آشنایی با فرایند تخمک‌گذاری و علائم آن کمک می‌کند تا بتوانید با دقت بیشتری زمان تخمک‌گذاری خود را مشخص کنید و زمان‌های مناسب برای باروری را تشخیص دهید. نزدیکی در زمان تخمک‌گذاری شانس باردار شدن را به شدت افزایش می‌دهد. در این مطلب با فرایند تخمگ‌گذاری، علائم آن و همچنین نحوۀ تشخیص زمان تخمک‌گذاری آشنا خواهید شد.
تشخیص زمان تخمک‌گذاری
تخمک‌گذاری اتفاقی است که منجر به شروع عادت ماهانه می‌شود. مرحلۀ قبل از آزاد شدن تخمک، زمانی است که فولیکول‌های تخمدانی در حال رشد هستند و مرحلۀ فولیکولی نامیده می‌شود. چند فولیکول در تخمدان تحت تأثیر هورمون‌ها شروع به رشد می‌کنند و معمولاً تنها یک فولیکول به طور کامل رشد می‌کند. از این فولیکول یک تخمک تولید خواهد شد که در زمان تخمک‌گذاری آزاد می‌شود و قدرت باروری دارد. مرحلۀ پس از آزاد شدن تخمک یا تخمک‌گذاری نیز مرحلۀ لوتئال (Luteal phase) نامیده می‌شود. تخمک آزادشده در این مرحله وارد لولۀ رحم می‌شود و از آنجا به سمت رحم حرکت می‌کند. بعد از آزادسازی تخمک، فولیکولی که تخمک را ایجاد کرده است تبدیل به جسم زرد می‌شود و شروع به تولید هورمون می‌کند. این هورمون باعث ضخیم شدن دیوارۀ رحم می‌شود. طی ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از تخمک‌گذاری، تخمک شروع به تجزیه شدن می‌کند و دیگر قادر به بارور شدن نخواهد بود. در صورت بارور نشدن تخمک، بعد از حدود ۱۴ روز، دیوارۀ رحم نیز شروع به ریختن می‌کند که شروع عادت ماهانه خواهد بود.
تعیین زمان تخمک‌گذاری
مدت مرحلۀ فولیکولی در هر زن ممکن است متغیر باشد اما مدت زمان فاز لوتئال که زمان پس از آزاد شدن تخمک تا شروع عادت ماهانه است، معمولاً از دوره‌ای تا دورۀ دیگر برای هر فرد ثابت است و به شکل معمول از ۱۲ تا ۱۶ روز و به طور متوسط حدود ۱۴ روز طول می‌کشد. نامنظم بودن دوره‌های عادت ماهانۀ یک زن، معمولاً به این دلیل است که مرحلۀ فولیکولی که همان مرحلۀ تشکیل تخمک است بیشتر طول کشیده یا تخمک آزاد نشده است. طول مدت یک دورۀ عادت ماهانه ممکن است بین ۲۱ تا ۳۵ روز باشد. برخی خانم‌ها حتی دوره‌هایی را مشاهده می‌کنند که کوتاه‌تر یا طولانی‌تر از این زمان است، بنابراین ممکن است تخمک‌گذاری خیلی زودتر یا دیرتر از یک زمان مشخص اتفاق بیفتد. با این حال در صورت وجود یک دورۀ منظم، بسته به طول دورۀ لوئتال، معمولاً تخمک‌گذاری ۱۲ تا ۱۶ روز قبل از شروع دورۀ بعد اتفاق می‌افتد. به عنوان مثال تخمک‌گذاری در مورد خانمی که مرحلۀ لوتئال او ۱۲ روز است و دورۀ عادت ماهانۀ او ۳۵ روزه است، در روز ۲۳ بعد از شروع عادت ماهانه اتفاق می‌افتد. برای خانمی که زمان لوئتال او ۱۴ روز و دورۀ او ۲۸ روزه است، تخمک‌گذاری در روز ۱۴ بعد از شروع عادت ماهانه اتفاق خواهد افتاد.
