دیسمنوره (Dysmenorrhea) چیست؟
به درد مرتبط با قاعدگی «دیسمنوره» می‌گویند. شایع‌ترین اختلال گزارش شده در دوران قاعدگی «دیسمنوره» است. بیش از ۵۰% زنانی که پریود می‌شوند هر ماه ۲-۱روز درد دارند.
انواع دیسمنوره
دو نوع دیسمنوره وجود دارد: اولیه، ثانویه
دیسمنوره اولیه
دیسمنوره اولیه دردی است که ناشی از دوره قاعدگی می‌باشد (کرامپ‌های قاعدگی)
علت دیسمنوره اولیه چیست؟
دیسمنوره اولیه معمولاً بدنبال تاثیر یک سری عوامل شیمیایی طبیعی موجود در بدن موسوم به پروستاگلاندین‌ها بوجود می آید(این مواد در آستر رحم (اندومتر) ساخته می‌شوند).
درد مربوط به دیسمنوره اولیه در چه موقعی از پریود به وجود می‌آید؟
معمولاً این درد درست قبل از شروع قاعدگی وهمزمان با افزایش پروستاگلاندین‌ها ایجاد می‌شود. روز اول پریود، میزان پروستاگلاندین‌ها بالاست ولی با ادامه پریود و ریزش آستر رحم ،میزان آنها کم شده و معمولاً درد نیز کاهش می‌یابد.
دیسمنوره اولیه در چه سنی شروع می‌شود؟
غالباً دیسمنوره اولیه پس از آغاز دوره قاعدگی در دختران شروع می‌شود. در بسیاری زنان با افزایش سن، درد ناشی از دیسمنوره اولیه به مرور زمان کمتر می‌شود. این نوع درد ممکن است بعد از بچه دار شدن (زایمان ) بهبود یابد.
دیسمنوره ثانویه چیست؟
دیسمنوره ثانویه ناشی از وجود اختلالی در سیستم تولیدمثل است. ممکن است نسبت به نوع اولیه در سن بالاتری آغاز گردد. این درد به مرور زمان بدتر می‌شود.
درد مربوط به دیسمنوره ثانویه در چه زمانی از پریود ایجاد می‌شود؟
این‌دردغالباً بیش‌ازکرامپ‌های‌نرمال‌قاعدگی‌طول‌می‌کشد (به عنوان مثال چندروزقبل‌ازشروع پریود آغازمی‌شود)؛ با ادامه پریود بدتر شده و ممکن است بعد ازآن هم از بین نرود.
چه اختلالاتی موجب دیسمنوره ثانویه می‌شود؟
بعضی حالاتی که می‌توانند باعث دیسمنوره ثانویه شوند عبارتند از:
اندومتریوز(Endometriosis): اندومتریوز به معنی رشد بافت داخلی رحم در جایی بیرون از رحم است. لگن شایع ترین محل بروز اندومتریوز است.
آدنومیوز(Adenomyo): که در آن بافتی که در حالت طبیعی رحم را آستر می‌کند در دیواره گوشتی رحم شروع به رشد می‌نماید.
فیبروییدها: توده‌هایی در بیرون، درون یا در دیواره رحم ، فیبروییدهایی که در دیواره رحم رشد کرده‌اند می‌توانند باعث درد شوند.
برای یافتن علت دیسمنوره چه اقداماتی انجام می‌شود؟
پس از گرفتن شرح حال، دکتر ممکن است لگن را معاینه کند. گاهی سونوگرافی و در برخی موارد لاپاروسکوپی نیز انجام می‌شود.
درمان دیسمنوره
ممکن است پزشک داروهایی تجویز کند تا دریابد آیا با مصرف آنها درد برطرف می‌شود یا خیر( غالباً داروهای مسکن یا هورمونی مانند قرص‌های جلوگیری از بارداری تجویز می گردند).
ایجاد تغییراتی در سبک زندگی مانند انجام ورزش، برخورداری از خواب کافی، و روش‌های آرام‌سازی (Relaxation) نیز ممکن است مفید باشند.
درصورتی‌که داروها درد را برطرف نسازند، تمرکز درمان بریافتن علت دیسمنوره و رفع آن خواهد بود. ممکن است جراحی لازم شود. در بعضی موارد تلفیقی از معالجات مختلف بهتر کار می‌کند.
