كیست‌های درموئید (Dermoid cyst) در تخمدان‌ها و بر اثر بقایای مواد ژنتیك یا همان سلول‌های بنیادی ایجاد می‌شود كه منشأ آن به دوران جنینی برمی‌گردد.
به این ترتیب توده‌هایی ایجاد می‌شود كه حدود 40 درصد موارد در زمان تولد وجود داشته و قابل مشاهده است، اما گاهی تا سنین كودكی و در بیشتر موارد تا بزرگسالی مخفی می‌ماند. این كیست‌ها به دنبال نقصی هنگام تكامل بافت پوست در مرحله جنینی به وجود می‌آید.
چه زمانی كیست درموئید به وجود می‌آید؟
كیست‌های درموئید معمولا وقتی به وجود می‌آید كه لایه‌های پوست به طور هماهنگ رشد نمی‌كند و در لایه اپیتلیوم فضایی كیسه‌مانند به وجود می‌آید و ساختارهای پوستی در این محفظه به دام می‌افتند. دیواره سلولی این كیست‌ها مشابه ساختارهای خارجی پوست مانند فولیكول‌های مو، غدد عرق و گاهی مو، دندان یا عصب است. این بیماری شكل اكتسابی ندارد و هرچند ظاهری عفونی و كدر دارد، اما عفونی نیست. این بیماری در میان زنان با رده سنی20 تا 30 سال بیشتر مشاهده می‌شود. در صورت تشكیل این كیست، خطرهای دیگری مانند
پیچیده شدن تخمدان به دور خود، بیمار را تهدید می‌كند كه بسیار هم دردناك است. این كیست‌ها در دو نوع خوش‌خیم و بدخیم بوده، اما عمدتا از نوع خوش‌خیم هستند.
تفاوت كیست درموئید با بقیه كیست‌ها
تفاوت كیست درموئید با سایر كیست‌ها این است كه كیست درموئید معمولا ریشه در دوران جنینی دارد و بسیار آرام رشد می‌كند و ممكن است فرد تا سنین بلوغ و جوانی متوجه آن نشود و تا وقتی پاره نشود، بدون درد است. كیست درموئید به آرامی رشد می‌كند و معمولا تا موقعی كه پاره نشده است، خیلی محسوس نیست. كیست‌های سطحی روی صورت معمولا بدون هیچ مشكل خاصی برداشته می‌شود. برداشتن سایر موارد كه معمولا نادر است، به روش خاصی نیاز دارد.
كیست درموئید تخمدان از سلول جنین اولیه در تخمدان منشأ می‌گیرد. سلول‌هایی كه توانایی رشد در هر نوع بافت بالغی را داشته و به همین دلیل تركیبی از بافت‌های مختلف مانند دندان، استخوان، غضروف، عصب، چربی و مو در آن یافت می‌شود. كیست درموئید می‌تواند در یك تخمدان یا در هر دو طرف دیده شود. اندازه آن از حفره‌ای كوچك در حد یك تا دو سانتی‌متر تا تومور بسیار بزرگ كه كل شكم را پر می‌كند، متفاوت است. كیست‌های درموئید تخمدان معمولا در سنین باروری خانم‌ها رشد می‌كند و می‌تواند به پیچ‌خوردگی، عفونت، پارگی و سرطان منجر شود. این كیست‌ها از راه جراحی روتین یا از راه لاپاراسكوپی ـ جراحی به وسیله ابزار مخصوصی كه از راه برش كوچكی وارد شكم یا لگن می‌شود- خارج می‌شود.
علائم كیست درموئید
بسیاری از كیست‌های درموئید تخمدان هیچ علائمی نداشته و به این دلیل در صورت بزرگ شدن كیست، برداشتن آن ممكن است با مشكلاتی همراه باشد. گاهی خانم‌هایی كه كیست درموئید دارند، علائمی مانند درد شكم، خونریزی غیرطبیعی، مشكل در دفع ادرار یا درد مبهمی در ناحیه كمر یا ران را بیان می‌كنند. در بعضی موارد كیست تا حدی بزرگ می‌شود كه به تخمدان فشار آورده و موجب خونریزی می‌شود كه در این حالت نیاز به عمل جراحی اورژانسی است.