علائم شروع تخمک‌گذاری
تنوع طول مدت فولیکولی، لوئتال و دورۀ عادت ماهانه در میان خانم‌ها باعث می‌شود که امکان استفاده از یک فرمول ریاضی ساده جهت تعیین زمان تخمک‌گذاری برای همۀ افراد به شکل یکسان وجود نداشته باشد. با این حال، هر زنی می‌تواند با دانستن علائم تخمک‌گذاری و تحت نظر گرفتن زمان شروع و طول دورۀ عادت ماهانه، زمان تخمک‌گذاری خود را به طور تقریبی تشخیص دهد. رشد فولیکول‌ها و آزاد شدن تخمک در اثر ترشح هورمون‌های متعدد کنترل می‌شود. ترشح این هورمون‌ها می‌تواند در بدن زن علائمی ایجاد کند که فرد با توجه به آنها می‌تواند زمان حدودی تخمک‌گذاری یا پایان آن را تشخیص دهد. برخی از علائم معمول شروع تخمک‌گذاری در زیر آمده است:
ترشحات واژن: سطح استروژن بالا که نشان‌دهندۀ نزدیک شدن به زمان آزادسازی تخمک و تخمک‌گذاری است، منجر به افزایش ترشحات چسبناک سفید رنگی از واژن می‌شود که شبیه به سفیدۀ تخم‌مرغ خام است. همچنین بر اثر ترشح این هورمون دهانۀ رحم بالا می‌رود، نرم و باز می‌شود. کیت‌های تخمک‌گذاری خانگی نیز با اندازه‌گیری مقدار هورمون‌های استروژن و هورمون لوتئینه‌کننده یا LH در ادرار، زمان تخمک‌گذاری را تشخیص می‌دهد. زنان می‌توانند با بررسی ترشحات واژن در محدودۀ زمانی نزدیک به تخمک‌گذاری متوجه زمان تقریبی تخمک‌گذاری شوند.
تغییرات دمای پایۀ بدن: بعد از پایان تخمک‌گذاری، هورمون پروژسترون ترشح‌شده باعث افزایش دمای پایۀ بدن می‌شود. اگرچه افزایش دمای پایۀ بدن نشان‌دهندۀ پایان تخمک‌گذاری است، اما با ثبت کردن دمای پایۀ بدن در یک یا چند دوره از عادت ماهانه می‌توانید زمان تخمک‌گذاری را در دوره‌های بعدی با دقت بیشتری حدس بزنید.
اهمیت زمان تخمک‌گذاری
طول عمر تخمک پس از تخمک‌گذاری بین ۱۲ تا ۲۴ ساعت است و بعد از آن تخمک تجزیه می‌شود و بارور نخواهد شد. لقاح باید در مدت زمان ۱۲ تا ۲۴ ساعت پس از تخمک‌گذاری اتفاق بیفتد، به همین دلیل برای افزایش شانس باروری در هر دوره از تخمک‌گذاری لازم است هنگام تخمک‌گذاری، اسپرم‌ها در آن محل حضور داشته باشند تا بتوانند تخمک را بارور کنند. به همین دلیل، دانستن این موضوع که آیا تخمک‌گذاری انجام شده است و دقیقاً در چه زمانی انجام می‌شود، به زن و مرد کمک می‌کند که برای باردار شدن در زمان‌های درست نزدیکی جنسی داشته باشند. توجه به علائم تخمک‌گذاری و ثبت دمای پایۀ بدن، ترشحات و زمان شروع عادت ماهانه و طول دورۀ آن به زن کمک می‌کند که مدت زمان مرحلۀ لوتئال خود را تعیین کند. دانستن طول مرحلۀ لوتئال که دورۀ پس از آزاد شدن تخمک تا شروع عادت ماهانه است، به او کمک می‌کند که بداند چه موقعی باید منتظر شروع عادت ماهانۀ خود باشد و زمان‌های باروری خود را که شانس باردار شدن در آن زمان بالاست، به دقت بشناسد. همچنین او می‌تواند به درستی بداند که چه زمانی باید منتظر پاسخ مثبت تست بارداری باشد.