سونوگرافی یک تست تشخیصی است و به شیوه تصویربرداری با امواج فراصوت گفته می‌شود. در تصویربرداری سونوگرافی (Ultrasonography) از امواج صوتی که هیچ ضرری برای انسان ندارند استفاده می‌شود. بالا بودن فرکانس این امواج باعث می‌شود که برای انسان قابل شنود نباشند.
هنگامی که امواج صوتی با مانعی برخورد می‌کنند، برمی‌گردند و از آنجا که بافت‌های مختلف داخل بدن، توانایی‌های متفاوتی در بازتاب امواج صوتی دارند، امواج بازتابش شده توسط کامپیوتر تحلیل شده و به تصویر تبدیل می‌شوند.
سونوگرافی تستی است که هیچ درد و ناراحتی ایجاد نمی‌کند. متخصص سونولوژی مقداری ژل روی اندام مورد بررسی می‌ریزد تا قسمتی از دستگاه سونوگرافی که اصوات را وارد بدن بیمار می‌کند به راحتی روی بدن حرکت کند و بیمار بی آنکه دردی احساس کند، داخل بدنش مورد مطالعه قرار می‌گیرد .
انجام سونوگرافی در طی دوران بارداری به عنوان روشی برای بررسی سلامت جنین (تعیین جنسیت جنین، تشخیص مشکلات کروموزومی و … ) مورد استفاده قرار می گیرد.
در حالی که جنین داخل رحم مادر است، پزشک متخصص با استفاده از دستگاه سونوگرافی، تصویری از جنین بر روی صفحه مانیتور نشان می دهد.
شما می توانید با رعایت موارد زیر، انجام سونوگرافی را برای خود راحت تر کنید :
سعی کنید قبل از انجام سونوگرافی، مایعات زیادی بنوشید. یک ساعت و نیم قبل از انجام سونوگرافی، دو تا سه لیوان آب و مایعات بنوشید. این کار سبب می شود تا مثانه خانم باردار پر شود و جنین به آسانی رحم مادر نشان داده شود.
– توصیه می شود یک ساعت و نیم قبل از انجام سونوگرافی، مواد شیرین (مثل آب میوه شیرین) استفاده کنید، زیرا با آزاد شدن قند در جریان خون جنین، جنب و جوش او بیشتر می شود و تشخیص جنسیت جنین برای پزشک راحت تر می گردد.
پزشکان تنها مصرف مقدار مشخصی میان وعده و یا نوشیدنی شیرین را برای جنب‌وجوش جنین توصیه می کنند. در صورتی که مادر قند زیادی در دوران بارداری مصرف کند مضر خواهد بود.
– گاهی اوقات برخی پزشکان بسته به شرایط سلامتی مادر، نوشیدنی های قندی را برای او توصیه نمی کنند. پس حتما مادران عزیز به توصیه های پزشک متخصص خود عمل کنند.
چند سونوگرافی؟
اگر یک زن باردار، دوره حاملگی بدون مشکلی را سپری کند، لازم است تا پایان این دوره چهار سونوگرافی در دست داشته باشد.
سونوگرافی اول: در سونوگرافی اول حتما باید قلب جنین را رویت کنیم. پس توصیه می شود، همه مادران باردار در هفته پنجم بارداری (بعد از اولین روز آخرین قاعدگی) سونوگرافی داشته باشند.
سونوگرافی دوم: خوشبختانه در سونوگرافی پیشرفته امروزی، برخی از آنومالی ها را تشخیص می دهیم، مثلا ضخامت پشت گردن اندازه گرفته می شود که اصطلاحا به آن سونوگرافی ات تی می گوییم (هفته ۱۲ تا ۱۵ بارداری). معیار ها و استانداردهایی وجود دارد که بر اساس آن می توان حدس زد که اختلال کروموزومی مانند نشانگان داون وجود دارد. البته این قطعی نیست و مراحل دیگری برای اثبات این ناهنجاری لازم است. ظهور و تکامل استخوان بینی جنین نیز در این مرحله است. سونوگرافی دوم بهتر است در هفته ۱۲ تا ۱۵ بارداری انجام شود.
تا ۲۰ هفتگی، وزن جنین اهمیتی ندارد، چون تا این هفته، وزن چندانی نمی گیرد. ولی بعد از سه ماهه دوم و در پی سه ماهه سوم، بخصوص نیمه دوم سه ماهه سوم زمان وزن گیری جنین است
سونوگرافی سوم: زنان بارداری که به سونوگرافی دسترسی دارند و پیگیر هم هستند، بهتر است بعد از هفته ۱۶ یک سونوگرافی برای تشخیص ناهنجاری های جنین انجام دهند. چون رویت اندام های کوچک جنین در این زمان بهتر میسر است. در هفته های ۱۶ تا ۱۹ بارداری جنسیت، دست و پا، تعداد انگشتان، صورت، وضع لب ها، گوش، چشم، دیافراگم، ستون فقرات، کلیه ها، مثانه و معده پر از مایع و چهار حفره ای بودن قلب جنین بررسی می شود.
