یائسگی (menopause) چیست؟
یائسگی برهه‌ای طبیعی از زندگی زنان است که درآن قاعدگی متوقف می‌شود. معمولاً وقوع یائسگی هنگامی تأیید می‌گردد که یک زن ۱۲ماه متوالی پریود نشده باشد (البته معمولاً یک‌سری آزمایش‌های تکمیلی نیز جهت تایید انجام می‌شوند). متوسط سن یائسگی (درآمریکا) ۵۱سالگی می‌باشد؛ امّا ممکن است این امر در فاصله سنی۴۰ تا ۵۵سالگی نیز اتفاق افتد. درواقع با یائسگی زن قدرت باروری خود را از دست می دهد.
دوران نزدیکی به یائسگی چیست؟
سال‌های آخری که منتهی به یائسگی می‌شوند را دوران نزدیک به یائسگی می‌نامند. با نزدیک‌شدن به یائسگی تخمدان‌ها استروژن کمتری تولید می‌کننداز این رو، یکی‌از ابتدایی و شایع‌ترین علائم نزدیک‌شدن به یائسگی تغییر در نظم پریودهاست. (دراین دوران ممکن است بارها پریود متوقف و دوباره شروع شود).
در برهه‌ای از زمان تخمدان‌ها تولید کافی استروژن را متوقف می‌کنند، این همان موقعی است که پریود قطع می‌شود. بااین‌حال تایک‌سال بعدازپایان آخرین پریود، شانس باردارشدن کاملا صفر نخواهد بود.
علاوه بر سن، چه عوامل دیگری یائسگی را تسریع می‌کنند؟
درصورتی‌که تخمدان‌ها با جراحی برداشته شوند نیز یائسگی رخ خواهد داد. دراین مورد ممکن است علائم یائسگی حتی بسیار شدیدتر ظاهر شوند زیرا هورمون‌ها یکباره دچار افت می‌شوند. برداشتن رحم (هیسترکتومی) نیز باعث قطع پریود می‌شود ولی یائسگی را به‌دنبال ندارد(مگرآن‌که تخمدان‌ها نیز برداشته شده باشند.)
شایع‌ترین علامت یائسگی چیست؟
شایع‌ترین علامت یائسگی گُرگرفتگی است. حدوداً ۷۵% زنان به این علامت دچار می‌شوند. گُرگرفتگی حالتی است که بالاتنه و صورت ناگهان داغ شده و ممکن است با قرمزی پوست وتعریق فراوان همراه باشد. هر حمله گُرگرفتگی چندثانیه تا چنددقیقه (یابیشتر) طول می‌کشد.
شاید به‌خاطر گُرگرفتگی نتوانید خوب بخوابید و چندین‌بار از خواب بیدار شوید. کمبودخواب بزرگ‌ترین مشکلی است که در زمان نزدیک‌شدن به یائسگی با آن مواجه خواهید شد. ممکن است این حالت بر خلق‌وخو، سلامتی و توانایی‌تان در انجام امور روزانه تأثیر نامطلوبی داشته باشد.
در دوران یائسگی ، واژن و دستگاه ادراری دستخوش چه تغییراتی می‌شوند؟
فقدان استروژن باعث ایجاد تغییراتی در واژن می‌شود: آستر واژن نازک و خشک‌شده و این حالت می‌تواند موجب ایجاد درد در موقع آمیزش گردد. هم‌چنین ممکن است واژن نسبت به کسب عفونت مستعد گردد که دراین‌صورت با سوزش و خارش همراه خواهد بود.
دستگاه ادراری نیز با افزایش سن تغییراتی پیدا می‌کند: پیشابراه (مجرایی که ادرار را از مثانه به بیرون می‌آورد) ممکن است خشک، متورم یا تحریک‌پذیر شود. بعضی زنان نیاز پیدا می‌کنند که بیشتر از سابق به دستشویی بروند. احتمال عفونت مثانه بعداز یائسگی افزایش می‌یابد.
تأثیر یائسگی بر استخوان‌ها چیست؟
در یائسگی سرعت تجزیه استخوان‌ها افزایش می‌یابد. استتوپورز(پوکی‌استخوان) که ناشی ازاین تجزیه استخوانی است، با خطر بروز شکستگی‌هایی در زنان مسن همراه است. استخوان‌های کفل، مچ و ستون فقرات بیشترازبقیه استخوان‌ها تحت‌تأثیر یائسگی قرارمی‌گیرند.
تأثیر کاهش استروژن بر ریسک حملات قلبی و سکته چیست؟
قبل‌از یائسگی استروژن تولیدشده توسط تخمدان‌ها، از زنان در برابر حملات قلبی و سکته محافظت می‌کند. اما بعد از یائسگی، با کاهش استروژن قدری ازاین محافظت ازبین می‌رود ازاین رو، شانس حملات‌قلبی و سکته افزایش می‌یابد.
چه‌چیز باعث تغییرات احساسی در دوران یائسگی می‌شود؟
تغییر میزان هورمون‌ها ممکن است باعث شود تا احساس عصبانیت، تحریک‌پذیری و یا خستگی شدید پیدا کنید. البته این علائم ممکن است در ارتباط با سایر نشانه‌های یائسگی مانند کسر خواب نیز باشند.
تأثیر یائسگی بر زندگی جنسی فرد چیست؟
بعضی از زنان در نزدیکی یائسگی و بعدازآن میل جنسی‌شان کاهش می‌یابد. کاهش هورمون‌ها ممکن است باعث کاهش میل جنسی شود. به‌علاوه یائسگی بر توانایی زن در رسیدن به اوج لذت جنسی (ارگاسم) نیز تأثیر گذاشته و یا زمان رسیدن به آن را طولانی‌تر می‌کند.
