاعدگی در دختران نوجوان

منارک (اولین قاعدگی در دوارن بلوغ) پدیده بسیار مهمی در دوران بلوغ محسوب می شود و برای اغلب دختران این رویداد نشان دهنده پیشرفت موفقیت آمیزی در جریان پروسه بلوغ و در واقع آغاز توانایی تولیدمثل است. اختلالات سیکل قاعدگی نوجوان در سنین اول بعد از منارک شایع اند و در دختران نوجوان اغلب به دلیل این اختلالات به کلینیک های متخصصان زنان مراجعه می کنند. عدم رسیدگی محور هیپوتالاموس- هیپوفیز-تخمدان شایع ترین توضیح برای بیان علت بی نظمی‌های سیکل قاعدگی در دختران نوجوان تلقی می شود. گذار از دوران کودکی به نوجوانی دختران که با پروسه تکاملی بلوغ و شاخص آن یعنی نخستین خونریزی قاعدگی، خود را نشان می دهد، مورد بحث و تحقیق بسیاری از مراکز علمی و آکادمیک جهان است. چرا که توجه به تکامل دوران بلوغ و بهداشت قاعدگی یک نکته مهم در مراقبتهای اولیه دوران نوجوانی محسوب می شود.

قاعدگی نامنظم  چیست؟

قاعدگی آخرین مرحله بلوغ در دختران است که در این مرحله هورمون‌هایی از هیپوفیز (یکی از غدد موجود در مغز) ترشح می‌شود که تخمدان‌ها را وادار به ساخت هورمون‌های زنانه می‌کند. این هورمون‌ها که استروژن و پروژسترون نامیده می‌شوند، اثرات زیادی در بدن دختران داشته و موجب رشد جسمی و بالغ شدن آن‌ها می‌شود. خانم‌ها در حالت عادی می‌بایست حدود هر ۳۰ روز یک بار، به مدت سه تا هفت روز عادت ماهانه شوند. در صورت عقب و جلو افتادن این زمان قاعدگی نامنظم می‌شود.

 تشخیص قاعدگی نامنظم در نوجوانان

با یادداشت کردن زمان قاعدگی به مدت سه ماه و در نظر گرفتن فاصله روز آخر قاعدگی اول با روز اول قاعدگی بعدی می‌توانید به این موضوع پی ببرید. اگر در این زمان فاصله زیادی بیفتد قاعدگی شما نامنظم است.

نشانه های قاعدگی نامنظم

• زودتر یا دیرتر شدن زمان رخ‌دادن قاعدگی
• عدم قاعدگی
• دل درد
• نفخ
• سردرد

علل ایجاد قاعدگی نامنظم

در طی ۲ سال اول بعد از منارک،  اکثر سیکل ها فاقد تخمک گذاری هستند. در بیش از یک سوم دختران الگوی طول مدت۱۰ +- روز و فواصل 21-42 روزه سیکلها، در طی۳ سیکل اول قاعدگی تثبیت میگردد و در نیمی از آنها الگوی قاعدگی در سیکل هفتم و در دو سوم دختران در عرض دو سال پس از چنین الگویی در منارک تثبیت می شود. در ضمن بعضی از مطالعات ارتباط سن منارک را با وقوع اختلالات قاعدگی نشان داده اند. در حالی که مطالعات دیگر این ارتباط را رد کرده اند.

اختلالات قاعدگی مانند آمنوره، خونریزی شدید و دیسمنوره شایع‌ترین علل مراجعه دختران نوجوان به مراکز بهداشتی- درمانی هستند. بی نظمی قاعدگی در سنین اولیه بعد از منارک می‌تواند به عنوان یک شاخص اختلال در تطابق رونی-اجتماعی دختران 13 تا 19 ساله تلقی شود و نارسایی تخمدان باید در مواردی که سیکل های طولانی بیش از 2 سال بعد از منارک وجود دارد، احتمال داده شود. 

قاعدگی نامنظم در نوجوانان و بزرگسالان اغلب به شرایط تخمک گذاری بستگی دارد. هر عاملی که بر روی تخمک گذاری تاثیر بگذارد باعث می‌شود که تخمک گذاری یا انجام نشود یا در زمان آن اختلال به وجود آید.

