علائم و درمان سیستوسل یا افتادگی مثانه و رکتوسل یا افتادگی رکتوم

ترمیم اختلالات کف لگن چیست؟

کف لگن از ماهیچه‌ها، رباط‌ها و بافت‌های خاصی تشکیل شده است که باعث می‌شود واژن، رحم، مثانه، رکتوم و شکم در کنار هم قرار بگیرند. مشکلات کف لگن می‌تواند به دلیل فشارهای ناشی از زایمان، افزایش سن، بلند کردن اجسام سنگین یا بالا بودن سطح فعالیت بدنی و سابقه خانوادگی به وجود آید. هدف از ترمیم، ارائه گزینه‌های تشخیصی و درمانی مناسب برای بیمارانی است که دارای مشکلات کف لگن و مثانه هستند. پزشک متخصص، بیماری‌های متنوعی را در این زمینه از قبیل بی‌اختیاری ادرار، بیش فعالی مثانه، بی‌اختیاری مدفوع، پرولاپس‌های لگنی، فیستول و مشکلات ناشی از واژن و حالب درمان می‌کنند.

سیستوسل (افتادگی مثانه) چیست؟

وقتی دیواره بین مثانه و واژن در خانم‌ها ضعیف شود، مثانه به داخل واژن می‌افتد. به این حالت سیستوسل (افتادگی مثانه) می‌گویند. این افتادگی باعث مشکلاتی در تخلیه مثانه می‌شود. مثانه‌ای که از محل طبیعی خود جابجا می‌شود باعث بروز بی‌اختیاری ادراری و تخلیه ناکافی می‌گردد.
درجات سیستوسل (افتادگی مثانه) عبارتند از:

• درجه 1: خفیف‌ترین نوع است که فقط قسمتی از مثانه به داخل واژن می‌افتد.
• درجه 2: نوع متوسط که افتادگی مثانه به اندازه کافی از ورودی واژن دور است.
• درجه 3: نوع شدید که افتادگی مثانه در محل دهانه (ورودی) واژن است.

دلایل ایجاد سیستوسل (افتادگی مثانه)

• زایمان واژینال سخت
• چند قلویی
• استفاده از فورسپس برای زایمان
• پارگی پرینه حین زایمان
• اپیزیوتومی
• سرفه‌های مزمن
• یبوست مزمن
• ضعف دیواره واژن به دلیل کاهش استروژن در دوران یائسگی

فاکتورهای خطر

فاکتورهایی که باعث افزایش ریسک ایجاد رکتوسل و سیستوسل (افتادگی مثانه) می‌شوند عبارتند از:

• سن: بعد یائسگی
• سابقه زایمان واژینال سخت
• چاقی
• سیگار کشیدن

شکایات سیستوسل (افتادگی مثانه) کدامند؟

• ریزش ادرار هنگام خندیدن، عطسه و سرفه کردن
• تخلیه ناکامل مثانه
• درد و فشار در لگن
• درد حین رابطه جنسی

سیستوسل (افتادگی مثانه) چگونه تشخیص داده می‌شود؟

معاینه فیزیکی از واژن و رکتوم انجام‌ می‌شود. تست‌های مربوط به تشخیص سیستوسل (افتادگی مثانه) نیز به کار می‌روند که شامل موارد زیر است:

• ممکن است احتیاج به تصاویری از فعالیت مثانه و شکم باشد. بدین منظور از سیستوگرام و دفوگرام استفاده می‌شود.
• تست‌های ادراری

رکتوسل چیست؟

زمانی که دیواره بین رکتوم و واژن ضیف شود، رکتوم به داخل واژن می‌افتد که به این افتادگی، رکتوسل گفته می‌شود. این افتادگی باعث درد در واژن و رکتوم و مشکلات در دفع مدفوع می‌گردد. دلایل ایجاد رکتوسل زایمان، سرفه و برونشیت مزمن، یبوست مزمن، چاقی و بلند کردن وسایل سنگین می‌باشد. عدم توانایی در دفع آسان مدفوع، نیاز به استفاده از آب برای تنقیه و یا خارج نمودن مدفوع با انگشت از علائم این بیماری است.