آیا برای کاهش علائم یائسگی داروهایی وجود دارند؟
بله! هورمون درمانی می‌تواند به کاهش علائم یائسگی کمک کند. دربعضی موارد، هورمون درمانی قبل از یائسگی شروع می‌شود. درصورت مصرف قرص‌های ضدبارداری، با شروع هورمون درمانی باید مصرف آنها را قطع کنید.
در مورد زنانی که رحم‌شان برداشته نشده، معمولاً استروژن همراه با پروژستین داده می‌شود. این امر به کاهش ریسک سرطان آستررحم که درصورت مصرف استروژن تنها رخ می‌دهد، کمک می‌کند.
فواید هورمون درمانی چیست؟
استروژن برای درمان علامت اصلی یائسگی یعنی گُرگرفتگی به‌کارمی‌رود. هم‌چنین خشکی واژن را کم کرده می‌تواند به کاهش بعضی تغییراتی که موجب بروز مشکلات دستگاه ادراری می‌شوند، نیز کمک کند. استروژن به کاهش ریسک سرطان روده بزرگ (کولون) نیز کمک می‌نماید.
خطرات هورمون درمانی چیست؟
همانند هر داروی دیگری، مصرف هورمون‌ها نیز خالی از خطر نیست.در زنانی که رحم دارند، استفاده از استروژن تنها ریسک سرطان آندومتر را افزایش می‌دهد. زیرا استروژن موجب رشد آستررحم می‌شود. استفاده از قرص‌های صرفاً دارای پروژستین همراه با استروژن به کاهش ریسک مشکلات ادراری کمک خواهد کرد.منتها عیب استفاده از پروژستین آن است که ظاهراً موجب افزیش ریسک سرطان پستان می‌شود. هم‌چنین زنان یائسه ممکن است با مصرف آن مجدداً دچار خونریزی شوند (هرچنداین حالت فقط مدت کوتاهی رخ خواهد داد).
چه داروهای دیگری برای یائسه‌ها موجودند؟
چنانچه زنی از هورمون درمانی استفاده نکند، گزینه‌های دیگری برای جلوگیری از تجزیه استخوان‌ها وجود دارند مثل biphoshonate ها و یا تنظیم‌کننده‌های انتخابی گیرنده استروژن (SERMS). دارویی به‌نام Calcitonin نیز تجزیه استخوانی را آهسته می‌کند (که ممکن است به‌صورت تزریقی یا به‌شکل اسپری بینی تجویز شود). بی‌فسفونات‌ها برای افزایش تراکم استخوان و کاهش ریسک شکستگی داده می‌شوند- هورمون پاراتیرویید نیز بدین‌منظور به‌کارمی‌رود.
یائسگی زودهنگام چیست؟
وقتی یائسگی قبل‌از۴۰سالگی رخ دهد، یائسگی زودهنگام نامیده می‌شود. اقداماتی که باعث یائسگی زودهنگام می‌شوند عبارتنداز: شیمی‌درمانی یا اشعه‌درمانی در ناحیه لگن (که به تخمدان‌ها آسیب می‌رسانند) و برداشتن تخمدان‌ها.
گاهی یائسگی خودبه‌خود رخ می‌دهد و بعضی علل احتمالی آن عبارتنداز: وجود نقایص کروموزومی (مانند سندرم ترنر)، استعداد ژنتیکی (زنانی که سابقه یائسگی زودهنگام در خانواده‌شان وجود دارد، بیشتر احتمال دارد که زود یائسه شوند) و بیماری‌های خودایمنی (مثل بیماری تیرویید ، آرتریت روماتویید و لوپوس)
چگونه دریابید که دچار یائسگی زودهنگام شده‌اید؟
دکتر با تهیه شرح‌حال (نظیر سوال در مورد وجود علائم یائسگی) و درخواست یک‌سری آزمایش (مثل تعیین FSH و HCG خون) این حالت را تشخیص می‌دهد.
برای بهبود سلامتی در دوران یائسگی چه توصیه‌هایی وجود دارد؟
-
خوب و متعادل غذا بخورید. فراموش نکنید افراد مسن‌تر به کالری کمتری نیاز دارند ولی باید از مواد مغذی متنوع استفاده کنند.
زنان بالای ۵۰سال روزانه به ۴/۲میکروگرم ویتامین B12 و ۵/۱میلی‌گرم B6 نیاز دارند.
بعداز یائسگی نیاز به کلسیم جهت حفظ سلامتی استخوان‌ها بیشتر می‌شود. زنان ۵۱ساله و مسن‌تر باید روزانه ۱۲۰۰میلی‌گرم کلسیم مصرف نمایند. ویتامین D نیز برای سلامتی استخوان‌ها ضروری است. زنان ۵۱ تا ۷۰ ساله باید روزانه IU 600 ویتامین D دریافت کنند. زنان ۷۱سال به بالا روزانه به IU800 ویتامین D نیاز دارند.
زنانی که بعداز یائسگی به‌خاطر مصرف هورمون تراپی هنوز دچار خونریزی واژینال هستند، شاید به مصرف آهن نیز نیاز پیدا کنند.
-
از ورزش و فعالیت غافل نشوید. ورزش به سلامتی استخوان‌ها، قلب و بهبود خلق‌وخو کمک می‌کند. از پزشک در مورد ورزش‌های مناسب سؤال کنید.
-
استعمال سیگار را قطع کنید.
-
مشکلات زنانگی را جدّی بگیرید (مثل لکه‌بینی، بی‌اختیاری ادرار) و حتماً به پزشک مراجعه کنید.