بسیاری از بانوان تجربه‌ی رشد فیبروم یا همان میوم را در رحم خود دارند، که اغلب اوقات کاملا بی‌ضرر هستند اما گاهی رشد فیبروم در رحم میتواند نشان دهنده‌ی وجود شرایط غیر طبیعی در قسمتی از بدن باشد.
فیبروم رحم چیست؟
فیبروم رحم توده‌های عضلانی و خوش خیمی هستند که میتوانند داخل یا بیرون از رحم رشد کنند و معمولاً در زنانی ایجاد میشوند که در سن تولید مثل قرار دارند. این توده‌ها لیومیوما یا میوماس نیز نامیده میشوند.
فیبرومها معمولاً همیشه خوش خیم بوده و بسیار رایج هستند. تقریباً ۴۰ تا ۶۰ درصد زنان پیش از سن ۳۵ سالگی و ۶۰ تا ۸۰ درصد آنها تا پیش از ۵۰ سالگی فیبروم خواهند داشت. فیبرومها ممکن است به صورت تکی یا خوشه‌ای باشند. اندازه فیبرومها میتواند متنوع باشد. از قطر یک میلیمتر گرفته تا ۲۰ سانتی متر. لازم به ذکر است که قطر رحم معمولاً ۱۰ سانتی متر است؛ فیبرومهای بسیار بزرگ میتوانند به شکم فشار آورده و باعث احساس ناراحتی شوند.
وجود فیبروم در دیواره رحم به چه معناست؟
همانطور که در بالا گفته شد؛ میوم‌ها، تومورهای خوش خیمی هستند که بر روی عضلات صاف دیواره‌ی رحمی و داخل رحم رشد میکنند. و در سیستم تولید مثل بانوان، شایع‌ترین تومورهایی هستند که بانوان برای جراحی آنها اقدام میکنند. مطالعات نشان میدهد که حدود 80% بانوان در زمان حاملگی، میوم‌های رحمی را نیز داشته‌اند ولی اکثرا علائم و نشانه‌هایی جهت تشخیص نداشته‌اند. عناوین مختلفی برای میوم وجود دارد مانند: لیومیوم، میوم، میوم‌های رحمی، فیبروئید و یا فیبرومیوم.
فیبرومها در اندازه و تعداد با هم متفاوت هستند. بعضی از بانوان ممکن است خوشه‌ای از میوم‌ها را داشته باشند اما دیگران تنها یک میوم داشته باشند. فیبرومها میتوانند اندازه‌های مختلفی داشته باشند، مثلا به اندازه دانه‌های کنجد باشند یا تا حد یک گریپ فروت رشد کنند و حتی گاهی در موارد نادر کل حفره‌ی شکمی را اشغال کنند و چندین کیلو وزن دارند.
در بیش از 99% موارد، فیبرومها خوش خیم هستند، به این معنا که سرطانی نیستند و داشتن فیبرومهای رحمی در طولانی مدت، شانس ابتلا به سرطان را افزایش نمی‌دهند.
چگونگی به وجود آمدن فیبرومها
در اکثر موارد، هنوز مشخص نیست که چرا این مشکل به وجود می‌آید. استعداد ژنتیکی و عوامل هورمونی استروئیدی در رشد فیبرومها نقش مهمی دارند.
بسته به محل قرار گیری، فیبرومها انواع مختلفی دارند:
-
انواعی که در داخل دیواره رحم رشد میکنند.
-
انواعی که در خارج از رحم رشد میکنند.
-
انواعی که در زیر رحم رشد میکنند و ممکن است به داخل حفره رحم نفوذ کنند و منجر به خونریزی شدید شوند.
-
همچنین ممکن است بر روی اتصالاتی که به رحم محدود میشوند نیز رشد کنند.
انواع فیبروم رحم
فیبرومها بر اساس ناحیه‌ای از رحم که در آن رشد کرده‌اند، دسته بندی می شوند و این امکان وجود دارد که بیشتر از یک نوع از آنها به صورت همزمان در رحم وجود داشته باشند.
* داخلی
رایج‌ترین نوع فیبروم است که در دیواره رحم رشد میکند. هرچه اندازه آنها بزرگتر شود، بیشتر میتوانند رحم را بکشند.
* ساب سروزال
این فیبرومها خارج از رحم رشد میکنند و با بزرگتر شدنشان به اعضای اطراف رحم فشار وارد میکنند.