اگر خانواده ای یک کودک با ناهنجاری قلبی یا سایر ناهنجاری ها را دارند، باید این موضوع را به پزشک رادیولوژیست اطلاع دهند تا مادر به یک سونوگرافیست اکولوژیست مربوط به قلب ارجاع داده شود تا به شکل خیلی دقیق تری جنین بررسی شود. جنسیت جنین بستگی به موقعیت قرارگیری جنین در رحم دارد. اگر وضع قرارگیری مناسب باشد، می توان به راحتی جنسیت را مشخص کرد.
سونوگرافی چهارم: تا ۲۰ هفتگی، وزن جنین اهمیتی ندارد، چون تا این هفته، وزن چندانی نمی گیرد. ولی بعد از سه ماهه دوم و در پی سه ماهه سوم، بخصوص نیمه دوم سه ماهه سوم زمان وزن گیری جنین است. سونوگرافی ۲۸ هفته پایه، برای وزن جنین وجود دارد که از روی منحنی های استاندارد وزن ایده آل (با توجه به هفته) اندازه گیری می شود. دور سر، طول استخوان ران، بای پاریتال و دور شکم اندازه گرفته شده، روی منحنی قرار می گیرد و وزن جنین تخمین زده می شود.
سونوگرافی داپلر، چه وقت؟
بعضی اوقات بخصوص بعد از هفته سی ام بارداری، مطابقتی بین سونوگرافی و سن جنین از روی اولین روز آخرین قاعدگی دیده نمی شود و بیش از دو هفته تفاوت وجود دارد. در نتیجه این احتمال پیش می آید که رشد جنین کافی نیست. اینجاست که سونوگرافی باید خون رسانی به جنین را بسنجد و از نوع دیگری از سونوگرافی با نام کالر داپلر استفاده می شود.
مقاومت جریان خون، حجم جریان خون جفت، مقاومت جریان مغز جنین، اندازه گیری و با معیارهای به دست آمده، نتیجه گرفته می شود که خون رسانی کافی است یا خیر؟ این سونوگرافی بعد از ۲۸ هفتگی ارزش دارد و زودتر از این نباید انجام شود.
سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی:
سونوگرافی سه بعدی، سونوگرافی سیاه و سفید در مقاطع متوالی است که دستگاه مقاطع را پشت سر هم می چیند و تصویری ارائه می دهد که علاوه بر طول و عرض،عمق هم دارد. اسکن اندام می تواند به شکل دستی و از سوی سونوگرافیست یا با دستگاه های جدیدتر، توسط پروپ دستگاه صورت گیرد و تصویر سه بعدی ارائه دهد.
در سونوگرافی چهار بعدی، بعد زمان به آن اضافه می شود. سرعت سه بعدی بالا می رود و قطعات تصویر سریع روی هم قرار می گیرند و حرکات جنین مثل باز و بسته کردن دهان و حرکت دادن دست ها و پاها کاملا دیده می شود.
سونوگرافی سه بعدی و چهار بعدی معمولا برای دیدن بافت نرم استفاده می شود تا سطح بدن وشکل بدن جنین دیده شود.
این سونوگرافی ها ضرری برای جنین ندارد. قبلا معتقد بودند فرستادن امواج بیشتر باعث گرم شدن مایع اطراف جنین می شود. ولی پزشک رادیولوژیست پروپ را زیاد روی اندام خاص نگه نمی دارد. پس تئوری گرم شدن مایع هم منتفی می شود.
بیوفیزیکال تست برای همه لازم نیست.
گاهی مادر اطلاعی درباره اولین روز آخرین قاعدگی یا سونوگرافی از اوایل بارداری در دسترس ندارد یا آبریزش داشته و احتمال می رود خطری جنین را تهدید کند، یا احتمال زایمان زودرس یا زایمان طول کشیده وجود دارد.
برای پایش دقیق جنین بررسی بیوفیزیکال پروفایل انجام می دهیم و پنج مورد در این سونوگرافی اندازه گرفته می شود و با استانداردهایی که داریم مطابقت داده شده و به آن امتیاز می دهیم.
پزشک متخصص زنان تصمیم نهایی را می گیرد که آیا جنین تحت فشار است و زایمان باید سریع تر صورت گیرد یا ادامه بارداری خطری برای جنین ندارد.
بیوفیزیکال پروفایل ممکن است در سه روز متوالی انجام شود تا مقایسه ای با روزهای قبل شود.