لقاح مصنوعی درمانی است که به کمک زوج‌های نابارور می‌آید. در این روش اسپرم مستقیماً وارد رحم مادر می‌شود و به همین دلیل تلقیح داخل رحمی (IUI) نیز نامیده می‌شود. لقاح خارج رحمی (IVF) دیگر درمان ناباروری است که میزان موفقیت آن بیشتر است و البته هزینه بالاتری نیز دارد.
دلایل انجام لقاح مصنوعی
لقاح مصنوعی به کمک زوج‌هایی می‌آید که به دلایل گوناگون نمی‌توانند به طور طبیعی لذت پدر یا مادر شدن را تجربه کنند. لقاح مصنوعی در شرایط زیر توصیه می‌شود:
-
چنانچه زوجی بیش از یک سال است که برای باردار شدن تلاش می‌کنند، پریود نامنظم است، سن مادر بالای 35 سال است یا سابقه دو یا چند سقط جنین خود به خودی را داشته است، بهتر است زوج برای بررسی قابل انجام بودن لقاح مصنوعی به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنند.
-
لقاح مصنوعی برای زوج‌هایی مناسب است که اسپرم و تخمک سالم دارند، اما نمی‌توانند نزدیکی داشته باشند.
-
ناباروری به علت عفونت و زخم دهانه رحم
-
موارد خفیف تا متوسط آندومتریوز
-
مناسب برای آقایانی که نمی‌توانند اسپرم کافی برای باروری موفقیت آمیز تولید کنند یا اسپرم‌ها تحرک مناسب ندارند.
شرایط دیگری نیز وجود دارد که میتواند منجر به ناباروری شود متخصص زنان و زایمان با انجام بررسی‌های دقیق و تشخیص علت ناباروری ممکن است یکی از روش‌های آی یو آی یا آ وی اف را برای درمان پیشنهاد دهند.
لقاح مصنوعی چیست؟
لقاح مصنوعی یکی از روش‌های درمان ناباروری است که در آن نطفه مستقیماً در رحم زن کاشته می‌شود. لقاح مصنوعی به دو روش مختلف زیر انجام می‌شود:
تلقیح داخل رحمی (IUI) پرکاربردترین روش لقاح مصنوعی است و با توجه به تعداد نوزادان زنده متولد شده بالاترین میزان موفقیت را به دست می‌دهد
بارداری به روش IUI
متقاضیان IUI
بعضی مشکلات باروری با بهره‌گیری از آی یو ای قابل درمان است:
همچنین آی یو آی زمانی کاربرد دارد که برای آبستنی از اسپرم اهدایی استفاده می‌شود یا این که اسپرم مرد قبل از درمان سرطان منجمد شده و آماده لقاح است.
ساز و کار IUI
زمانبندی درمان آی یو ای معمولاً به شرح زیر است:
-
تولید تخمک: تخمدان‌ها تخمک‌های لازم برای آبستنی را به چند روش تولید می‌کنند. متخصص روش طبیعی یا تحریک نشده را توصیه می‌کند یا داروی باروری را در ابتدای عادت ماهانه تجویز می‌کند تا تخمدان‌ها به تواید تخمک‌های بالغ تحریک شوند.
-
ردیابی تخمک گذاری: استفاده از کیت مخصوص تعیین زمان تخمک‌گذاری مفید است، چون ردیابی تخمک‌گذاری برای تعیین زمان تلقیح ضروری است. هنگامی که فولیکول پاره و تخمک آزاد می‌شود، کیت افزایش ناگهانی در میزان هورمون سازنده جسم زرد را نشان می‌دهد. لقاح معمولاً یک روز بعد انجام می‌شود متخصص زنان و زایمان میتواند زمان تخمک‌گذاری را با انجام سونوگرافی نیز تعیین کند.
-
شستن اسپرم: پس از تخمک‌گذاری زن نوبت به تولید اسپرم مرد می‌رسد. اسپرم تولید شده شسته می‌شود تا غلظت اسپرم‌های با تحرک بالا در مقدار اندکی مایع به حداکثر برسد.
-
تلقیح: متخصص با لوله بلند و باریک (کاتتر یا سوند) اسپرم تغلیظ شده را مستقیماً از راه دهانه رحم وارد رحم می‌کند.
-
آزمایش بارداری: آزمایش بارداری دو هفته پس از لقاح انجام می‌شود.
مدت زمان IUI
لقاح فقط چند دقیقه طول می‌کشد، اما ممکن است لازم باشد مادر از یک هفته قبل از تخمک‌گذاری دارو مصرف کند. بسته به علت ناباروری احتمال دارد مادر سه یا چهار سیکل قبل از بارداری داشته باشد یا درمان دیگری مانند آی وی اف را امتحان کند.
میزان موفقیت IUI
میزان موفقیت این روش به سن و مشکل ناباروری زوج بستگی دارد. براساس مطالعات انجام شده نرخ بارداری برای هر سیکل طبیعی آی یو ای در زوج‌های دچار ناباروری غیرقابل توضیح حدود 4 تا 5 درصد است و این نرخ با مصرف کردن داروهای باروری به 7 تا 16 درصد افزایش می‌یابد.
