آی یو آی(IUI)
این اقدام به معنی تزریق اسپرم شسته شده وتقویت گردیده مرد به طورمستقیم به درون حفره رحم خانم است.
در اصل این روش نوعی نزدیکی پیشرفته محسوب می شود که دخالت هایی مناسب درآن شده است.
این روش درمانی در موارد زیر راهکار درمانی محسوب می شود: نازایی با فاکتور مردانه خفیف تا متوسط، تخمک گذاری نامناسب خانم با حداقل یک لوله باز وسالم، موارد آندومتریوز درجه یک ودووبرخی موارد آندومتریومایی که لوله ها هنوز درگیر نشده است ،موارد نازایی بدون علت مشخص، موارد با عدم پاسخ به درمانهای تحریک تخمک گذاری سرپایی،موارد با انزال رو به عقب (یا اصطلاحا" رتروگرید) در مرد وموارد عدم امکان نزدیکی کامل به علت انقباض واژن در خانم (اصطلاحا" واژینیسموس).
درزمان قاعدگی خانم (درسه روز اول) با انجام سونوگرافی ودر صورت نبودن مشکل،تحریک تخمدانی با تجویز داروهای خوراکی وتزریقی طبق شرایط بیمار وصلاحدید پزشک آغاز می گردد.با فواصل معین با تکرار سونوگرافی، پاسخ تخمدانها بررسی می شوند وداروهای لازم تنظیم می گردند.طی این دوره، برنامه نزدیکی معینی را بیمارباید انجام بدهد. وقتی اندازه فولیکولها به حد مناسبی رسیدند، به بیمار اعلام می گردد که داروی نهایی برای آزادسازی فولیکولها چه وقت تزریق گردد ومعمولا دو روز بعداز آن بیمار بهمراه همسرش مراجعه خواهند نمود.در روز IUI ، نمونه مایع منی آقا گرفته شده و طی عملیات شستشو و تقویت حدودا" دو ساعته درآزمایشگاه ،بهترین اسپرمها جدا شده وآماده تزریق به خانم می گردد. خانم بر روی تخت معاینه زنان قرار گرفته وبعداز گذاشتن اسپکولوم نمونه اسپرم آماده شده با یک لوله پلاستیکی نازک وباریک، بدون درد وبیهوشی ، براحتی وارد رحم می شود.
بعداز انجام IUI ، خانم برای 15تا20 دقیقه استراحت می کند وبعد به خانه خود می رود وزندگی طبیعی خود را ادامه می دهد. بعداز انجام آی یو آی احتیاج به استراحت مطلق نیست ؛ زوجین برنامه نزدیکی معینی را باید داشته باشند و خانم یک سری داروی خاص هم مصرف خواهند نمود.شانس موفقیت هر دفعه انجام آی یو آی حداکثر15تا20 % (حتی دربهترین مراکز خارج از کشور)است. این روش بدون نیاز به بیهوشی وبستری، بدون درد وباحدود یک دهم هزینه آی وی اف ، روشی است که دربسیاری از زوجهای نابارور، روش اول پیشنهادی برای درمان است. از نظر بسیاری از مراجع علمی سیکل آی یوآی را تا 6 بار می توان ادامه داد؛ ولی ما معمولا سه سیکل پیاپی را پیشنهاد می کنیم وبعداز آن در صورت عدم دریافت پاسخ درمانی، باید بررسی مجدد انجام شده وتصمیم گیری شود.