* ساب موکوزال
اینها رایج‌ترین نوع میوم‌ها هستند و در لایه ساب موکوس رشد میکنند. لایه‌ای که درست زیر دیواره رحم قرار دارد و میتواند به سمت داخل رحم متورم شود و منجر به دل درد و خونریزی شود.
بسته به عمق قرارگیری فیبروم در رحم، به نوع یک و نوع دو تقسیم میشوند.
* پدانکوله
برخی فیبرومهای ساب سروزال و ساب موکوزال روی ریشه‌های عضلانی نازک رشد میکنند، که ساقه نامیده میشوند و از فیبروم مراقبت میکنند. در چنین موردی به عنوان نوع پدانکوله شناخته میشوند. پدانکوله ساب موکوزال به عنوان نوع صفر فیبروم شناخته میشوند.
چه عواملی باعث رشد فیبرومهای رحمی میشوند؟
همانطور که در قسمت بالا اشاره کردیم، علت فیبرومهای رحمی تا حد زیادی ناشناخته است. یکی از نظریات در این زمینه اینست که سلول‌های غیر طبیعی عضلات صاف رحم، توسط هورمون‌هایی که چرخه پریودی را تحت تاثیر قرار میدهند، یعنی همان هورمون‌های استروئیدی و به خصوص استروژن و پروژسترون، به سرعت افزایش می‌یابند.
هورمون‌ها باعث رشد فیبرومها میشوند، به همین دلیل است که فیبروم در خانم‌های باردار سریعتر از خانم‌های غیر باردار، رشد میکند. سطح بالای هورمون‌های استروژن و پروژسترون در دوران بارداری اغلب باعث افزایش رشد فیبروم می‌شود. و همچنین این دلایل علت کاهش و پس رفت رشد فیبروم در دوران یائسگی است.
همچنین عوامل ارثی در رشد میوم بی‌تاثیر نیست. زنانی که مادر، مادر بزرگ و خواهرشان میوم داشته‌اند، احتمال اینکه میوم در آنها نیز رشد پیدا کند بیشتراست.
سرعت رشد فیبروم ها چه اندازه است؟
عوامل موثر بر رشد میوم‌ها عبارتند از:
میوم‌ها بیشتر در بانوان در رنج سنی 30 تا 40 سالگی ایجاد می‌شود. به نظر میرسد که رشد میوم در زنان زیر 35 سال بیشتر از بقیه است.
رشد میوم در زنان سیاه پوست نسبت به زنان سفید پوست، احتمال بیشتری دارد. به نظر میرسد سرعت رشد میوم در زنان سیاه پوست نیز بیشتر باشد.
میوم‌ها در خانم‌های باردار به علت افزایش استروژن و پروژسترون، در سه ماهه اول بارداری بیشتر رشد میکنند.
بانوانی که اضافه وزن دارند و چاق هستند بیشتر از بقیه در معرض رشد میوم هستند و همچنین سرعت رشد میوم در آنها به نسبت بیشتر است.
مطالعات نشان داده‌اند که میانگین رشد میوم‌ها در طی 6 ماه، 9% است و حتی در بانوان، امکان ایجاد میوم‌های متعدد، با سرعت رشد متفاوت وجود دارد.
علائمی که به تشخیص فیبروم کمک می کنند
بسیاری از بانوان که این مشکل را دارند، هرگز علائم و مشخصه‌هایی را احساس نمی‌کنند که فیبروم قابل تشخیص باشد و هرگز متوجه داشتن فیبروم نمی‌شوند.
علائم و نشانه‌هایی که بانوان تجربه میکنند کاملا وابسته به نوع فیبروم، اندازه و تعداد آنهاست.
رایج‌ترین علائم و نشانه‌های این مشکل شامل:
-
دل درد پریودی
-
خونریزی‌های سنگین مابین قاعدگی‌ها
-
طولانی شدن علائم قاعدگی حتی بیشتر از یک هفته
-
احساس فشار در لگن و کمردرد پریودی
-
تکرر ادرار
-
یبوست
-
رابطه جنسی دردناک
-
احساس فشار و سفتی در قسمت زیر شکم
-
ورم زیر شکم
-
وجود جسم سفت در داخل شکم که با معاینات فیزیکی قابل لمس است.