چه داروهایی برای درمان دیسمنوره به کار می‌روند؟
مسکن‌های خاصی به نام NSAIDs پروستاگلاندین‌ها را هدف می‌گیرند (مانند ایبوپروفن و ایندومتاسین). این داروها میزان تولید پروستاگلاندین‌ها و تأثیر آنها را کاهش داده و با این عملکرد باعث می‌شوند تا از شدت کرامپ‌های قاعدگی کاسته شود. در صورتی که داروهای NSAIDS در موقع بروز اولین علائم پریود یا درد قاعدگی مصرف شوند، مفیدتر خواهند بود (معمولاً روزانه ۲-۱عدد ازآن‌ها مصرف می‌شود). زنان مبتلا به اختلالات خونریزی دهنده، آسم، حساسیت به آسپرین، آسیب کبدی، اختلالات معده یا زخم معده نباید از NSAIDs استفاده کنند.
کدامیک از متدهای ضدبارداری به کنترل دیسمنوره کمک می‌کنند
می‌توان از روش‌های ضدبارداری حاوی استروژن و پروژسترون (به شکل قرص، چسب ،حلقه واژنی) و یا IUD برای درمان دیسمنوره استفاده کرد.
در درمان دیسمنوره ناشی از اندومتریوز از چه داروهایی استفاده می‌شود؟
درصورتی که مشخص شود دیسمنوره ناشی از اندومترویوز بوده است، می‌توان قرص، ایمپلنت یا آمپول‌های ضدبارداری و یا IUD را امتحان نمود. از داروهای دیگر، ترکیبات مشابه هورمون رها کننده گنادوتردپین (GnRH agonists) را می‌توان نام برد که ممکن است باعث برطرف کردن درد ناشی از اندومتریوز گردند. ولی این داروها عوارضی دارند ازجمله پوکی استخوان، گرگرفتگی، وخشکی واژن (معمولاً به مدت محدودی تجویز می‌شوند). استفاده از آنها برای نوجوانان توصیه نمی‌شود مگر در موارد شدید که درمان‌های دیگر مؤثر نبوده باشند.
درمان‌های مکمل که به کاهش دیسمنوره کمک می‌کنند کدامند؟
بعضی درمان‌های مکمل به کاهش دیسمنوره کمک می‌کنند. مصرف مکمل‌های ویتامین B1 و یا منیزیم ممکن است مفید باشند ولی، تحقیقات کافی در این مورد انجام نشده است. طب سوزنی نیز تا حدودی در کاهش دیسمنوره مؤثر است.
چه‌وقت از UAE (آمبولیزاسیون شریان رحمی) برای درمان دیسمنوره استفاده می‌شود؟
درصورتی که عامل دیسمنوره فیبروییدها باشند، استفاده از نوعی روش درمانی موسوم به UAE ممکن است مفید باشد.
در جریان(UAE (uterine artry embolization چه اتفاقی می‌افتد؟
در این روش، رگهای خونی رحم به کمک ذرّات ریزی مسدود می‌شوند تا خونرسانی به فیبروییدها (و از این‌رو رشد آنها) مختل شود. در مورد بعضی زنان این عمل به‌صورت سرپایی انجام می‌شود.
عوارض UAE
عفونت، درد و خونریزی از عوارض آن هستند.
چه موقع برای درمان دیسمنوره از جراحی استفاده می‌شود؟
اگر درمان‌های دیگر برای رفع دیسمنوره مؤثر نبوده نباشند، ممکن است جراحی ضروت یابد. نوع جراحی به علت درد بستگی دارد.
در صورتی که علت درد فیبرویید ها یاشند، گاهی با عمل جراحی برداشته می‌شوند. بافت اندومتریوز را هم می‌توان با جراحی برداشت ولی ممکن است بعد از جراحی دوباره عود کند. البته برداشتن آن، به صورت کوتاه مدت درد را کم می‌کند.البته دریافت هورمون‌های ضدبارداری یا داروهای دیگر بعد ازعمل جراحی، عود درد را به تأخیر می‌اندازد یا از بروز آن جلوگیری می‌کند.
درصورتی‌که درمان‌های دیگر چاره‌ساز نبوده و بیماری موجب دیسمنوره شدید شده باشد، ممکن است هیسترکتومی (برداشتن رحم) لازم شود. در حالت عادی این روش آخرین چاره است.