آی وی اف(IVF) یا میکرواینجکشن (ICSI):
در بیمارانی که مشکلات پیشرفته تر وشدیدتری دارند و یا اقدامات درمانی قبلی موفقیت آمیزنبوده است،قدم بعدی درمان، لقاح خارج رحمی یا تشکیل آزمایشگاهی جنین است. تحریک تخمک گذاری درخانم با داروهای بیشتر وبا روشهای پیچیده تر از آی یوآی معمولا برای حدود 6هفته (حدود1.5 ماه) با کنترلهای متعدد سونوگرافی جهت تنظیم داروها ادامه خواهد داشت تا مثل روش آی یو آی تخمدانها به آمادگی مناسب برسند. در روز مناسب بیمار و همسرش همراه باهم مراجعه خواهند نمود. خانم باید ناشتا بوده واز شب قبل هیچ چیز مصرف نکرده باشد. خانم به اتاق عمل منتقل شده وبایک بیهوشی خفیف در حد خواب آلودگی با کمک سونوگرافی واژینال از راه واژن با سوزن مخصوص تخمدانها تخلیه می شوند و تخمکهای بدست آمده درآزمایشگاه با اسپرم همسر ایشان لقاح می یابد. نمونه انزال آقا همان روزدرآزمایشگاه مثل دادن نمونه معمولی گرفته می شود؛ مگرمواردی که درمایع منی آنها اسپرم یافت نمی شود (آزواسپرمیا) ،که دراین افراد با بی حسی موضعی ازبیضه ها نمونه گرفته می شود. در روش قدیمی تر IVF اسپرم و تخمک در محیط آزمایشگاه در یک ظرف قرار داده شده تا خودشان لقاح کنند. در روش جدیدتر که تقریبا" درسراسر جهان روش معمول واستاندارد محسوب می شود،بهترین تخمکها واسپرمها انتخاب شده وبه صورت یک به یک با کمک وسایل آزمایشگاهی مخصوص ،لقاح برقرارمی گردد( همان میکرواینجکشن یا ICSI ). جنین های ایجاد شده بسته به شرایطشان در محیط آزمایشگاه پرورش داده شده وسپس در روز دوم یا سوم بدون بیهوشی وارد رحم می شوند.دربرخی موارد تعداد جنین با کیفیت عالی زیاد بوده که می توان تعدادی ازآنها را فریز نموده ودرماههای بعدی، درصورت عدم موفقیت سیکل اول ،انتقال نمود.توجه به این نکته لازم است که با وجود طی تمامی مراحل فوق الذکر وصرف هزینه بالا،حتی دربهترین شرایط آزمایشگاهی خارج از کشور، نهایتا" 40% شانس موفقیت وجود خواهد داشت؛ و در صورتی که جنین فریز شده وجود نداشته باشد،تمام مراحل وهزینه ها از ابتدا باید آغاز شوند. بعداز انتقال جنین،بیمار همانروز مرخص شده وفقط در 2-3 روز اول توصیه به استراحت نسبی می گرددوبعداز آن نیازی به استراحت نبوده وزندگی عادی را طی خواهند کرد؛هرچند که طی مدت معینی منع نزدیکی قبل و بعداز انتقال جنین باید رعایت شود وهمچنین، داروهای خاصی برای دوره بعداز انتقال جنین تجویز خواهد شد.
سندرم فعال شدن شدید تخمدانها یا OHSS : تجویز داروهای تخمک گذاری چه از یک قرص ساده مثل کلومیفن ولتروزول گرفته تا داروهای پیچیده تر وبا میزان بالاتر در سیکلهای آی وی اف ممکن است باعث شوند که در خانم تعداد زیادتر از لزوم تخمک تولید شود.تعیین اینکه کدام بیمار دچار این عوارض می شود قبل از تجویز داروها ممکن نیست؛ دربیماران با سیکلهای نامنظم پریودی واصطلاحا" پی سی او(PCO) ،بیماران لاغرتر،سیکلهای با نیاز به داروی بیشتر برای رسیدن به تخمکهای با تعداد مناسب ودر افراد با سابقه قبلی بروز این عوارض، شانس بروز بالاتر خواهد بود. در این موارد با توجه به شدت بیماری ،علایم زیر دیده می شوند: نفخ، حالت تهوع واستفراغ، بی اشتهایی ،درد شکم، تجمع مایع درشکم، کاهش حجم ادرار و تنگی نفس. بسته به شرایط بیمار اقدامات درمانی سرپایی ویا بستری در بیمارستان انجام خواهد شد.