اچ پی وی (HPV) سرواژه ویروس پاپیلوم انسانی است. ویروس‌های پاپیلوم فقط با اتصال به سلول‌های خاصی به نام سلول‌های مخاطی سنگفرشی می‌توانند زنده بمانند. تست HPV وجود این ویروس را مشخص می‌کند که عامل ایجاد زگیل تناسلی، سلول‌های غیرطبیعی دهانه رحم یا سرطان دهانه رحم است.
متخصص زنان و زایمان در شرایط زیر دستور انجام آزمایش HPV می‌دهد:
-
غیرطبیعی بودن تست پاپ اسمیر و مشاهده سلول‌های سنگفرشی غیرطبیعی با ماهیت نامشخص (ASCUS)
-
30 سال یا بیشتر سن داشتن بیمار
آزمایش اچ پی وی فقط بر روی بانوان انجام می‌شود، تا کنون هیچ آزمایش اچ پی وی وجود این ویروس را در آقایان نشان نداده است. با این حال آقایان نیز ممکن است به این ویروس آلوده شوند و آن را از راه رابطه جنسی به همسر خود منتقل کنند.
راه‌های انتقال HPV تناسلی
ویروس پاپیلوم انسانی تناسلی (HPV) عموماً از راه تماس مستقیم پوستی از طریق رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی منتقل می‌شود. این ویروس از راه خون یا مایعات بدن منتشر نمی‌شود. انتقال از مادر به نوزاد در زمان زایمان نادر است، اما احتمال آن وجود دارد. چنانچه ویروس به نوزاد منتقل شود، زگیل‌هایی در لوله‌های تنفسی نوزاد (نای و نایچه) و ریه‌ها ایجاد می‌شود و عارضه پاپیلوماتوز تنفسی بروز می‌یابد. این ویروس می‌تواند در تارهای صوتی نیز رشد کند و عارضه پاپیلوماتوز حنجره‌ای را ایجاد کند. هر دو این عفونت‌ها مشکلاتی مرگبار هستند و جان نوزاد را به خطر می‌اندازند. درهر حال ویروس اچ پی وی از راه‌های زیر منتقل نمی‌شود:
-
صندلی توالت
-
بغل کردن یا دست بیمار را نگه داشتن
-
شنا کردن در استخر یا استفاده از وان
-
سابقه خانوادگی (وراثت)
-
سهیم شدن در غذا یا استفاده اشتراکی از وسایل غذاخوری
-
تمیز نبودن
تشخیص: آزمایش HPV
دلیل انجام آزمایش
تست اچ پی وی آزمایش غربالگری برای سرطان دهانه رحم است، البته این تست ابتلا به سرطان را مشخص نمی‌کند، اما وجود ویروس پاپیلوم یعنی عامل سرطان دهانه رحم را در بدن نشان می‌دهد. گونه‌های خاصی از اچ پی وی، برای مثال نوع 16 و 18، احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می‌دهد.
اگر پزشک و بیمار از وجود نوع خاص HPV که احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم را افزایش می‌دهد، اطلاع داشته باشند بهتر می‌توانند درباره مراحل بعدی درمان تصمیم گیری کنند. در این شرایط اقدام‌هایی چون نظارت، آزمایش‌های بیشتر یا درمان سلول‌های پیش سرطانی یا غیرطبیعی انجام می‌شود.
آمادگی برای آزمایش
آزمایش HPV به هیچ آمادگی خاصی نیاز ندارد. با این حال چون تست HPV و آزمایش پاپ اسمیر غالباً همزمان انجام می‌شود، بهتر است توصیه‌های زیر را برای دقیق‌تر ساختن هر دو آزمایش رعایت کرد:
-
خودداری از مقاربت، دوش واژن یا مصرف داروهای واژینال یا ژل‌ها، کرم‌ها یا کف منی‌کش به مدت دو روز قبل از آزمایش
-
انجام ندادن آزمایش در دوره قاعدگی، البته آزمایش هنگام عادت ماهانه قابل انجام است، اما خارج از این دوره نمونه سلولی بهتری جمع‌آوری می‌شود.
کلیات آزمایش
تست HPV معمولاً همزمان با آزمایش پاپ اسمیر یعنی آزمایشی انجام می‌شود که در آن سلول‌ها از دهانه رحم برداشته می‌شود تا وجود سرطان یا هرگونه ناهنجاری بررسی شود. آزمایش اچ پی وی بر روی همان نمونه گرفته شده برای پاپ اسمیر یا نمونه دومی انجام می‌شود که از کانال دهانه رحم جمع شده است.
روش انجام آزمایش
آزمایش ترکیبی پاپ اسمیر ـ اچ پی وی در مطب متخصص زنان و زایمان انجام می‌شود و فقط چند دقیقه طول می‌کشد. از بیمار خواسته می‌شود تا لباس‌ها را کاملاً یا از کمر به پایین در بیاورد. بیمار به پشت روی تخت معاینه دراز می‌کشد، زانوها را خم می‌کند و پاشنه‌ها را روی تکیه‌گاه‌هایی به نام رکاب قرار می‌دهد.
