در صورتی که پس از پشت سر گذاشتن یک بازه معقول زمانی، بارداری تحقق نیافته باشد زنان باید برای ارزیابی و درمان ناباروری به متخصص زنان مراجعه کنند.
تست‌های باروری شامل موارد زیر است:
• تست تخمک‌گذاری
کیت‌های خانگی پیش‌بینی تخمک‌گذاری می‌توانند افزایش LH را که پیش از تخمک‌گذاری بروز می‌کند تشخیص دهند. تست خون برای پروژسترون، هورمونی که پس از تخمک‌گذاری تولید می‌شود، نیز می‌تواند وجود تخمک‌گذاری در زن را مستند کند. سطح دیگر هورمون‌ها مثل پرولاکتین را نیز می‌توان بررسی کرد.
•هیستروسالپینگوگرافی
در طول هیستروسالپینگوگرافی، رنگ کنتراست اشعه X به داخل رحم تزریق می‌شود و عکسبرداری اشعه X برای کشف ناهنجاری‌های احتمالی در حفره رحمی انجام می‌گیرد. این تست همچنین تأیید می‌کند که آیا مایعات از رحم خارج شده و وارد لوله‌های فالوپ می‌شوند یا خیر. اگر در این مسیر ناهنجاری کشف گردد، زن احتمالاً به ارزیابی بیشتری نیاز خواهد داشت. در تعداد کمی از زنان، خود این تست باعث بهبود وضعیت باروری می‌شود که احتمالاً علت آن تخلیه لوله‌های تخم‌بر و باز شدن آنها است.
•تست ذخیره تخمدان
این تست به تأیید کیفیت و کمیت تخمک‌های در دسترس برای تخمک‌گذاری کمک می‌کند. زنان در معرض خطر حذف تحویل تخمک، شامل زنان در سنین بالای 35 ، می‌توانند این سری تست‌های خون و تصویربرداری را انجام دهند.
•تست هورمون‌های دیگر
این تست سطح هورمون‌های تخمک‌گذاری و همچنین هورمون‌های تیروئید و هیپوفیز را که در کنترل فرآیند تولید مثل نقش دارند بررسی می‌کند.
• تست‌های سونوگرافی
سونوگرافی لگن بیماری‌های رحم یا لوله‌های فالوپ را دنبال می‌کند. برخی از اوقات یک تست سونوهیستروگرام که سونوگرام تزریق سالین نیز نامیده می‌شود، برای مشاهده دقیق داخل رحم که با سونوگرافی معمولی قابل مشاهده نیست، به کار می‌رود.
• دیگر تست‌های تصویربرداری
بسته به علایم موجود در زن، پزشک ممکن است درخواست انجام هیستروسکوپی را برای جستجو در مورد بیماری‌های رحم یا لوله‌های تخم‌بر در دستور کار قرار دهد.
• لاپاروسکوپی
این عمل جراحی دارای کمینه تهاجم شامل ایجاد یک برش جراحی کوچک زیر ناف و وارد کردن یک دستگاه مشاهده‌گر برای بررسی لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها و رحم است.
•تست ژنتیک
تست ژنتیک به تعیین این موضوع کمک می‌کند که آیا وجود یک نقص ژنتیکی مانع از باروری است یا خیر.
درمان ناباروری زنان
درمان ناباروری به علت آن، سن زن، مدت زمان ناباروری شخص و ترجیحات شخصی بستگی دارد.
اگرچه برخی زنان برای تجدید توان باروری به یک یا دو درمان نیاز دارند این احتمال وجود دارد که به چند نوع مختلف درمان در این مورد نیاز باشد.
درمان را می‌توان یا از طریق تجدید باروری به واسطه مصرف دارو یا عمل جراحی پیگیری کرد یا به بارور شدن زن از طریق توسل به تکنیک‌های پیچیده این کار را انجام داد.
