چرخه عادت ماهانه زنان از روز اول آخرین پریود تا زمان آغاز پریود بعدی محاسبه می‌شود. وقتی پریود بیش از 38 روز طول بکشد یا اگر از نظر مدت زمان متفاوت باشد، این وضعیت بی‌نظمی پریود یا پریود نامنظم تلقی می‌شود. بی‌نظمی پریود ممکن است علل مختلفی داشته باشد که عدم تعادل هورمونی تا اختلالات زیربنایی را شامل می‌شود، و هر مورد آن باید به طور جداگانه توسط پزشک ارزیابی گردد.
.1بارداری
بارداری می‌تواند سبب قطع پریود یا بروز لکه‌بینی شود. دیگر علایم اولیه بارداری شامل موارد زیر است:
• ناخوشی صبحگاهی
• تهوع
• حساسیت نسبت به بوها
• مور مور یا گز گز پستان یا فروافتادگی آن
• خستگی مفرط
اگر زنی یک مورد پریود را از دست داده یا متوجه بروز تغییراتی در پریود خود شده و در عین حال مقاربت جنسی کرده باشد، می‌تواند یک تست بارداری انجام دهد یا برای مشخص شدن باردار بودن یا نبودن خود به متخصص زنان مراجعه کند.
اگر احتمال بارداری مطرح بوده و زن دردی تیز و نیشدار را در ناحیه لگن یا شکم خود احساس کند که بیش از چند دقیقه ادامه می‌یابد باید برای از تشخیص خارج شدن بارداری خارج رحمی یا سقط ناخواسته جنین به پزشک مراجعه کند.
.2قرص‌های هورمونی پیشگیری از بارداری
قرص‌های هورمونی پیشگیری از بارداری و دستگاه‌های داخل رحمی حاوی هورمون می‌توانند باعث ایجاد خونریزی نامنظم شوند.
قرص‌های کنترل بارداری ممکن است باعث ایجاد لکه‌بینی بین پریودها و سبک‌تر شدن پریود شوند.
دستگاه‌های داخل رحمی کنترل بارداری ممکن است باعث ایجاد خونریزی شدید شوند.
.3شیردهی
پرولاکتین هورمون مسؤول تولید شیر در پستان است. پرولاکتین هورمون‌های سیستم تولید مثل را سرکوب می‌کند که نتیجۀ آن ایجاد پریود خفیف یا قطع پریود در دوره شیردهی است.
پریودها باید کوتاه زمانی پس از توقف شیردهی به حالت قبلی برگردند.
.4پیش‌یائسگی
پیش‌یائسگی مرحله انتقالی پیش از ورود به دوره یائسگی است. پیش‌یائسگی به طور معمول در سال‌های 40 زندگی شروع می‌شود اما امکان آغاز آن در سنین پایین‌تر نیز وجود دارد.
زنان ممکن است علایم پیش‌یائسگی را به مدت 4 تا 8 سال تجربه کنند که با تغییراتی در چرخه عادت ماهانه شروع می‌شوند. نوسان سطح استروژن در طول این دوره می‌تواند باعث کوتاه‌تر یا بلندتر شدن چرخه عادت ماهانه شود.
دیگر نشانه‌ها و علایم پیش‌یائسگی شامل موارد زیر است:
• گرگرفتگی
• تعریق شبانه
• نوسانات خلقی
• مشکلات خواب
• خشکی واژن
.5سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)
بی‌نظمی پریودها شایعترین نشانه PCOS است. اگر زنی دچار این بیماری باشد ممکن است پریودهای وی قطع شود و در هنگام پریود شدن دچار خونریزی شدید گردد.
PCOS در عین حال می‌تواند باعث ایجاد موارد زیر شود:
• ناباروری
• افزایش میزان مو در صورت و بدن
• طاسی بر مبنای الگوی طاسی مردانه
• افزایش وزن یا چاقی
.6مشکلات تیروئید
یک مطالعه در سال 2015 پی برد که 44 درصد نمونههای دچار مشکل پریود نامنظم در عین حال مبتلاء به اختلالات تیروئید هستند.
هیپوتیروئیدیسم یا کم‌کاری تیروئید، می‌تواند باعث ایجاد پریودهای طولانی‌تر و سنگینتر و افزایش میزان کرامپ عضله (گرفتگی عضله) شود. زنان دچار این مشکل ممکن است به خستگی مفرط، حساسیت نسبت به سرما و افزایش وزن مبتلاء شوند.
میزان بالای هورمون‌های تیروئیدی که در هیپرتیروئیدیسم (پرکاری تیروئید) دیده می‌شود می‌تواند باعث کوتاه‌تر و سبک‌تر شدن پریودها شود. زنان در عین حال ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
• کاهش وزن ناگهانی
• اضطراب و عصبانیت
• تپش قلب
ورم ناحیۀ پایه گردن در عین حال یک نشانه دیگر اختلال تیروئید محسوب می‌شود.
