آنالیز اسپرم شوهر از این جهت که بخش عمده ای از علل ناباروری ناشی از ناهنجاری های اسپرم در مردان می باشد آزمایش مهمی به شمار می رود . از طریق آنالیز اسپرم ، تعداد ( شمارش ) ، میزان تحرک ، شکل سلول های جنسی مرد و سایر عواملی که می توانند توانایی اسپرم را در بارور سازی تخمک تحت تاثیر قرار دهند مورد ارزیابی قرار می گیرد .
برای دستیابی به نتیجه مطمئن ممکن است لازم باشد که این آزمایش در چند نوبت انجام گردد . همچنین در صورت وجود ناهنجاری در وضعیت اسپرم شوهر ، ممکن است آزمایشات تخصصی دیگری نیز الزامی تشخیص داده شود .
غیر طبیعی بودن انالیز مایع منی به سادگی احتمال کاهش باروری را مطرح میکند.
خواص فیزیکی و انالیز نتایج:
مایع منی تازه به صورت لخته میباشد که در مدت ۵ تا۳۰ دقیقه بعد از انزال مایع میشود. بعد از مایع شدن ویسکوزیته ان اندازه گیری میشود. حجم مایع منی باید حداقل ۱.۵ سی سی باشد. حجم کمتر از این در مقابل اسیدیته واژن به اندازه کافی حالت بافری نداشته.
حجم کم مایع منی میتواند به علت انسداد. جمع اوری ناقص کمبود اندروژنی و یا انزال رتروگراد(به عقب) مایع منی باشد. حرکت اسپرم مهمترین معیار سنجش کیفیت مایع منی و میزان باروری به حساب میاد و بایستی ۱-۳ساعت بعد از جمع اوری مایع منی بررسی شود.
اینکه اسپرمی که حرکت نمی کند مرده یا زنده است نیز اهمیت دارد که با تست تورم هیپو اسموتیک انجام میشود.
گلبول های سفید بطور طبیعی در مایع منی وجود دارد ولی وقتی مقادیر ان بیش از ۱ میلیون در میلی لیتر باشد ممکن است نقش مهمی در ناباروری داشته باشد و به بررسی های بیشتر نیاز دارد.
آنالیز اسپرم با رایانه:
با استفاده از رایانه میتوان موتیلیتی و غلظت و سرعت حرکت اسپرم را بررسی کرد. و با بررسی اشکال هسته می توان شکل اسپرم را نیز تحلیل کرد.
این روش هنگامی که تعداد زیادی اسپرم بد شکل داریم تعداد اسپرم ها را به اشتباه زیاد نشان میدهد. و غلضت را بیشتر و موتیلیتی رو کمتر نشان میدهد.
فروکتوز در مایع منی:
مایع منی حاوی فروکتوز میباشد.(نوعی قند بسیار شیرین). این فروکتوز از قسمتی به نام سمینال وزیکول ها منشا میگیرد. در صورت کم بودن مایع منی و یا عدم وجود اسپرم (ازواسپرمی) اندازه گیری فروکتور مایع منی و انالیز ادرار باید انجا م شود.
انالیز ادرار بعد از انزال جهت بررسی وجود اسپرم در ادرار در تشخیص انزال رو به عقب نقش بسزایی دارد. این کار در بیماران دیابتی با حجم کم مایه منی و افرادی که جراحی های لگن انجام داده باید انجام شود.
کشت مایع منی:
مایع منی هنگام عبور معمولا با باکتریهای مجرا الوده شده بنابر این کشت مایع منی به صورت روتین انجام نشده.
و در صورت شک به عفونت مجاری تناسلی میتوان از این روش استفاده کرد.
در موارد زیر میتوانیم از کشت استفاده کنیم:
سابقه عفونت مجاری
ترشح غیر طبیعی پروستات
پیو اسپرمی
رنگ غیر عادی مایع منی قرمز- قهوه ای- صورتی- هست.
-
علل غیر طبیعی بودن آزمایش اسپرموگرام
در بررسی های کمی مهمترین فاکتور تعداد اسپرم است و در برسیهای کیفی نیز مهمترین فاکتور حرکت اسپرم است .
