هورمون ها و تعادل آن ها از جمله عوامل تأثیرگذار بر بارداری می باشند که «پرولاکتین» یکی از هورمون های مؤثر در بارداری است. اگر چه هورمون پرولاکتین در زنان و مردان ترشح می شود؛ اما ترشح آن در زنان باردار به ویژه پس از زایمان و در دوران شیردهی بیشتر است. با تولید مقادیر غیرطبیعی از این هورمون بویژه پرولاکتین بالا، مشکلات مختلفی در بدن به وجود می آید. لذا باید تا حد امکان نسبت به این عارضه، پیشگیری های لازم را انجام داد و در صورت مشاهده هرگونه علائم و نشانه هایی، نسبت به مصرف دارو و درمان آن اقدام کرد.
پرولاکتین چیست؟
پرولاکتین هورمونی است که در بدن مردان و زنان وجود دارد و وظیفه اصلی آن در بدن زنان شیرده تولید شیر است. محل تولید و ترشح این هورمون؛ غده هیپوفیز قدامی، مغز، سینه ها، رحم، پوست، پروستات و سلول های ایمنی می باشد.
میزان بالای پرولاکتین در خون سبب بروز هایپرپرولاکتینمی می شود. سطح بالای پرولاکتین و هایپرپرولاکتینمی سبب بروز قاعدگی نامنظم، کاهش هورمون استروژن و تستوسترون و در نهایت بروز اختلال در لقاح می شود.
نحوه انجام آزمایش پرولاکتین
این آزمایش مشابه آزمایش خون انجام می شود. برای انجام این آزمایش آمادگی خاصی نیاز نیست. نمونه گیری اغلب ۳ تا ۴ ساعت بعد از بیداری بیمار در صبح انجام می شود. قبل از انجام آزمایش باید با پزشک درباره داروهای مصرفی خود صحبت کنید؛ چراکه برخی از داروهای ضدبارداری، فشارخون و یا داروهای افسردگی بر نتیجه آزمایش اثرگذار خواهند بود.
پرولاکتین نرمال
اگرچه میزان نرمال پرولاکتین به عوامل مختلفی بستگی دارد اما بطور کلی مقدار پرولاکتین نرمال به شرح زیر است:
مقدار پرولاکتین نرمال برای زنان غیرباردار بیشتر از ۲۵ نانوگرم بر میلی لیتر
مقدار پرولاکتین برای زنان باردار ۳۴ تا ۳۸۶ نانوگرم بر میلی لیتر
مقدار پرولاکتین برای مردان بیشتر از ۱۵ نانوگرم بر میلی لیتر
نحوه اثرگذاری پرولاکتین بر تخمک گذاری
همان گونه که اشاره شد، ترشح پرولاکتین نقش مؤثری در نحوه تخمک گذاری زنان دارد؛ به طوری که با افزایش تعداد LH (گیرنده های روی جسم زرد تخمدان ها) موجب تولید بیشتر پروژسترون می شود. سپس با مهار ترشح پالسی گنادوتروپین ها، توقف روند افزایشی LH در وسط سیکل و در نتیجه کاهش یا فقدان تخمک گذاری را به دنبال می آورد.
هیپوگونادیسم به عنوان یکی دیگر از پیامدهای تغییر سطح پرولاکتین، در اثر کاهش تولید LH، FSH، پروژسترون و استروژن به وجود می آید که این وضعیت هم به علت مهار ترشح GnRH توسط پرولاکتین ایجاد می شود.
پرولاکتین
آشنایی با بیماری هایپر پرولاکتینمی
منظور از بیماری هایپر پرولاکتینمی، بالا رفتن غیر عادی سطح هورمون پرولاکتین در بدن است که از علل و عوامل مختلفی ناشی می شود. از علائم پرولاکتین بالا در زنان می توان به قاعدگی غیر عادی و نامنظم و در مردان به سردرد و مشکلات نعوظ اشاره کرد. ترشح زیاد هورمون پرولاکتین، عوارضی نظیر کاهش سطح تستوسترون و استروژن و در نتیجه اختلال لقاح را به همراه می آورد.