.7فیبروئید رحم
فیبروئیدها تومورهای عضلانی هستند که در دیواره رحم ایجاد می‌شوند. اغلب فیبروئیدها غیر سرطانی بوده و می‌توانند در اشکالی متنوع به اندازه یک دانه سیب تا ابعاد یک گریپ‌فروت ظاهر شوند.
فیبروئیدها می‌توانند باعث شوند که پریودها بسیار دردناک شده و خونریزی ناشی از آنها برای ایجاد آنمی کافی باشد. زنان در عین حال ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
• درد یا فشار لگن
• کمردرد
• درد در ناحیه ساق پا
• درد در هنگام سکس
اغلب فیبروئیدها نیازی به درمان ندارند و می‌توان آنها را با استفاده از داروهای ضد درد غیر نسخه‌ای و مکمل آهن، در صورت بروز آنمی، مدیریت کرد.
.8اندومتریوز
اندومتریوز مبتلابه یک زن از هر ده زن در سنین باروری است. اندومتریوز اختلالی است که در آن بافتهایی که به شکل نرمال در رحم قرار دارند جایی در خارج از رحم رشد می‌کنند.
اندومتریوز سبب ایجاد کرامپ‌های دردناک حتی ناتوان کننده در عادت ماهانه می‌شود. اندومتریوز همچنین می‌تواند خونریزی سنگین، پریودهای طولانی مدت و حتی خونریزی بین پریودها ایجاد کند.
دیگر علایم مرتبط به این بیماری عبارتند از:
• درد در دستگاه گوارش
• دردناک شدن دفع مدفوع
• احساس درد در طول مقاربت جنسی و پس از آن
• ناباروری
جراحی کاوشی تنها راه تشخیص اندومتریوز است. در حال حاضر علاجی برای این اختلال وجود ندارد اما آن را می‌توان از طریق مصرف دارو یا هورمون درمانی مدیریت کرد.
.9اضافه وزن
چاقی به عنوان یک علت بی‌نظمی عادت ماهانه شناخته می‌شود. تحقیق نشان داده است که اضافه وزن بر سطح هورمونها و انسولین تأثیر می‌گذارد که این می‌تواند باعث ایجاد اختلال در چرخه عادت ماهانه شود.
افزایش وزن سریع نیز می‌تواند می‌تواند باعث ایجاد بی‌نظمی در قاعدگی شود. افزایش وزن و بی‌نظمی پریودها نشانه‌های شایع PCOS و هیپوتیروئیدیسم است و باید توسط دکتر مورد ارزیابی قرار گیرد.
.10کاهش وزن شدید و اختلالات خوردن
کاهش وزن شدید یا سریع می‌تواند باعث توقف پریود شود. عدم دریافت کالری به میزان کافی می‌تواند در تولید هورمون‌های مورد نیاز برای تخمک‌گذاری اختلال ایجاد کند.
کمبود وزن هنگامی مطرح می‌شود که شاخص توده بدن (BMI) فرد کمتر از 18.5 باشد. در کنار توقف پریود زنان ممکن است دچار خستگی مفرط، سردرد و ریزش مو شوند.
زنان باید به دکتر مراجعه کنند اگر:
• اضافه وزن داشته باشند
• بدون هیچ تلاش خاصی میزان زیادی وزن از دست داده باشند
• دچار یک اختلال خوردن باشند
.11ورزش بیش از حد
نشان داده شده است که ورزش سنگین یا بیش از حد در هورمون‌های مسؤول بروز عادت ماهانه اختلال ایجاد می‌کنند.
ورزشکاران زن و زنان درگیر در تمرینات و فعالیتهای سنگین جسمانی مثل رقصندگان باله، اغلب اوقات دچار آمنوره می‌شوند که قطع یا توقف پریود است.
قطع ورزش سنگین و افزایش میزان کالری دریافتی می‌تواند به تجدید نظم در پریودها کمک کند.
.12استرس
تحقیق نشان داده است که استرس می‌تواند در چرخه عادت ماهانه از طریق ایجاد اختلال در قسمتی از مغز که کنترل هورمون‌های تنظیم چرخه عادت ماهانه را بر عهده دارند، تغییر ایجاد کند. پریودها باید پس از کاهش استرس در زنان به حالت عادی برگردند.