متخصص وسیله‌ای به نام اسپکولوم را به آرامی وارد واژن می‌کند. اسپکولوم دیواره‌های واژن را از هم دور نگه می‌دارد تا متخصص بتواند به راحتی دهانه رحم را ببیند. بیمار با ورود اسپکولوم ممکن است فشاری را در ناحیه لگن حس کند و گاهی نخستین تماس آن باعث احساس سرما می‌شود. پزشک نمونه را با برس نرم و وسیله تخت خراش دادن )اسپاتول یا کاردک) از سلول‌های دهانه رحم جمع‌آوری می‌کند. نمونه‌برداری به هیچ وجه دردناک نیست و بیمار گاهی حتی متوجه گرفتن نمونه نمی‌شود.
پس از تست HPV
بیمار پس از انجام آزمایش می‌تواند فعالیت‌های معمول خود را بدون هیچ محدودیتی دنبال کند و در زمان تعیین شده برای دریافت نتیجه مراجعه کند.
نتایج
نتایج آزمایش اچ پی وی به دو صورت مثبت یا منفی بیان می‌شود.
-
آزمایش HPV مثبت: مثبت بودن آزمایش به معنی وجود نوعی از HPV با خطر بالا است که مرتبط با سرطان دهانه رحم دانسته می‌شود. البته نتیجه مثبت دلیل ابتلا به سرطان نیست، اما نشانه هشداری است که از احتمال ابتلا به سرطان دهانه رحم در آینده خبر می‌دهد. پزشک احتمالاً دستور می‌دهد که آزمایش ظرف یک سال تکرار شود تا مشخص شود که آیا عفونت از بین رفته یا نشانه‌های سرطان دهانه رحم وجود دارد یا خیر.
-
آزمایش HPV منفی: منفی بودن نتیجه آزمایش به این معنا است که هیچ نوع ویروس اچ پی وی که عامل سرطان دهانه رحم باشد در نمونه وجود نداشته است.
پزشک با توجه به نتیجه آزمایش یکی از اقدامات زیر را انجام می‌دهد:
-
تحت نظر داشتن متداول: اگر سن بیمار بالای 30، نتیجه اچ پی وی منفی و پاپ اسمیر طبیعی باشد، پزشک توصیه می‌کند که آزمایش‌ها پس از 5 سال تکرار شود.
-
کولپوسکوپی: متخصص زنان و زایمان با ذره بینی مخصوص (کولپوسکوپ) دهانه رحم را با دقت بیشتر معاینه می‌کند.
-
نمونه برداری: متخصص در این آزمایش که گاهی همزمان با کولپوسکوپی انجام می‌شود، نمونه‌ای از سلول‌های دهانه رحم را برای معاینه دقیق‌تر میکروسکوپی برمی‌دارد.
-
خارج کردن سلول‌های غیرطبیعی دهانه رحم: متخصص برای جلوگیری از تبدیل شدن سلول‌های غیرطبیعی به سرطانی توصیه می‌کند که عمل برداشتن بافت‌های حاوی سلول‌های غیرطبیعی انجام شود.
-
مراجعه به متخصص: چنانچه آزمایش نشان دهنده ابتلا به سرطان باشد، بیمار به متخصص درمان سرطان معرفی می‌شود.
آیا HPV قابل درمان است؟
خود ویروس قابل درمان نیست، اما عفونت‌های تناسلی حاصل از آن به کمک سیستم ایمنی بدن برطرف می‌شود.اگر چه خود ویروس درمان ناپذیر است، اما تغییرات سلولی حاصل از عفونت HPV برای مثال زگیل تناسلی را می‌توان درمان کرد. تغییرات سلولی پیش سرطانی ناشی از اچ پی وی یافته شده در تست پاپ اسمیر نیز قابل درمان است. سرطان‌های ناحیه تناسلی، مقعد، سر و گردن و دهانه رحم نیز خوشبختانه درمان می‌شود.
پیشگیری از ویروس تناسلی HPV
عدم تماس ناحیه‌هایی از بدن، مانند دهان، مقعد و ناحیه تناسلی که ممکن است با ویروس تناسلی پاپیلوم انسانی (HPV) منتقل شده از فرد دیگر آلوده شود، یگانه راه پیشگیری از این ویروس است. به سخن دیگر باید از رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی با افراد مبتلا خودداری کرد و اجازه نداد تماس پوستی با این ناحیه‌ها ایجاد شود. واکسن HPV از آلودگی به ویروس‌های HPV عامل سرطان و زگیل تناسلی جلوگیری می‌کند. کاندوم نیز از عفونت تناسلی اچ پی وی جلوگیری می‌کند، اما ممکن است ویروس روی بخشی از پوست باشد که با کاندوم پوشیده نشده است.
اطلاع از این که چه فردی مبتلا به HPV است، معمولاً ممکن نیست و این عفونت ویروسی آن‌قدر شایع است که حتی رعایت این اقدام‌های پیشگیرانه نیز ایمنی در برابر آن را تضمین نمی‌کند. با این حال حداقل می‌توان با رعایت چنین نکاتی کمتر در معرض ابتلا به ویروس پاپیلوم انسانی قرار گرفت.