"حاملگی خارج از رحم" به گوشتان خورده است؟ این اصطلاح ظاهراً عجیب اما نام یک اختلال شایع است که از هر 100 مادر یکی را گرفتار می‌کند.
جنین انسان به طور طبیعی در لایه داخلی رحم یعنی اندومتر لانه‌گزینی می‌کند. هر گاه این لانه‌گزینی در هر محل دیگری غیر از این مکان صورت گیرد "حاملگی خارج از رحم " محسوب می‌شود. این مشکل در هر سنی، از بلوغ تا یائسگی دیده می‌شود اما چهل درصد موارد آن، در زنان 20 تا 29 ساله رخ می‌دهد.
خطرات ناشی از حاملگی خارج رحمی برای جان مادر از خطر حاملگی‌های معمولی یا حتی حاملگی‌هایی که منجر به سقط جنین می‌شود، بیشتر است. بنابراین، تشخیص زودرس این نوع حاملگی میزان بقای مادر و احتمال حفظ قدرت باروری وی را افزایش می‌دهد.
حاملگی‌های "خارج از رحم" بیشتر از همه در لوله‌های رحمی، سپس در تخمدان و شکم و دهانه رحم رخ می‌دهند هر چند که موارد نادری از این نوع حاملگی در سایر قسمت‌های بدن نظیر طحال مشاهده شده است.
طیفی از عوامل مختلف می‌توانند در ایجاد حاملگی‌های "خارج از رحم" دخیل باشند. مواردی چون: عفونت‌های لوله رحمی که باعث تنگی لوله رحمی و کاهش حرکت مژه‌های مخاط رحمی می‌شوند و در نتیجه، لانه گزینی تخم لقاح یافته در لوله رحمی اتفاق می‌افتد، همچنین چسبندگی‌های اطراف لوله رحمی به دنبال عفونت بعد از زایمان یا سقط، آپاندیست و... که باعث تنگ شدن لوله رحمی می‌شوند .
پس از یک بار حاملگی خارج از رحم شانس حاملگی خارج از رحم بعدی 15 تا 7 درصد است. همچنین، مصرف قرص‌های جلوگیری از بارداری نوع پروژسترونی، استفاده از آی یو دی، استعمال دخانیات، برخی از تومورهای رحمی نظیر لیومیوم‌ها،جراحی قبلی لگنی یا شکمی و... نیز از عواملی هستند که شانس حاملگی خارج رحمی را افزایش می‌دهند. از موارد جالب توجه دیگر، بروز بیشتر این عارضه در زنان غیرسفید‌پوست نسبت به زنان سفید‌پوست در تمام گروه‌های سنی است.
حاملگی در لوله‌های رحم:
یکی از نقاط غیر معمول برای لانه‌گزینی، لوله‌های رحم هستند. تخمک لقاح یافته در هر بخشی از لوله‌های رحمی می‌تواند لانه‌گزینی کند. این نوع حاملگی در بیشتر موارد خود را با علامت درد لگنی و شکمی نشان می‌دهد. خونریزی‌های غیرطبیعی رحمی، عدم قاعدگی و حساسیت شکمی از دیگر علایم این نوع حاملگی هستند. در حاملگی لولهای، درد، گاهی در تمام بخش‌های شکم و گاهی فقط در بخش تحتانی شکم به صورت یک طرفه وجود دارد و اگر خونریزی وسیع داخل شکمی و در نهایت تحریک دیافراگم صورت گیرد آنگاه درد زیر دیافراگم یا درد ناحیه شانه نیز احساس می‌شود. خونریزی ناشی از این نوع حاملگی اصولاً کم و به رنگ قهوه‌ای تیره است.
اگر این نوع حاملگی به موقع تشخیص داده نشود احتمال دارد سبب پارگی لوله رحمی شود. در اکثر موارد این پارگی به طور خود به خودی رخ می‌دهد، اما ضربه‌‌های ناشی از معاینه و... هم ممکن است باعث پارگی شوند. با پاره شدن حاملگی لولهای، خونریزی و به دنبال آن علایم شوک ایجاد می‌شود و در اکثر موارد، مرگ جنین هم رخ می‌دهد. تشخیص این نوع حاملگی اصولاً از روی علایم بالینی، تست آزمایشگاهی، سونوگرافی، کورتاژ، لاپاراتومی (جراحی شکم و ورود به لگن) و لاپاراسکوپی (مشاهده اجزای داخل شکمی و لگنی به وسیله دستگاه لاپاراسکوپ) انجام می‌شود.