باید گفت که میزان ترشح پرولاکتین، تحت کنترل دوپامین (یک واسطه عصبی) قرار دارد که سطح این ماده با مصرف داروهای خاص یا عوامل مختلف، به راحتی تغییر می کند. افزایش یا کاهش دوپامین موجب تغییر مقادیر پرولاکتین می شود و بالا رفتن این هورمون نیز ضمن مهار ترشح GnRH، موجب اختلال در ترشح پالسی گنادوتروپین ها می گردد. چنین عارضه ای، کاهش تخمک گذاری و در نتیجه ناباروری دوران شیردهی را به همراه خواهد داشت. از دیگر عوارض پرولاکتین بالا هم باید افزایش سطح آندروژن و به تبع آن، افزایش وزن و پرمویی را نام برد.
علائم پرولاکتین بالا
سر دردهای بی دلیل
نقص در بینایی
ترشح شیر از سینه در دوران غیرشیردهی
مقاربت دردناک
آکنه غیرعادی
رشد غیرعادی موهای زائد
عوارض پرولاکتین بالا
سطح بالای پرولاکتین قبل از بارداری سبب بروز اختلال در چرخه ترشح هورمون استروژن و پروژسترون، نامنظم شدن تخمک گذاری و حتی قطع آن می شود. هایپرپرولاکتینمی سبب بروز اختلالات دیگری نظیر تورمور هیپوفیز، بیماری کلیه و کبد، کم اشتهایی و کم کاری تیروئید نیز می شود؛ البته درمان هایپرپرولاکتینمی آسان بوده و می توان به راحتی میزان پرولاکتین را به حد نرمال رساند.
علل بروز پرولاکتین بالا
شرایط محیطی می تواند بر افزایش غیرنرمال سطح پرولاکتین اثرگذار باشد. اضطراب و استرس از جمله عوامل تأثیر گذار بر سطح پرولاکتین هستند. در کنار شرایط محیطی، سبک زندگی نیز می تواند بر کنترل این هورمون مؤثر باشد. همچنین قندخون پایین، ورزش های سنگین و مصرف برخی از داروهای روان درمانی و رفلاکس معده، در بروز پرولاکتین بالا نقش دارند.
راه های تشخیص پرولاکتین بالا
برای تشخیص پرولاکتین بالا می توان با یک تست خون، سطح پرولاکتین در بدن را اندازه گرفت. البته ناشتا نبودن حین آزمایش یا استرس بالا، بر روی نتایج اثرگذار است. در کنار آزمایش خون، بررسی هایی مانند معاینه ترشحات پستان و ام آر آی (MRI) از غده هیپوفیز نیز انجام می پذیرد. در برخی از موارد برای تشخیص علت بالا بودن پرولاکتین به ویژه در زنان دارای قاعدگی نامنظم، تست عملکرد تیروئید هم توسط پزشک تجویز می گردد.
باید گفت که MRI معمولاً برای افراد مشکوک به تومورهای غده هیپوفیز (پرولاکتینوما) مورد استفاده قرار می گیرد؛ به طوری که با وجود سطح نه چندان بالای پرولاکتین در آزمایش، می توان آدنوم هیپوفیزی بزرگی را در ام آر آی مشاهده کرد.
روش درمان پرولاکتین بالا
غذاهای سرشار از زینک می تواند در کاهش سطح پرولاکتین بدن مؤثر باشد. غذاهایی نظیر گوشت گوساله، گوشت بوقلمون و حبوبات سرشار از زینک هستند. همچنین ویتامین B6 نیز در کنترل سطح پرولاکتین مفید خواهد بود که سیب زمینی، موز، قزل آلای وحشی، جوجه و اسفناج میزان تولید این ویتامین را افزایش می دهند.
در سامانه تله ویزیت، بصورت آنلاین توسط
دکتر فاطمه نعمت اللهی ویزیت شوید. جهت تله ویزیت روی لینک زیر کلیک کنید.