فاکتور ارهاش (RH) یکی از پروتئین های موجود در گلبول قرمز خون است. حدود 90% از مردم این فاکتور را در خون خود دارند و به ارهاش مثبت شناخته می شود و افرادی که این فاکتور را ندارند، ارهاش منفی نامیده می شود.
بانوانی که ارهاش منفی دارند معمولا در اولین بارداری خود با مشکل چندانی مواجه نخواهند بود، اما برای بارداری های بعدی باید تحت نظر پزشک قرار گیرند.
مادری می گوید؛ پس از اینکه از اولین بارداری خود مطمئن شدم، با هیجان نزد پزشک رفتم و اولین آزمایش خون را دادم. با تعجب فراوان متوجه شدم که ارهاش منفی هستم. اوایل نمی دانستم که این موضوع به چه معناست یا چرا اهمیت دارد- اما وقتی به من گفته شد که برای زنده ماندن فرزندم و فرزندان آینده ام، باید به جنین تزریقی انجام دهم. تازه متوجه وضعیتم شدم. می ترسیدم، اما وقتی بیشتر درباره ی این عارضه و آثارش اطلاعات به دست آوردم نگرانی هایم از بین رفت.
اگر هم شما و هم شوهرتان ارهاش منفی خون دارید، جای نگرانی نیست زیرا فرزندانتان نیز ارهاش منفی خواهد بود. اما اگر شما ارهاش منفی دارید و شوهرتان ارهاش مثبت، فرزندتان ارهاش منفی یا ارهاش مثبت خواهد داشت. عارضه ای بالقوه خطرناک که بیماری ارهاش خوانده می شود، یعنی زمانی که مادر ارهاش منفی و فرزند ارهاش مثبت دارند.
در این مورد نیز مشابه عوارض مشکلات خود ایمنی ، بیماری ارهاش زمانی رخ می دهد که بدن مادر (ارهاش منفی ) عامل ارهاش مثبت خون جنین را شناسایی می کند و برای حمایت از خود آنتی بادی می سازد (بدن عامل ارهاش به عنوان یک تهدید شناسایی می کند). آنتی بادی برای مبارزه با سلول های ارهاش مثبت در بدن جنین از جفت عبور می کند و سلول های قرمز خون را نابود می کند و جنین دچار کم خونی می شود که پیچیدگی هایی مثل، زردی، اختلال قلبی، بزرگ شدن نامتناسب اعضا بدن و احتمالا از دست رفتن بارداری می انجامد.
البته خطر بیماری ارهاش در اولین بارداری کم است، اما در بارداری های بعدی جنینی که ارهاش مثبت داشته باشد مشکل ساز می شود. علاوه براین با هر بار مخلوط شدن خون شما با فرزندتان میزان خطرات افزایش می یابد. این اتفاق معمولا طی آزمایش آمینیوسنتز یا عمل سزارین و همچنین هنگام زایمان و تولد بچه و خروج جفت از بدن مادر اتفاق می افتد. طبق یک بازبینی پژوهشی این امکان وجود دارد که بانوان ارهاش منفی در اولین زایمان خود دچار مشکل نشوند، اما برای بارداری های بعدی حساسیتی را در بدن خود به وجود آورند. یعنی شما می توانید واقعا بچه ای با ارهاش منفی را تا پایان دوران بارداری حمل و زایمان کنید، بدون اینکه بدن مادر به او حمله کند، اما سیستم بدن شما از این زمان به بعد واکنش نشان دهد. در نتیجه، بارداری های بعدی به احتمال زیاد نیاز به درمان دارد تا بدن مادر را از حمله به جنین باز دارد. درمان ارهاش ایمونوگلوبین در اولین بارداری مانع تولید آنتی بادی هایی در بدن اش می شود که بر بارداری های بعدی نیز اثر می گذارد. چون عموما پزشکان پیش از تولد گروه خون نوزاد را آزمایش نمی کنند، مادران با ارهاش منفی باید تحت درمان قرار گیرند، صرف نظر از اینکه فرزندشان ارهاش مثبت باشد یا منفی. این درمان مستلزم تزریق ارهاش ایمونوگلوبین است که مانع از آنتی بادی در بدن مادر می شود. این تزریق در اولین بارداری حدود هفته ی بیست و هفتم و تزریق بعدی پس از تولد نوزاد داده خواهد شد. برخی از پزشکان فقط اگر آزمایش خون نوزاد ارهاش مثبت باشد، پس از زایمان این ماده را تزریق می کند و پزشکان دیگر حتی اگر بچه ارهاش منفی داشته باشد این تزریق را انجام می دهند.