حاملگی شکمی
حاملگی‌های شکمی اصولاً به دنبال پارگی حاملگی‌های لولهای ایجاد می‌شوند که در بیشتر موارد جنین زنده نمی‌ماند. در حاملگی شکمی، جنین در حفره شکم در کنار روده‌ها قرار می‌گیرد و بیمار از علایمی مثل تهوع، استفراغ، اتساع شکم، اسهال، درد شکمی و یبوست شاکی است. در این حاملگی، جنین از روی شکم به آسانی قابل لمس است. اختصاصی‌ترین و دقیق‌ترین راه تشخیص حاملگی شکمی MRI است.
حاملگی دهانه رحم
در گذشته، حاملگی‌های داخل دهانه رحم بسیار نادر بودند اما امروز به دلیل استفاده گسترده از روشهای کمک باروری نظیر لقاح آزمایشگاهی (آی وی اف) شیوع آن افزایش پیدا کرده است. این نوع حاملگی‌ها به ندرت از هفته بیستم بارداری عبور می‌کنند، چرا که اصولاً به دلیل ایجاد عوارضی چون خونریزی، ختم حاملگی ضرورت می‌یابد. خونریزی‌های بدون درد در بیشتر موارد اولین علامت این حاملگی هستند و به دلیل خطرات ناشی از خونریزی کنترل نشده روشهای غیر جراحی برای درمان حاملگی‌های دهانه رحم استفاده می‌شوند.
حاملگی تخمدانی
لانه گزینی جنین داخل تخمدان به ندرت اتفاق می‌افتد. علایم این حاملگی شبیه علایم حاملگی لولهای است و تشخیص آن توسط سونوگرافی صورت می‌گیرد و درمان این حاملگی به روش جراحی است.
حاملگی خارج از رحم هتروتیپیک
هرگاه حاملگی لولهای با یک حاملگی داخل رحمی همراه شود به آن حاملگی نابه‌جای هتروتیپیک گویند. تشخیص این نوع حاملگی بسیار دشوار است و امروز به دلیل استفاده فراوان روشهای کمک باروری، پزشکان با افزایش شیوع آن مواجه شده‌اند. انواع دیگری از حاملگی هتروتیپیک گزارش شده است از جمله حاملگی هتروتیپیک دهانه رحم و تخمدان.
حاملگی خارج از رحم چند جنینی
ممکن است دو جنین داخل یک لوله و یا یک جنین در یک لوله و جنین بعدی در لوله دیگر مسبب ایجاد حاملگی خارج از رحم چند جنینی شوند که البته این مورد بسیار نادر است.
عوامل خطر بارداری خارج رحمی
باید بدانیم احتمال اینکه بارداری خارج رحمی در هر بارداری اتفاق بیفتد، حدود ۲ درصد می‌باشد. بارداری خارج رحمی معمولا طی چند هفته پس از لقاح و در اولین هفته‌های بارداری ایجاد می‌شود.
عوامل خطر مهمی وجود دارد که شانس فرد را برای ابتلا به بارداری خارج رحمی بالا می‌برد. از قبیل:
علایم بارداری خارج رحمی
- خونریزی واژینال یا لکه بینی
- آمنوره یا عدم قاعدگی
- تهوع
- استفراغ
- درد در ناحیه شکم
- گرفتگی عضلات
- احساس درد تنها در یک طرف بدن
- سرگیجه
- ضعف
- غش کردن
- درد در ناحیه مقعد
اگر یکی از عوامل خطر ذکر شده را دارید، سریعا به پزشک زنان خود مراجعه کنید. بارداری خارج رحمی می‌تواند سبب اختلال در بارداری‌های بعدی شود؛ بنابراین غنیمت شمردن فرصت و مراجعه سریع به پزشک لازم است.
پس از بارداری خارج از رحم
شما شانس بارداری طبیعی را خواهید داشت، اما ممکن است دشوار باشد. شما باید در ابتدا با یک متخصص زنان و زایمان صحبت کنید. قبل از اینکه مجددا تلاش کنید صبر کنید تا با پزشک خود صحبت کنید. بعضی از پزشکان اگر قبلا حاملگی خارج از رحم داشته باشید، حداقل 3 تا 6 ماه استراحت را پیشنهاد می کنند.