اگرچه احتمال بروز كیست‌های درموئید و اپیدرموئید در سر بسیار نادر است، اما این وضع وقتی ایجاد می‌شود كه این كیست در قسمتی از پوست لایه اپیدرم (لایه فوقانی پوست) یا درم (لایه عمیق‌تر) به اشتباه قرار می‌گیرد. در این صورت كیست كوچكی شامل تمامی اجزای پوست تشكیل می‌شود. كیست‌های اپیدرموئید شامل تنها بافت‌های اپیدرمی و كراتین است. تشكیل این كیست‌ها در هر جایی از سر امكان دارد، ولی احتمال بروز آنها در ناحیه پیشانی، نقاط نرم و پشت گوش بیشتر است. این كیست‌ها در صورت پاره شدن به فضای تحت عنكبوتیه و بطن‌ها نفوذ كرده و خطرناك می‌شوند. آنها تا قبل از پاره شدن معمولا علائمی ندارند. اگر این كیست‌ها مشكل‌ساز باشند، باید توسط یك جراح اعصاب برداشته شود كه معمولا عمل پیچیده‌ای است.
ایجاد كیست‌های درموئید داخل سینوس‌های بینی نیز هرچند نادر، اما به وجود می‌آید و برداشتن این كیست‌ها معمولا بسیار حساس است. كیست درموئید مجرای ستون فقرات معمولا از راه سینوسی با سطح پوست ارتباط دارد. احتمال عفونی شدن این نوع كیست وجود دارد. برداشتن این كیست معمولا به طور كامل انجام نمی‌شود، ولی نتیجه كار رضایت‌بخش است.
كی این كیست‌ها را برداریم؟
در موارد زیر، نیاز به برداشتن كیست توسط پزشك احساس می‌شود:
ـ وقتی كیست متورم یا دردناك شود.
ـ وقتی كیست رشد كند یا تغییر رنگ دهد.
ـ بنا به دلایل زیبایی، برداشتن كیست ضروری باشد.
برداشتن كیست درموئید معمولا به صورت اورژانسی انجام نمی‌شود، مگر در موارد پارگی، تورم، درد و تب كه بنابر صلاحدید پزشك، كیست به طور اورژانس خارج می‌شود؛ زیرا ممكن است محتویاتش داخل شكم ریخته و باعث بسته شدن لوله‌های رحمی شود، بنابراین باید با جراحی از بدن خارج شود.
درصد بسیار كمی از كیست‌های پوستی ممكن است منجر به سرطان شوند. برای تشخیص كیست درموئید معمولا معاینه‌های فیزیكی، سونوگرافی و رادیوگرافی انجام می‌شود.
در موارد نادری كیست درموئید به ساختارهای عمیق‌تر پوست مانند حفره صورت یا چشم دست‌اندازی می‌كند. در این موارد انجام سی‌تی‌اسكن یا سایر روش‌های تصویربرداری توصیه می‌شود. پس از تشخیص، كیست‌های پوستی معمولا به وسیله جراحی برداشته می‌شود. قبل از جراحی معمولا از راه سونوگرافی میزان گسترش به بافت‌های زیرین پوستی بررسی می‌شود.
كیست‌های درموئید در صورت خارج شدن از بدن، عود مجدد ندارد، مگر در صورتی كه كیست‌های ریزی در تخمدان وجود داشته باشد كه حین عمل جراحی تشخیص داده نشده‌اند. در این صورت امكان بروز مجدد این كیست در تخمدان وجود دارد.
چگونه پیشگیری كنیم؟
برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری بهتر است خانم‌های بالای 20 سال، هر سال یك بار سونوگرافی شوند تا از وضع داخلی شكمی و لگنی خودشان به طور كامل مطلع شوند. كیست‌های درموئید تاثیری روی قاعدگی خانم‌ها ندارد و باعث تاخیر یا نامرتب شدن آن نمی‌شود.