مخاط سرویکال (مخاط دهانه رحم) در سرتاسر چرخه عادت ماهانه تغییر می‌کند. این نوعی ترشح سالم است و نشانه‌ای از تخمک‌گذاری منظم محسوب می‌شود. یک راه پایش باروری استفاده از تغییرات ایجاد شده در مخاط سرویکال برای پیشبینی تخمک‌گذاری است.
وقتی زنی بارور باشد، مایع سرویکال آبکی، رقیق، و لیز است، و شبیه به سفیده تخم مرغ به نظر می‌رسد.
مخاط سرویکال چیست؟
مخاط سرویکال مایعی است که سرویکس (دهانه رحم) به درون واژن ترشح می‌کند. این مایع چند کارکرد مختلف دارد که لیز نگه داشتن واژن و پیشگیری از عفونت را شامل می‌شود.
در سرتاسر چرخه عادت ماهانه تغییرات هورمونی بر مقدار، بافتار و نمای ظاهری مخاط سرویکال تأثیر میگذارد.
این امکان وجود دارد که مقدار مخاط به قدری باشد که زن وجود آن را در زیرلباسی خود احساس کند. اگرچه دهانه‌ی رحم همیشه مقداری مخاط تولید می‌کند، میزان آن در دوره پیش و پس از تخمک‌گذاری بیشتر و نمای آن آشکارتر است.
بنابراین اگر زنی متوجه بروز افزایشی در ترشحات واژن خود شود ممکن است در حال مشاهده مخاط سرویکال بارور باشد.
ترشح بارور چیست؟
ترشح بارور مایعی رقیق، شفاف یا سفید رنگ، و لیز، بسیار شبیه به سفیده تخم مرغ است. این نوع ترشح پیامی در مورد نزدیک بودن تخمک‌گذاری با خود دارد.
مایع سرویکال بارور کمک می‌کند تا اسپرم برای بارور کردن تخمک به سرویکس برسد. این مایع در عین حال باعث حفظ سلامت اسپرم در طول مسیر رسیدن آن به تخمک می‌شود.
زنان به طور معمول چند روزی پیش از تخمک‌گذاری متوجه وجود ترشح بارور می‌شوند. ترشح مزبور ممکن است در طول چند روز مرطوب‌تر و لغزنده‌تر شود. پس از تحمکگذاری مقدار ترشح مورد بحث به طور معمول کاهش می‌یابد.
یک تخمک رسیده درون محفظه‌ای به نام فولیکول که در رحم قرار دارد رشد می‌کند. فولیکول رشد کرده و استروژن تولید می‌کند. وقتی فولیکول پاره می‌شود بدن تخمک‌گذاری کرده یک تخمک آزاد می‌کند.
استروژن تولید شده توسط فولیکول سرویکس را شل کرده و آن را نرم نرم باز می‌کند. هورمون استروژن همچنین بافت مایع سرویکال را تغییر داده آن را برای حمایت از باروری تواناتر می‌کند.
زمان‌بندی مخاط سرویکال
مایع سرویکال در هر زنی اندکی متفاوت از دیگری است. بنابراین زنان برای تشخیص و کشف ترشح بارور باید چرخه عادت ماهانه خود را برای چند ماه پایش کنند.
روزهای تغییر ترشح از فردی به فرد دیگر متفاوت است. آنهایی که برای مثال در روزهای متأخر چرخه عادت ماهانه خود تخمک‌گذاری می‌کنند باید پس از روز چهاردهم دوره عادت ماهانه منتظر ترشح بارور باشند.
در کل چرخه ترشح از الگوی تشریح شده در زیر پیروی می‌کند:
• اوایل چرخه (روزهای 1 تا 5). این زمانی است که در آن خونریزی عادت ماهانه رخ میدهد.
• پس از پریود (روزهای 5 تا 10). در ابتدا ممکن است ترشح کمی وجود داشته یا اصلاً ترشحی در کار نباشد اما امکان بروز مایع چسبناک شبه چسب پس از آن وجود دارد. در این برهه زمانی امکان باروری پایین است.
• پیش از تخمک‌گذاری (روزهای 10 تا 14). بدن شروع به تولید مقدار بیشتری استروژن می‌کند. این مایع چسبناک ممکن است باریک بوده و حالت کف‌مانند داشته باشد. در نهایت مایع مزبور حالت لغزنده به خود گرفته و شبیه به سفیده تخم مرغ می‌شود.
• تخمک‌گذاری (روز 14). در روز تخمک‌گذاری بسیاری از زنان متوجه می‌شوند که مایع سرویکال آنان بسیار نمدار و چسبناک است. زنان ممکن است بتوانند مایع مزبور را حدود 2.5 سانتی‌متر یا حتی بیشتر در میان انگشتان خود کش بیاورند.
• پس از تخمک‌گذاری (روزهای 14 تا 22). پس از تخمک‌گذاری بدن هورمون پروژسترون ترشح می‌کند که باعث خشک شدن مایع سرویکال می‌شود. ترشح ایجاد شده ممکن است در ابتدا کف‌آلود به نظر برسد و سپس متراکم‌تر می‌شود.
• پیش از پریود (روزهای 22 تا 28). وقتی زن به روزهای پریود خود نزدیک می‌شود، ترشح مورد بحث دوباره حالت قوام‌دار شبه چسب به خود می‌گیرد. این امکان وجود دارد که 1 تا 2 روز مانده به پریود ترشح کمی ظاهر شود یا اصلاً ترشحی وجود نداشته باشد. برخی زنان درست پیش از پریود خود دچار لکه‌بینی می‌شوند.
