تست بعد از نزدیکی

نقش سرویکس ( دهانه رحم) در باروری، ایجاد محیط مغذی، و PH مناسب ( بیش از 7) برای اسپرم ها و محافظت آنها در برابر عوامل مخرب و تسهیل انتقال آنها به داخل رحم است.موکوس سرویکس درست قبل از تخمک گذاری تحت تاثیر استروژن شدیدا افزایش یافته ( حتی خود شخص متوجه آن می شود) سیال و شفاف شده و خاصیت کشسانی زیادی به خود می گیرد.

علل سرویکال مسئول کمتر از 5 درصد موارد نازایی بوده و از طریق تست بعد از نزدیکی (Post coital test ,PCT) مورد بررسی قرار می گیرد.

تست PCT

این تست یکی از اولین تست­­‌ها برای ارزیابی ناباروری است و در حدود بیش از 100 سال است که انجام می‌شود. زمان انجام PCT مهم بوده و باید در مرحله قبل از تخمک‌گذاری، در زمان بیشترین سیالیت و حجم موکوس انجام شود، بنابراین فرد و پزشک متخصص زنان باید زمان تخمک‌‌گذاری را تخمین بزنند، تعیین دقیق این روز، کار مشکلی است، به‌خصوص اگر سیکل‌‌های قاعدگی نامرتب باشد. زمان تخمک‌گذاری با استفاده از روش‌های مختلف مثل کیت تشخیص تخمک‌گذاری و یا نمودار درجه حرارت پایـه‌ای بدن (Body Base Temperature- BBT) محاسبه و برآورد می‌­شود. معمولاً زمان تخمک‌­گذاری در سیکل‌‌های قاعدگی منظم و 28 روزه، روز 14 سیکل می‌باشد. در چنین مواردی پزشک متخصص زنان به زوج توصیه می‌نماید در روز 13 سیکل حداقل 6  ساعت قبل از مراجعه به مرکز درمان یا مطب ناباروری جهت PCT، عمل نزدیکی انجام شود. ولی در سیکل­‌های نامنظم ممکن است پزشک متخصص زنان با استفاده از داروی کلومیفن زمان تخمک‌­گذاری و تاریخ PCT را تنظیم نماید. تست PCT بدون درد بوده و سریع انجام می‌­شود. شیوه انجام تست، مشابه پاپ اسمیر است. در طی معاینه داخلی که حداقل 4 ساعت بعد از نزدیکی انجام می­‌گیرد. نمونه موکوس از کانال دهانه رحم تهیه و پس از قرار دادن بر روی لام جهت بررسی به آزمایشگاه ارسال می‌­شود، بیشتر پزشکان متخصص زنان بهترین زمان برای انجام این تست را حدود 8-4 ساعت بعد از نزدیکی می­‌دانند. تست در صورتی مثبت تلقی می‌­شود که تعداد معینی اسپرم زنده طبیعی در حال شنا کردن در موکوس دیده شود. اسپرم باید دارای حرکت سریع و رو به جلو باشد.

نتیجه مثبت PCT نقش تعیین‌کننده در انتخاب روش درمانی دارد و نشان‌دهنده آن است که:

1- شوهر به اندازه کافی اسپرم طبیعی تولید می­‌کند.

2- به‌دنبال نزدیکی، اسپرم به طور صحیح در داخل واژن قرار گرفته است.

3- غدد دهانه رحم طبیعی هستند.

4- استروژن به میزان کافی قبل از تخمک­‌گذاری تولید شده و در نتیجه تخمک‌­گذاری طبیعی است.

5- آنتی‌بادی ضد اسپرم در موکوس وجود ندارد. منفی شدن PCT یعنی عدم وجود اسپرم یا بی‌حرکت بودن تمام اسپرم­‌ها درموکوس می‌باشد.

مواردی که سبب منفی شدن تست می­‌شوند عبارتند از:

1-PCT  در زمان مناسب انجام نشده ‌­است. برای مثال PCT خیلی زود یا خیلی دیر در سیکل انجام شده است. زمان اشتباه از شایعترین علل نتیجه منفی بوده و لازم است که دوباره تکرار شود.

2- تخمک‌گذاری در طی آن سیکل قاعدگی رخ نداده است. شاید دلیل آن فشار و استرس و تعیین غلط زمان انجام نزدیکی باشد.

3- تعداد اسپرم خیلی کم بوده یا حرکت آن کم است.

4- دهانه رحم غیر­طبیعی می‌­تواند سبب منفی شدن تست گردد. برای مثال عفونت مزمن در دهانه رحم مانع تولید موکوس کافی می‌­شود و در بعضی از زنان که دارای زخم در دهانه رحم می­‌باشند، موکوس به اندازه کافی تولید نمی‌­شود. همچنین بیمارانی که سابقه جراحی دهانه رحم داشته‌­اند (برای مثال مخروط‌برداری (Conization) دهانه رحم که در طی این عمل جراحی، بافت دهانه رحم بصورت مخروط (Cone) برای تشخیص و درمان ضایعات دهانه رحم برداشته می‌­شود) اغلب سبب این مشکل می­‌شوند.

5- وجود آنتی‌بادی علیه اسپرم در ترشحات دهانه رحم

6- درمان با داروهایی همچون کلومیفن، Tamoxifen، پروژسترون، دانازول که همگی برای درمان ناباروری استفاده می­‌شوند می­‌توانند مانع تولید موکوس خوب شوند.

به‌خاطر بسپارید که تست منفی زمانی دارای ارزش است که تست­‌های منفی تکراری در شرایط کاملاً مناسب حاصل شود. اگر موکوس خوب باشد ولی PCT به‌طور مکرر منفی باشد تست نفوذ موکوس داخل آزمایشگاهی یا تست نفوذ اسپرم می­‌تواند انجام شود. این تست با قرار دادن یک قطره موکوس تازه در مجاور یک قطره اسپرم تازه در روی اسلاید میکروسکوپ انجام می‌‌شود. در این تست تداخل بین دو قطره و نفوذ اسپرم به داخل موکوس پس از 15 دقیقه بررسی و میزان تحرک اسپرم­‌ها ثبت می­‌گردد. در صورت عدم ورود اسپرم به‌داخل موکوس، امکان وجود پاسخ ایمنی علیه اسپرم وجود دارد و در نتیجه در صورت لزوم، تست‌های بعدی باید انجام شود. مشکلات دهانه رحم بر اساس عامل آن قابل اصلاح شدن می­‌باشد. 

برای مثال اگر دلیل منفی بودن تست، اختلال در موکوس به دلایل:

1- فقدان تخمک‌­گذاری باشد، تخمک‌­گذاری را می‌‌توان تحریک نمود.

2- عفونت دهانه رحم باشد، این حالت را می‌­توان با استفاده از کوتریزاسیون یا فریزینگ بافت غیر‌طبیعی دهانه رحم درمان کرد و در نتیجه این بافت از بین رفته و غدد سالم دهانه رحم جایگزین آنها می‌­شود.

3- گاهی موکوس چسبنده و ضخیم را می‌­توان با استفاده از داروهای ضد سرفه (مثل اکسپکتورانت که حاوی guaifensin می­‌باشد) به میزان یک یا دو قاشق در روز، به مدت 4-3 روز قبل از زمان تخمک‌­گذاری، درمان نمود، همانطور که guaifensin خلط را رقیق­‌تر می­‌کند کمک می­‌کند تا موکوس دهانه رحم نیز رقیق­‌تر شود.

4- موکوس کم، تولید موکوس را می­‌توان با استفاده از استروژن کمکی با دوز کم تشدید نمود.