هزینه IUI
به خاطر داشته باشید که هزینه درمان به مقدار داروی استفاده شده و گستردگی درمان بستگی دارد. هزنیه آی یو آی از دیگر درمان‌های تکنولوژی تولید مثل (ART) مانند IVF کمتر است. چنانچه از اسپرم اهدایی استفاده شود، هزینه درمان افزایش می‌یابد. اگر احتمالاً تمام هزینه در شروع کار دریافت می‌شود.
تفاوت آی یو آی با آی وی اف
در عمل آی یو آی اسپرم با تحرک بالا پس از آماده سازی و تغلیظ مستقیماً وارد رحم مادر می‌شود. لوله فالوپ تخمک را پس از تخمک گذاری می‌گیرد و منتظر اسپرم می‌ماند. تحریک تخمدان‌ها به تولید همزمان چندین تخمک، جدا کردن تخمک از تخمدان (بازیابی تخمک)، باروری تخمک در آزمایشگاه و کاشت نطفه حاصل در رحم (انتقال نطفه) مولفه‌های اصلی آی وی اف محسوب می‌شود.
بارداری به روش IVF
دلایل ناباروری قابل درمان با IVF
درمان آی وی اف به زوج‌های دارای مشکلات زیر توصیه می‌شود:
-
آندومتریوز
-
کم بودن تعداد اسپرم
-
وجود مشکل در رحم یا لوله‌های فالوپ
-
مشکل در تخمک گذاری
-
مشکلات مربوط به آنتی بادی‌های صدمه زننده به اسپرم یا تخمک
-
ناتوانی اسپرم در نفوذ کردن در تخمک یا زنده ماندن در مخاط دهانه رحم
آی وی اف زمانی پیشنهاد می‌شود که دیگر روش‌های درمان مانند داروهای باروری، جراحی و لقاح مصنوعی موفقیت آمیز نبوده باشد.
مراحل IVF
نخستین مرحله آی وی اف تزریق هورمون‌ها است تا هر ماه در عوض فقط یک تخمک چندین تخمک تولید شود. پس از آن آزمایش‌هایی بر روی مادر انجام می‌شود تا از آمادگی برای بازیابی تخمک اطمینان حاصل شود.
داروهایی قبل از بازیابی تخمک تزریق می‌شود که تخمک‌های در حال رشد را کامل می‌کند و عمل تخمک گذاری را شروع می‌کند. زمانبندی بسیار مهم است، تخمک باید دقیقاً قبل از بیرون آمد از فولیکول داخل تخمدان بازیابی شود. متخصص برای اطمینان از قرار داشتن تخمک‌ها در مرحله رشد صحیح دستور انجام آزمایش خون یا سونوگرافی را قبل از بازیابی می‌دهد. متخصص دستورات لازم در خصوص آمادگی شب قبل از عمل IVF و روز عمل را در اختیار متقاضیان قرار می‌دهد. اکثر بانوان داروی مسکن دریافت می‌کنند و به انتخاب خود می‌توانند عمل را تحت بیهوشی کامل یا با دریافت آرام بخش ملایم انجام دهند.
متخصص زنان و زایمان محل فولیکول‌ها را با انجام سونوگرافی در تخمدان مشخص می‌کند و تخمک‌ها را با سوزن توخالی برمی‌دارد. این عمل معمولاً کمتر از 30 دقیقه زمان می‌برد، اما گاهی ممکن است بیش از یک ساعت طول بکشد. تخمک بلافاصله پس از بازیابی در آزمایشگاه با اسپرمی مخلوط می‌شود که همان روز اهدا شده است. مادر ترخیص می‌شود و تخمک بارور شده در کلینیک تحت نظر گرفته می‌شود تا رشد مطلوب آن تایید شود. با توجه به شرایط کلینیک ممکن است لازم باشد پنج روز تا رسیدن نطفه به مرحله پیشرفته‌تر بلاستوسیست صبر کرد.
پس از آماده شدن نطفه لازم است مادر به کلینیک مراجعه کند تا متخصص یک یا چند نطفه را به رحم منتقل کند. اکثر متخصصین آی وی اف توصیه می‌کنند که سه نطفه به طور همزمان برای افزایش احتمال باردار شدن انتقال داده شود. البته انتقال چند نطفه به معنای احتمال دوقلو یا چندقلو باردار شدن است. مادر پس از عمل باید چند ساعت استراحت کند و پس از 4 تا 6 ساعت مرخص شود. آزمایش بارداری دو هفته پس از انتقال جنین انجام می‌شود
نرخ موفقیت IVF
نرخ موفقیت آی وی اف به عامل‌های متعددی چون علت ناباروری، محل انجام عمل و سن مادر بستگی دارد.
هزینه IVF
متوسط هزینه آی وی اف به عامل‌هایی چون میزان داروهای مصرف شده، تعداد سیکل‌های IVF بستگی دارد.