داروهای باروری تخمک‌گذاری را تنظیم یا تحریک می‌کنند. این داروها درمان اصلی برای زنانی هستند که ناباروری در آنان نتیجه اختلالات تخمک‌گذاری است.
داروهای باروری عموماً کارکردی مشابه هورمون‌های طبیعی دارند FSH و LH فرآیند تخمک‌گذاری را تحریک می‌کنند. داروهای مزبور همچنین در زنان دارای تخمک‌گذاری برای تحریک تخمک بهتر یا تخمک اضافی یا تخمک‌های اضافی به کار می‌روند. داروهای باروری شامل موارد زیر است:
• کلومیفن سیترات
کلومیفن سیترات قرصی خوراکی است و تخمک‌گذاری را از طریق واداشتن غده هیپوفیز به رهش FSH و LH، که باعث تحریک رشد فولیکول تخمدانی حامل تخمک می‌شوند، تحریک می‌کند.
• گونادوتروپین‌ها
به جای تحریک غده هیپوفیز برای رها شدن هورمون بیشتر، این داروهای تزریقی مستقیماً تخمدان را برای تولید تخمک‌های متعدد تحریک می‌کنند. داروهای گونادوتروپین شامل گونادوتروپین یائسگی در انسان یا hMG (منوپار)، گونادوتروپین جفتی انسان (اویدرل، پرگنیل)، برای بالغ کردن تخمک و تحریک رهش آنها در زمان تخمک‌گذاری به کار می‌روند. در مورد کاربرد گونادوتروپین نگرانی‌هایی در پیوند با بالا رفتن خطر بارداری چندقلویی و وضع حمل زودرس مطرح است.
• متفورمین
متفورمین هنگامی به کار می‌رود که مقاومت انسولین به عنوان یک علت شناخته شده یا مشکوک در ناباروری مطرح باشد که معمولاً در پیوند با زنان دچار PCOS این موضوع مطرح است. متفورمین در مورد مقاومت به انسولین مفید است، که این می‌تواند احتمال تخمک‌گذاری را بهبود ببخشد.
• لتروزول
لتروزول (فیمارا) به یک کلاس دارویی موسوم به مهار کننده‌های اروماتاز تعلق دارد و به روشی مشابه با کلومیفن کار می‌کند. لتروزول می‌تواند باعث القاء تخمک‌گذاری شود. در هر حال، اثرات این دارو بر اوایل بارداری هنوز روشن نیست، بنابراین متفورمین برای القاء تخمک‌گذاری به اندازه داروهای دیگر کاربرد ندارد.
• برومکریپتین
برومکریپتین (سیکلوست)، که یک آگونیست دوپامین است، ممکن است در صورتی که مشکلات تخمک‌گذاری ناشی از افزایش تولید پرولاکتین (پرولاکتینمیا) توسط غده هیپوفیز باشد مورد استفاده قرار گیرد.
استفاده از داروهای باروری شامل موارد فهرست شده در زیر است:
• بارداری چندقلویی. داروهای خوراکی دارای ریسک نسبتاً پایینی در مورد بارداری چندقلویی (خطر کمتر از ده درصد) هستند و بیشترین خطر آنها مرتبط به بارداری دوقلویی است. شانس زنان در این مورد در صورت استفاده از داروهای تزریقی تا 30 درصد افزایش می‌یابد. داروهای تزریقی باروری همچنین حامل ریسک جدی بارداری سه قلویی یا بیشتر هستند.
عموماً هر قدر تعداد جنین‌هایی که یک زن حمل می‌کند بیشتر باشد، خطر وضع حمل زودرس، داشتن نوزاد با وزن کم هنگام تولد و مشکلات بعدی رشد بیشتر خواهد بود. گاهی از اوقات تنظیم داروها می‌تواند خطر بارداری چندقلویی را در صورت ایجاد فولیکول زیاد، کاهش دهد.
• سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS). داروهای تزریقی باروری برای القاء تخمک‌گذاری می‌توانند باعث ایجاد OHSS شوند، که سبب متورم و دردناک شدن تخمدان‌ها می‌شود. نشانه‌ها و علایم معمولاً بدون درمان از بین می‌روند و این نشانه‌ها و علایم شامل درد شکم خفیف، نفخ، تهوع، استفراغ و اسهال است.
در هر حال وقتی زن باردار شود علایم مزبور ممکن است تا چند هفته ادامه پیدا کنند. در موارد نادر این احتمال وجود دارد که زنان به یک شکل شدیدتر سندرم تحریک بیش از حد تخمدان مبتلاء شوند که در عین حال سبب وزن‌گیری سریع، بزرگ و دردناک شدن تخمدان‌ها، ایجاد مایع در شکم، و تنگی نفس می‌شود.
• خطرات درازمدت تومورهای تخمدان. بیشتر مطالعات انجام شده بر روی زنان در مورد استفاده از داروهای باروری عنوان می‌کنند که در این مورد اگر اساساً خطری وجود داشته باشد این خطر ناچیز است. در هر حال، برخی مطالعات عنوان کرده‌اند زنان مصرف کننده داروهای باروری به مدت 12 ماه یا بیشتر، بدون بارداری موفق، ممکن است در معرض افزایش خطر تومورهای مرزی تخمدان در دوره‌های بعدی زندگی باشند.
برخی اقدامات جراحی می‌توانند مشکلات را اصلاح کرده یا از لحاظ دیگر سبب تقویت توان باروری زنان شوند. در هر حال، درمان جراحی برای باروری اکنون به ندرت استفاده می‌شود که علت آن موفقیت روش‌های دیگر درمان شامل موارد زیر است:
• جراحی لاپاروسکوپی یا هیستروسکوپی: این اعمال جراحی را می‌توان برای خارج کردن یا تصحیح ناهنجاری‌ها با هدف کمک به بهبود شانس زنان برای باردار شدن به کار برد. جراحی باید شامل تصحیح شکل غیر نرمال رحم، خارج کردن پولیپ‌های اندومتریال و برخی انواع فیبروئید باشد که باعث بدشکلی حفره رحمی می‌شوند یا برای رفع چسبندگی‌های لگنی یا رحمی مورد استفاده قرار گیرند.
• جراحی‌های لوله‌ای: اگر لوله‌های فالوپ زن مسدود یا با مایع پر شده باشد (هیدروسالپینکس)، پزشک ممکن است عمل جراحی لاپاروسکوپی را برای رفع چسبندگی‌ها، گشاد کردن لوله تخم‌بر یا ایجاد یک دهانه لوله‌ای تازه توصیه کند. این عمل نادر است، زیرا بارداری با IVF به طور معمول بازده بهتری دارد. در مورد هیدروسالپینکس، خارج کردن لوله‌ها (سالپینکتومی) یا بلوک کردن بستگی لوله‌ها به رحم می‌تواند شانس بارداری زن با استفاده از IVF را افزایش دهد.
تکنیک‌های کمک باروری
روش‌های دارای بیشترین کاربرد در این مورد عبارتند از:
• تلقیح داخل رحمی :(IUI)
در طول تلقیح داخل رحمی، در مقطع زمانی نزدیک به تخمک‌گذاری میلیون‌ها اسپرم سالم داخل رحم قرار داده می‌شود.
• فناوری کمک باروری:
این تکنیک شامل گرفتن تخمک‌های بالغ از یک زن، بارور کردن آنها با اسپرم یک مرد در محیط آزمایشگاه، و سپس انتقال نطفه‌ها به داخل رحم پس از بارورسازی است. IVF مؤثرترین فناوری کمک به تولید مثل محسوب می‌شود. یک چرخه IVF به چندین هفته زمان احتیاج داشته و برای انجام آن آزمایشهای مکرر خون و تزریق روزانه هورمون نیاز است.