بعضی از دلایلی را که می توانند منجر به غیر طبیعی بودن آزمایش اسپرم شوند :
۱- زمان گرفتن اسپرم :
باید یاد آور شد که کیفیت مایع منی در یک فرد روز به روز متغیر است و همین طور نتایج انالیز مایع منی بسیار وابسته به تکنیک جمع اوری نمونه دارد
بهترین زمان برای آزمایش اسپرم ۷۲ ساعت پس از آخرین انزال است.مشاهده شده که هر روز که از آخرین انزال بگذرد به حجم مایع منی طور تقریبی ۴/۰سی سی و به تعداد اسپرم ها ۱۰ میلیون اضافه می شود باید یاد آوری شود که نمونه گیری بعد از ۷ روز نیز مناسب نمی باشد چرا که بعد از این زمان اگر چه تعداداسپرم افزایش می یابد ولی کیف حرکت آن بطور قابل ملاحظه ای کاهش دارد.
برای به دست اوردن میزان پایه کیفیت اسپرم بایستی حدلقل ۲ نمونه انالیز مایع منی انجام شود.
نمونه مایع منی از طریق استمنا امیزش منقطع و یا کاندوم های مخصوص بدون مایع کشنده اسپرم جمع اوری شود. نمونه باید داخل ظرف شیشه ای دهان گشاد تمیز ریخته شود.
۲- در معرض قرار داشتن بیضه در دمای بالا:
دمای مناسب برای ساخت اسپرم ۳۱ تا ۳۴ درجه است برای همین بیضه ها در خارج از بدن که دمای ۳۷ درجه می باشد قر ار دارند. حال اگر بیضه ها در شرایطی قرار بگیرند که نتوانند دمای ساخت اسپرم رافراهم کنند ؛ساخت اسپرم مختل خواهد شد مثل عادت داشتن به حمام گرم و طولانی ؛سونا ؛ لباس زیر تنگ ؛ نشتن های طولانی مثل شغل رانندگی
۳ – مشاهده شده است که آلرژی و حساسیت ساخت اسپرم را مختل می کند
۴- استفاده از دارو های خاص مثل سایمتدین اسپیرنولاکتون؛ اریترومایسین و مهمتر ازهمه کورتون ها
۵-مصرف زیاد الکل و مواد ی مثل ماری جوانا کوکاین نیز می توانند در عقیمی مردان نقش ایفا کنند در مورد کشیدن سیگار اقوال منتاقض می باشد بعضی از مطالعات سیگار را از عواملی میداند که در عقیمی مردان نقش دارد و بعضی این نقش را قایل نمی باشند در مورد مصرف چای و قهوه نیز مطلبی که دال بر نقش منفی آنها باشد ذکر نشده است.
۶-آلودگی هوا و محیط :
در یک مطالعه مشخص گردیده که آلودگی هوا و مواد سمی باعث کاهش تعداد اسپرم می شوند در این مطاله مردانی که در روستا ها زندگی می کردند در مقایسه با مردانی که در شهر های آلوده زندگی می کردند دارای کمیت و کیفیت بهتری در آزمایش اسپرمو گرام بودند .
۷- سابقه ضربه به بیضه و یا جراحی آن و همچنین سابقه بیماری اوریون میتوانند از علل دیگر عقیمی در مردان و بالطبع یک آزمایش غیر طبیعی اسپرمو گرام باشد
بد نیست د و نکته در اینجا ذکر شود اول آن که اگر زوجین قصد داشتن فرزند را دارند بهترین حالت؛ نزدیکی هر ۳۶ ساعت یک بار است(نه ۷۲ ساعت). نزدیکی در زمانهای کمتر و یا بیشتر شانس بارداری افزایش نخواهد داد ودوم اینکه این مطلب(افزایش اسپرم در طی زمان) در افراد طبیعی صدق می کند ولی در افرادی که تعداد اسپرم ها ی آنها به دلایل دیگری کم باشد؛ فاکتور زمان تاثیر کمی بر تعداد اسپرم ها خواهد داشت.