• بدن خانم‌ها در زمان بارداری با ترشح سطوح مختلفی از هورمون‌ها موجب متوقف شدن عادت ماهیانه می‌شود. البته در برخی موارد، قبل از اینکه عادت ماهیانه در خانم باردار به کلی قطع شود، کم شدن خونریزی یا عقب افتادن آن تجربه می‌شود.
• رژیم غذایی نادرست مانند فست فود‌ها و چربی و شیرینی زیاد باعث به هم ریختن تعادل هورمونی و در نتیجه تخمک گذاری می‌شوند و از آنجا که تمامی رشد اعضای بدن، بخصوص قد، سینه‌ها و شکل‌گیری اندام در این برهه اتفاق می‌افتد، با عدم کنترل مناسب، چاقی‌های موضعی هنگام بلوغ و پایدار ماندن تغییرات بدنی، عارض می‌شود که به رژیم غذایی مقاوم می‌شوند.
• ورزش سنگین و رژیم غذایی سخت می‌توانند باعث توقف یا به تاخیر انداختن قاعدگی شوند.
• استرس شدید یا اضطراب کوتاه مدت باعث به هم ریختن تعادل هورمونی و قاعدگی نامنظم می‌شوند.
• مصرف قرص‌های کنترل باروری میزان قاعدگی را کم و در دوره‌های آن اختلال ایجاد می‌کنند.
• سندروم تخمدان پلی کیستیک با اختلال در روند تخمک گذاری باعث قاعدگی نامنظم می‌شوند.
• سایر بیماری‌ها از جمله اختلالات غده‌ی تیروئید، دیابت، فیبروئید (رشد غیرطبیعی بافت عضلانی رحم)، بیماری‌های مقاربتی، اختلالات تغذیه ای، کم خونی و اندومتریوز نیز در قاعدگی نامنظم نقش دارند.
• مصرف الکل باعث آسیب به کبد شود. کبد با متابولیزه کردن استروژن و پروژسترون، به تنظیم چرخه قاعدگی زنان کمک می‌کند و در صورت اختلال عملکرد آن در متابولیزه کردن هورمون‌های زنانه اختلال ایجاد می‌شود.
• با مصرف بیشتر دارو‌ها با اختلال در نحوه تولید استروژن و پروژسترون در بدن قاعدگی را به تعویق می‌اندازند.
• سن هم بر چرخه قاعدگی تاثیر بسزایی دارد. در اولین قاعدگی‌ها و نزدیک شدن به سن یائسگی قاعدگی نامنظم است. در نوجوانانی که تازه پریود می‌شوند هنوز محور مغز تخمدان تکامل پیدا نکرده است ممکن است فرد تا چندین ماه دچار دیرکرد پریود شود یا به صورت نامنظم و به صورت لکه‌بینی دچار خونریزی شود.

درمان قاعدگی نامنظم

• رژیم غذایی مناسب: استفاده ازمواد پرکلسیم و پروتئین‌دار عدم مصرف مواد با شیرینی و چربی بالا (سوسیس، کالباس، سس‌ها و چاشنی‌های مصنوعی)، نمک، فست فود‌ها و مواد حاوی افزاینده
• کنترل استرس: یوگا، مدیتیشن، تای چی
• اجتناب از ورزش سنگین و رژیم غذایی سخت
• اجتناب از مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار و الکلی، مواد مخدر و سیگار کشیدن
• اجتناب از سفر کردن زیاد
• مصرف دارو‌های ضدبارداری هورمونی یا مکمل‌های دارویی تحت نظر پزشک
• استفاده از دارو‌های طبیعی به جای دارو‌های ضد بارداری از جمله: کوهوش یا توت مار، رازیانه، زنجبیل، آب هویج، زردچوبه، تخم گشنیز و...

سخن آخر

قاعدگی نامنظم در نوجوانان می‌تواند با تغییرات هیجانی و بحران‌های روحی تشدید شود. درصورتی‌که در طول سال چند بار دچار قاعدگی نامنظم می‌شوید جای نگرانی نیست، اما اگر این موضوع به‌طور مرتب اتفاق می‌افتد آرامش خود را حفظ کنید و به پزشک مراجعه کنید تا از نظر مشکلات تخمک‌گذاری یا سایر بیماری‌ها بررسی شوید.

مقالات مرتبط

.علل و علائم بلوغ زودرس و دیررس

.تغییرات بدن در بلوغ دختران نوجوان

.آیا امکان ابتلا به عفونت واژن در دختران وجود دارد؟

.کیست هایی که ممکن است دختران جوان را درگیر کند

.تخمدان پلی‌کیستیک در دختران جوان

.آیا مصرف قرص ضد بارداری برای دختران مجرد خطرناک است؟

.بهداشت دختران در دوران قاعدگی