تخمک‌گذاری نقش مهمی در تعیین میزان قوام مایع سرویکال ایفا می‌کند. زنی که تخمک‌گذاری ندارد ممکن است تغییرات کمی را در ترشحات واژن خود شاهد باشد.
زنانی که دیرتر یا زودتر از زمان نرمال تخمک‌گذاری می‌کنند ممکن است متوجه این نکته شوند که چرخه عادت ماهانه آنان از جدول‌بندی زمانی "متعارف" پیروی نمی‌کند.
چه زمانی زن در اوج باروری خود قرار دارد؟
مایع سرویکال بارور نشانه خوبی در مورد افزایش قدرت باروری است. هر زنی که در صدد باردار شدن است باید در طول مدتی که متوجه وجود ترشح بارور در خود می‌شود به مقاربت جنسی اقدام کند. پزشکان این مقطع زمانی را "پنجره باروری" مینامند.
تخمک فقط 12 تا 24 ساعت پس از تخمک‌گذاری زنده می‌ماند اما اسپرم می‌تواند بسیار بیشتر، اغلب 3 تا 5 روز در مایع سرویکال بارور زنده بماند.
این بدین معنی است که برای بسیاری از زنان آرزومند باردار شدن بهترین زمان برای مقاربت جنسی درست پیش از شروع تخمک‌گذاری است زیرا در این مقطع زمانی اسپرم می‌تواند در دستگاه تولید مثل برای چند روز زنده بماند. اگر اسپرم در مقطع زمانی مزبور در جایی که تخمک‌گذاری صورت می‌گیرد حاضر باشد می‌تواند بلافاصله تخمک را بارور کند.
چگونه بررسی کنیم
برای تعیین باروری زنان باید وضعیت مایع سرویکال را دستکم یک بار در روز بررسی کنند که شروع این بررسی روز اول پس از پریود است.
این کار می‌تواند به پیگیری تغییرات روزانه با استفاده یک دفترچه یادداشت یا اپلیکیشن باروری کمک کند.
چند عامل مختلف می‌توانند بر نمای ظاهری مایع سرویکال تأثیر بگذارند که این دلیل آن است که چرا زنان باید نمای ظاهری و قوام مایع مورد اشاره را به صورت هر روزه زیر نظر بگیرند تا به این حس برسند که چه چیزی در مورد آنان نرمال است.
برخی زنان متوجه می‌شوند که مایع سرویکال آنان پس از سکس دچار تغییر می‌شود. برای مثال، وقتی منی مرد با مایعات واژن مخلوط می‌شود، این اختلاط می‌تواند باعث تغییر نمای ظاهری ترشحات واژن شود. صابون‌ها، لوبریکانت‌ها، و دیگر محصولات مورد استفاده برای ناحیه تناسلی نیز می‌توانند عامل ایجاد تغییر مورد اشاره باشند.
برخی زنان مخاط سرویکال بارور کمتری تولید می‌کنند، بنابراین این امکان هست که متوجه آن نشوند.
برخی از زنان نیز مخاط سرویکال بارور تولید نمیکنند، و این نشان دهنده وجود مشکلی در مورد تخمک‌گذاری است. برخی اختلالات پزشکی مثل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک ممکن است احتمال بروز تخمک‌گذاری را کاهش دهند. چاق بودن زن نیز ممکن است باعث عدم انجام تخمک‌گذاری در وی شود.
وقتی زنان به یائسگی نزدیک می‌شوند؛ میـزان تخمک‌گذاری آنها رو به کاهش میرود. برخی زنان به زودی دچار توقف تخمک‌گذاری می‌شوند، که پزشک ممکن است آن را زیر عنوان کاهش ذخیره تخمک‌گذاری تشخیص دهد. این وضعیت ممکن است باعث شود که تخمک‌گذاری در زن به طور کامل متوقف شده یا وی دچار بینظمی در تخمک‌گذاری شود.
پیگیری وضعیت نمای ظاهری و قوام مایع سرویکال می‌تواند به زنان در مورد تعیین زمان بارور بودن آنان کمک کند.
این روش زمانی به بیشترین حد قابل اعتماد است که زنان تغییرات مایع مزبور را در طول چندین چرخه عادت ماهانه پایش کرده باشند. وقتی نوبت به مایع سرویکال می‌رسد، وضعیت "نرمال" در مورد زنان متفاوت است. هر زنی که الگوی نرمال مربوط به خود را بشناسد می‌تواند به نحو آسان‌تری زمان تخمک‌گذاری خود را مشخص کند.
بسیاری از زنان نیز روش‌های دیگری مثل پایش دمای پایه بدن و تست تخمک‌گذاری را برای ردگیری باروری در خود دنبال می‌کنند. ترکیبی از این رویکردها می‌تواند به یقین بیشتری در مورد تخمک‌گذاری منجر شود.
به خاطر سپردن این موضوع مهم است که داشتن مایع سرویکال بارور یک نشانه قطعی از باروری نیست.
بدن ممکن است حتی علیرغم عـدم تخمک‌گذاری در زنان میزان زیادی استروژن تولید کند. به هر حال در کل اگر زنی تخمک‌گذاری نداشته باشد امکان داشتن مایع سرویکال بارور در مورد وی بسیار کمتر است.
در سامانه تله ویزیت، بصورت آنلاین توسط
دکتر فاطمه نعمت اللهی ویزیت شوید. جهت تله ویزیت روی لینک زیر کلیک کنید.