.13دارو
برخی داروها شامل موارد زیر می‌توانند در چرخه عادت ماهانه زنان اختلال ایجاد کنند:
• درمان جایگزینی هورمون
• داروهای رقیق کننده خون
• داروهای تیروئید
• داروهای صرع
• داروهای ضد افسردگی
• داروهای شیمی درمانی
• آسپیرین و ایبوپروفن
.14سرطان دهانه رحم و سرطان اندومتریال
سرطان سرویکال (سرطان دهانه رحم یا سرطان دهانه رحم) و سرطان اندومتریال می‌توانند باعث ایجاد تغییراتی در چرخه عادت ماهانه شوند که با خونریزی در فاصله میان پریودها یا پریودهای سنگین همراه است. خونریزی در طول مقاربت جنسی یا پس از آن و ترشحات نامعمول دیگر نشانه‌ها و علایم سرطانهای مزبور محسوب می‌شوند.
زنان باید به خاطر داشته باشند که علایم مورد اشاره بر اثر مشکلات دیگری نیز ایجاد می‌شوند. در صورت وجود هر گونه عامل نگران کننده باید با پزشک مشورت شود.
چه هنگامی به پزشک مراجعه کنیم
بی‌نظمی پریود به علل مختلفی بروز می‌کند و بسیاری از این علل به بررسی و مراقبت پزشکی نیاز دارند. در صورت مواجهه با موارد زیر زنان باید به دکتر مراجعه کنند:
• زن، باردار نیست اما عادت ماهانه وی بیش از 3 ماه است که متوقف شده است
• پریودها به شکل ناگهانی نامنظم شده‌اند
• زن دچار پریودی شده که بیش از 7 روز ادامه یافته است
• در صورتی که زن هر یک یا دو ساعت به بیش از یک تامپون یا نوار بهداشتی نیاز داشته باشد
• زن در طول پریود دچار درد شدید می‌شود
• پریود در فاصلۀ بیش از 35 روز یا کمتر از 21 روز تکرار می‌شود
• زن در فاصله بین پریودها دچار لکه‌بینی شده باشد
• زن دچار علایمی دیگر مثل ترشح غیر معمول یا تب باشد
پزشک در مورد تاریخچه پزشکی سؤال کرده و در صدد برخواهد آمد تا موارد زیر را بداند:
• هر گونه استرس یا مشکلات عاطفی که ممکن است زن دچار آن باشد
• هر گونه تغییرات ایجاد شده در وزن بدن
• تاریخچه فعالیت جنسی زن
• میزان ورزش کردن زن
برخی تست‌ها شامل فهرست زیر ممکن است برای تشخیص بی‌نظمی خونریزی عادت ماهانه مورد استفاده قرار گیرد:
• معاینه لگن
• آزمایش‌های خون
• اولتراسوند (سونوگرافی) شکم
• اولتراسوند لگن و اولتراسوند ترانس‌واژینال
CT • اسکن
MRI•
درمان بی‌نظمی پریود یا پریود نامنظم
درمان بی‌نظمی پریود به علت بروز این بی‌نظمی و برطرف کردن علت زیربنایی بستگی دارد. پزشک ممکن است یکی از درمان‌های زیر یا تعداد بیشتری از آنها را توصیه کند:
• داروهای خوراکی پیشگیری از بارداری
• IUDs هورمونی
• داروی تیروئید
• متفورمین
• افزایش وزن یا کاهش وزن
• ورزش
• مکمل ویتامین D
چگونه پریود را پیگیری کنیم
حتی در صورت منظم بودن پریود دقت در چرخه ایجاد آن ایده خوبی است. زنان می‌توانند پریودهای خود را با استفاده از یک تقویم یا دفترچه یادداشت یا از طریق اپ‌های موجود در این مورد پیگیری کنند.
دنبال کردن پریود باید با مشخص کردن نخستین روز آن در تقویم آغاز شود. در طول چند ماه زنان متوجه خواهند شد که آیا دارای پریود منظم هستند یا پریود آنها در هر ماه متفاوت است.
موارد زیر را پیگیری کنید:
• علایم سندرم پیش از قاعدگی مثل سردرد، کرامپ عضله، نفخ، افتادگی پستان و نوسانات خلقی
• زمان شروع خونریزی عادت ماهانه و اینکه این خونریزی زودتر از زمان مورد انتظار یا پس از آن رخ داده است
• خونریزی عادت ماهانه به چه میزانی سنگین بوده که این مورد شامل تعداد تامپون‌ها و نوار بهداشتی مورد استفاده نیز می‌شود
• علایم در طول پریود مثل کرامپ، درد پشت، و دیگر علایم و اینکه این علایم چه شدتی داشته‌اند
• میزان ادامه پریود و اینکه زمان آنها بلندتر یا کوتاه‌تر از پریود آخری بوده است
بی‌نظمی پریود ممکن است به دلایل مختلف ایجاد شود که برخی از آنها مواردی جدی محسوب می‌شوند. دکتر می‌تواند به تعیین علت بروز بی‌نظمی در پریود و برگشت آن به روال معمول کمک کند. خوردن غذاهای سالم، ورزش منظم و اجتناب از استرس در این مورد کمک کننده‌اند.