گاهی اوقات خانم‌ها با آزمایشاتی که به دلایل مختلف انجام میدهند مثل آزمایشات دوران بارداری و قبل بارداری، به طور اتفاقی متوجه وجود میوم در رحم میشوند. اگر میوم کوچک باشد و مشکلی ایجاد نکند، پزشک به درمان آن اهمیتی نمی‌دهد زیرا مشکل ساز نخواهند بود.
فیبرومها چگونه تشخیص داده می شوند؟
اگر علائمی را که در قسمت بالا اشاره کردیم، داشتید به پزشک متخصص زنان مراجعه کنید. گاهی پزشک با انجام معاینات فیزیکی لگنی متوجه میوم رحم می‌شود و برای اطمینان از تشخیص خود، آزمایشات تخصصی‌تری را تجویز میکند.
تست‌هایی که ممکن است برای تائید تشخیص فیبرومهای رحمی انجام شوند شامل:
در این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا جهت تهیه تصویر استفاده می‌شود. در سونوگرافی، دستگاهی به نام مبدل روی واژن قرار داده می‌شود تا تصویر رحم و تخمدان‌ها را دریافت کنند.
یک آزمایش تصویر برداری است که برای تهیه‌ی تصاویر دو بعدی رحم، تخمدان و دیگر اعضای لگن استفاده می‌شود.
انرژی الکترومغناطیسی که برای تولید تصاویر استخوان‌ها و اعضای داخلی استفاده می‌شود.
از رنگ برای تشخیص حفره رحم و لوله‌های فالوپ بر روی تصاویر اشعه ایکس استفاده می‌شود. این روش همان عکس رنگی رحم است که حین بررسی دلایل ناباروری، جهت تعیین باز یا بسته بودن لوله‌های فالوپ انجام می‌شود.
محدوده‌ای از نور را داخل رحم می‌تابانند و سالین نیز تزریق میکنند تا دیواره‌ی رحم را بررسی کنند.
فیبروم و باروری
با اینکه بسیاری از زنان دارای فیبروم مشکل باروری نخواهند داشت، در برخی زنان محل و اندازه برخی فیبرومها ممکن است به صورت زیر سبب بروز مشکل در باروری شود:
-
فیبروم بزرگی که شکل و اندازه رحم را تغییر میدهد میتواند حرکت اسپرم را مختل کرده و از بارداری جلوگیری کند.
-
فیبرومها میتوانند سبب بسته شدن لوله‌های فالوپ شده و از رسیدن تخمک به رحم جلوگیری کنند.
-
به نظر میرسد که فیبرومهای ساب موکوزال با ناباروری مرتبط باشند چرا که احتمال لانه گزینی تخمک بارور شده در دیواره رحم را کاهش میدهند.
اگرچه بسیاری از زنان علی رغم وجود فیبروم بارداری راحتی دارند، اما 10 الی 30 درصد از زنانی که فیبروم دارند در بارداری با مشکل مواجه خواهند شد. بیایید نگاه دقیقتری به تأثیر احتمالی آنها روی مراحل مختلف بارداری داشته باشیم:
اوایل بارداری
-
سقط جنین: پژوهش‌ها نشان داده اند که خطر سقط جنین در زنانی که میوم دارند دو برابر (14 درصد) بیشتر از زنانی است که این مشکل را ندارند (7.6 درصد). همچنین داشتن چندین فیبروم به جای یک عدد، این خطر را بیشتر میکند. زنانی که نوع داخلی یا ساب موکوزال دارند، نیز بیشتر در معرض سقط جنین زودرس قرار میگیرند.
-
خونریزی: پژوهش‌ها نشان داده‌اند که اگر جفت جنین در نزدیکی فیبروم قرار داشته باشد، خطر خونریزی (60 درصد) در اوایل بارداری در مقایسه با زمانی که این دو هیچ تماسی ندارند (9 درصد) بسیار بیشتر خواهد بود.
اواخر بارداری
-
زایمان پیش از موعد: احتمال وقوع زایمان زودرس در زنانی که در طول بارداری فیبروم رحم دارند، در مقایسه با زنانی که فیبروم ندارند تقریباً دو برابر است.
هنگام زایمان
-
میزان موفقیت IVF :پژوهش‌ها نشان داده‌اند در بارداری‌هایی که از طریق آی وی اف صورت گرفته‌اند، وجود فیبروم داخلی میتواند میزان موفقیت زایمان نوزاد زنده را کاهش دهد.
-
جراحی سزارین: داشتن فیبروم میتواند احتمال نیاز به جراحی سزارین برای فرد را تا چهار برابر بیشتر کند.