• درجه 1: قسمت فوقانی واژن
• درجه 2: قسمت ورودی (مدخل) واژن
• درجه 3: خارج از ورودی واژن

دلایل ایجاد رکتوسل

شرایطی که باعث افزایش فشار در کف لگن می‌شوند از جمله:

• یبوست مزمن
• سرفه و برونشیت مزمن
• بلند کردن وسایل سنگین
• چاقی

شکایات رکتوسل کدامند؟

• درد و فشار در واژن
• درد حین رابطه جنسی
• درد و فشار در رکتوم
• مشکلات در دفع مدفوع
• احساس دفع ناکامل مدفوع

رکتوسل چگونه تشخیص داده می‌شود؟

• معاینه فیزیکی: پزشک از شما می‌خواهد که فرآیند اجابت مزاج را القا کنید. با این کار می‌تواند محل و اندازه پرولاپس را مشخص کند.
• تست‌های تصویربرداری: استفاده ازMRI و اشعه ایکس (دفکوگرافی) که به وسیله آن‌ها اندازه پرولاپس و نحوه تخلیه رکتوم مشخص می‌شود.

پیشگیری از ایجاد سیستوسل (افتادگی مثانه) و رکتوسل

• خودداری از بلند کردن وسایل سنگین
• انجام تمرینات ورزشی به طور منظم
• درمان یبوست
• ترک سیگار
• رسیدن به وزن ایده‌آل

درمان سیستوسل (افتادگی مثانه) و رکتوسل

• انجام ورزش‌های مربوط به تقویت عضلات کف لگن که ورزش‌های کیگال نامیده می‌شوند.
• کارگذاری پساری در واژن (پساری وسیله‌ای است که در داخل واژن به منظور حمایت از دیواره، قرار داده می‌شود). پساری در درمان رکتوسل کاربرد ندارد اما در درمان سیستوسل (افتادگی مثانه) استفاده می‌شود.

در صورتی که موارد نامبرده،‌ مشکلات ناشی از این بیماری‌ها را برطرف نکردند، گزینه بعدی درمان جراحی خواهد بود.

جراحی به چه نحوی انجام می‌شود؟

بیمار تحت بیهوشی موضعی یا عمومی قرار می‌گیرد. در بیهوشی موضعی فقط قسمتی از بدن بی‌حس می‌شود و بیمار هوشیار است. در بیهوشی عمومی عضلات شُل می‌شوند، بیمار در خواب عمیقی فرو می‌رود و دردی احساس نمی‌کند. جراح دو برش در دیواره واژن، یکی بین واژن و مثانه و دیگری بین واژن و رکتوم ایجاد می‌کند. جراح برای این دو ارگان بافت‌های حمایتی از اطراف ایجاد می‌کند. اگر شکایت اصلی بی‌اختیاری باشد، جراح مثانه را بالا می‌کشد و آویزان می‌کند.

توصیه‌های بعد از جراحی

بیمار باید 1 تا 4 روز در بیمارستان بماند. در 4 هفته ابتدایی بعد از عمل ممکن است ترشحات خونابه‌ای از واژن وجود داشته باشد. بعد از ترخیص از بیمارستان بیماردر 6 تا 8 هفته ابتدایی نباید وسایل سنگین بلند کند. فعالیت‌های روزانه را می‌توان بعد از 4 هفته افزایش داد.
استفاده از لگن بتادین: تا 2 هفته روزی 2 بار از لگن بتادین جهت شستشوی ناحیه عمل استفاده نمایید. یک تشت بزرگ و تمیز تهیه کنید و داخل آن را شسته و ضد عفونی نمایید. سپس داخل آن آب ولرم ریخته و بتادین بریزید در حدی که رنگ آب، زرد مایل به نارنجی شود. روزی 2 بار و هر بار 15-10 دقیقه داخل آب نشسته، سپس خارج شده و مجدداً با آب ساده شسته شود و با سشوار خشک نمایید.

عوارض جراحی

• خطرات مربوط به بیهوشی عمومی
• آسیب به ارگان‌های مجاور از قبیل مثانه و رکتوم
• ریسک وقوع عفونت و خونریزی