تنها ارتباط خونی جنین با مادر از طریق جفت و بند ناف است. بند ناف یا طناب نافی از یک طرف به جنین واز طرف دیگر به جفت متصل است. بندناف واسطه ارسال مواد غذایی از بدن مادر( ازطریق جفت) به جنین و در مقابل دفع مواد زاید از جنین به مادر ( از طریق جفت) است. بعداز زایمان بندناف قطع شده ومحکم بسته می‌شود وطی چند روز خشک می‌شود و از بدن نوزاد جدا می‌شود.
ساختار بندناف
بندناف از ناف جنین تا سطح جنینی جفت ادامه دارد. نمای خارجی آن به رنگ سفید مات است وبا پرده ی آمنیون پوشیده شده است .از بندناف، سه رگ عبور می کند که در حالت طبیعی شامل دو شریان ویک ورید می باشد.
معمولا قطر بندناف سانتیمتر وطول آن به طور متوسط ۵۵ سانتیمتر ( در محدوده ۳۰_۱۰۰ سانتیمتر) است. عروق بند ناف حالت مارپیچی دارند که این مارپیچی شدن از گره خوردن بند ناف ، تا حد زیادی جلوگیری می‌کند.
اختلالات بند ناف:
1) اختلالات بندناف از نظر ظاهری :
طول بند ناف:
عواملی که بر طول بند ناف اثر دارند ، شامل : حجم مایع آمنیون، میزان تحرک جنین ، وراثت می باشد .
بندناف های کوتاه ( کمتر از ۳۰ سانتیمتر) ممکن است با پیامدهای نامطلوب بارداری مثل محدودیت رشد جنین، ناهنجاری های مادرزادی، مشکلات هنگام زایمان و ...همراه باشند.. در بندناف های بسیار دراز ( بیشتراز ۱۰۰سانتیمتر) احتمال پرولاپس بیشتر است. هم چنین ریسک گره های واقعی بندناف و پیچیدگی های آن ، در جنین های با بندناف دراز تر ، بیشتر است .
پرولاپس یا سقوط بندناف چیست؟
وقتی که حین زایمان ، بندناف قبل از جنین از رحم خارج شود ، می گوییم پرولاپس رخ داده است. پرولاپس مساله ای نادر اما خطرناک است. در زمان زایمان ، و در حالی که دهانه رحم به حدی باز شده که بندناف از آن عبور کند ممکن است رخ بدهد . البته اگر سر وارد لگن شده باشد (فیکس باشد) ، پرولاپس اتفاق نمی افتد.
پیچ بندناف
در تصویر زیر ، بندناف بالایی ، دارای پیچ کم و بندناف پایینی دارای پیچ بیش از حد است . ظاهر این بندنافها سفید و نازک است بدلیل اینکه از زمان زایمان خیلی وقت گذشته و خون داخل رگهای بندناف خالی شده است .
بندناف داراری پیچ کم (بندناف صاف)
در اکثر موارد عروق بندناف به صورت مارپیچی از میان بندناف عبور می‌کنند. در جنین های دارای بندناف کمتر پیچ خورده احتمال آغشتگی با مکونیوم (مدفوع جنین)، زایمان زودرس وزجر جنینی افزایش پیدامی‌کند.
بند ناف دارای پیچ زیاد
در زنان دارای بندناف بیش از حد پیچ خورده میزان بروز زایمان زودرس بیشتر است.
شریان بندنافی منفرد( بندناف دورگی) :
شایعترین ناهنجاری عروقی بندناف فقدان یکی از شریان های نافی است. تقریباً در یک چهارم تمام نوزادانی که فقط دارای یک شریان بندنافی هستند، ناهنجاری های مادرزادی همزمان وجود دارند. در بیشتر موارد در سونوگرافی شناسایی می شود.
بندناف چهار رگی:
درموارد نادر ، بند ناف به جای یک ورید ، 2 ورید دارد . که با 2 شریان می شود 4 رگ . اهمیت این اختلال نا مشخص است .
2) اختلالات بندناف از نظر محل اتصال :
اتصال شاخه دار:
در این ناهنجاری نادر،عروق بندناف قبل از اتصال به جفت ازماده بندناف( ژله وارتون) جدا می‌شوندو مستعد پیچ خوردگی وترومبوز می شوند.
اتصال حاشیه‌ای ( مارژینال):
دراین حالت بندناف به حاشیه ی جفت متصل می‌شود. که خطر کنده شدن بندناف درجریان زایمان جفت وجود دارد.
نمونه اش را در تصویر زیر می بینید :
اتصال ولامنتوس :
دراین حالت عروق بندناف در پرده های جنینی با فاصله ای از حاشیه ی جفت جدا می شوندو در حالی به جفت می رسند که فقط با چینی از آمنیون احاطه شده اند.
وازوپرویا( رگ سر راهی)
دراین اختلال برخی از عروق جنینی موجود در پرده ها از ناحیه سوراخ دهانه رحم در زیر عضو نمایش جنین عبور می کنند. معمولاً این حالت با اتصال ولامنتوس همراه است. وازاپرویا (رگ سرراهی ) خطرناک است.
3) اختلالات مکانیکی وعروقی بندناف
این اختلالات می توانند جریان خون جنینی جفتی را مختل کنند.
گره ها
گره های کاذب از به هم پیچیدن عروق برای تطابق با طول بندناف ناشی می شوندکه معمولا طبیعی است و مشکل ایجاد نمیکند .
گره های واقعی در اثر فعالیت جنین به وجود می آیند .اگر این گره ها محکم شوند می توانند خونرسانی به جنین را مختل کنند.
قوسها :
بندناف به طور شایع به دور بخش هایی از جنین ( معمولا گردن) می پیچد.که احتمال آن در بندناف های دراز تر بیشتر است. پیچ خوردن بندناف به دور گردن به طور طبیعی و شل ، در 20-30 درصد بارداری ها دیده می شود .
پیچ خوردگی وتنگی ها:
پیچ خوردگی بندناف نادر است ودر اثر حرکات جنین به وجود می آید. گاهی پیچ خوردگی به حدی شدید است که گردش خون مختل می شود. تنگی بندناف وخیم تر است و اکثر نوزادان مبتلا مرده به دنیا می آیند. تنگی بندناف با کمبود بسیار شدید فولات در ژله وارتون در ارتباط است.
هماتوم:
در بندناف های کوتاه، بزرگ شدگی بندناف و تروما، تجمع خون رخ می‌دهد. همچنین هماتوم ممکن است در اثر پارگی ورید بندناف ( واریس) ایجاد شود.