کلومیفن یکی از داروهای مؤثر برای درمان ناباروری است؛ در اینجا کمی بیشتر با مزایا، معایب و نحوه مصرف این دارو آشنا می‌شویم.
اگر تخمکگذاریتان نامنظم است یا در کل تخمک‌گذاری ندارید، کلومیفن می‌تواند به شما کمک کند، به خصوص اگر دچار سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) باشید (اگر شما سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارید و به نظر می‌رسد این درمان برایتان مفید واقع نشده، پزشک ممکن است همچنین متفورمین یک داروی تحریک کننده ترشح انسولین است را به شما بدهد تا کمک کند که بدنتان به کلومیفن پاسخ دهد). شما همچنین ممکن است کلومیفن (و دیگر داروهای باروری) را قبل از تکنیک‌هایی مانند لقاح آزمایشگاهی (IVF) امتحان کنید تا چندین سلول تخم را برای پرورش داشته باشید.
کلومیفن همچنین می‌تواند به مردان با عدم تعادل هورمونی (که اغلب از مشکل در غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس ناشی شده است) کمک کند. این افراد اغلب از تعداد اسپرم کم یا کیفیت اسپرم ضعیف یا اسپرم با تحرک کم رنج می‌برند.
درمان
کلومیفن معمولاً به شکل قرص برای یک دوره پنج روزه در ماه تجویز می‌شود. این دارو به شما کمک میکند تا به میزان بیشتری از هورمونی را تولید کنید که موجب تخمک‌گذاری می‌شود هورمون محرک فولیکول (FSH)، این امر باعث می‌شود تا تخمدا‌‌ن‌ها یک یا تعدادی بیشتر از تخمک‌های بالغ را تولید کنند.
پس از به اتمام رسیدن یک دوره از مصرف کلومیفن، هیپوتالاموس (بخشی از مغز شما که توابع پایه مانند دما را تنظیم میکند) هورمون جسم زرد (LH) را ترشح میکند، و به این وسیله به تخمدا‌‌ن‌ها دستور می‌دهد که تخمک بالغ را به لوله‌های فالوپ آزاد کنند. اگر تخمک آزاد شده در راه خود در رحم به یک اسپرم سالم برخورد کند، شما شانس این را خواهید داشت که باردار شوید.
طول مدت درمان
اگر دوره شما منظم است، به مدت سه تا پنج روز در چرخه قاعدگی ماهانه خود شروع به مصرف کلومیفن خواهید کرد.
اگر دوره شما نامنظم یا غایب است، پزشکتان ابتدا اطمینان حاصل میکند که باردار نیستید و سپس با تجویز یک دارو به نام پروورا (مدروکسی پروژسترون استات) قاعدگی را القاء میکند، سپس می‌توانید شروع به مصرف کلومیفن کنید.
شما به احتمال زیاد پنج تا ۱۲ روز بعد از مصرف آخرین قرص تخمک‌گذاری خواهید کرد. پزشک شما را به طور مرتب بررسی میکند تا ببیند که آیا تخمدا‌‌ن‌ها برای آزادسازی تخمک آماده است یا خیر. بسیاری از زنان حداکثر سه تا شش چرخه درمانی را می‌گذرانند (ممکن است ۱ تا ۲ ماه از دارودرمانی بگذرد تا تخمکگذاریتان منظم شود). شانس بارداری با طولانی شدن دوره‌های مصرف بهبود نمی‌یابد، به خصوص اگر ۳ دوره دارو درمانی را با کلومیفن گذرانده و هنوز موفق نشده‌اید. در این صورت پزشک ممکن است دوز مصرف دارو را افزایش داده یا درمان دیگری را پیشنهاد کند.
عوارض جانبی
داروهای باروری می‌توانند طیف گسترده‌ای از عوارض جانبی جزئی، از جمله تورم خفیف تخمدان، درد معده، حساسیت به لمس پستان، بی‌خوابی، تهوع و استفراغ، تاری دید، سردرد، خستگی، تحریک‌پذیری، افسردگی، افزایش وزن و در موارد نادر، کیست‌های تخمدانی را ایجاد کنند.
با مصرف داروهای باروری احتمال باروری چندقلو افزایش می‌یابد. اگرچه بسیاری از زوج‌ها این را برکت و رحمت میدانند و خوشحال می‌شوند اما باید بگوییم این مسأله ریسک سقط و دیگر مشکلات را افزایش می‌دهد.
این درمان همچنین می‌تواند بسیار از نظر هیجانی و عاطفی سخت باشد، زیرا شما باید برای بررسی مکرر مدام نزد پزشک بروید. یافتن یک دوست مشتاق، گروهی پشتیبان یا یک فرد حرفه‌ای قبل درمان، در طول درمان و بعد از درمان می‌تواند برای شما از نظر روانی التیام بخش باشد.
زنانی که کلومیفن را به همراه دیگر داروهای باروری مصرف میکنند، گاهی اوقات دچار سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (OHSS) می‌شوند، که یک بیماری با افزایش وزن، نفخ و احساس پُف‌کردگی است. همچنین برخی از بیماران تنگی نفس، سرگیجه، درد لگن، تهوع و استفراغ دارند. این مسأله زمانی رُخ می‌دهد که بیش از اندازه خوب به درمان پاسخ داده و چندین تخمک بالغ تولید کنید. در این صورت تخمدا‌‌ن‌ها به طور ناگهانی چندین برابر اندازه اصلی‌شان بزرگ شده و مایعی را به حفره شکمی ترشح میکنند. به طور معمول این مسأله با نظارت دقیق توسط پزشک برطرف می‌شود. اما در موارد نادر می‌تواند تهدید‌کننده زندگی باشد، و شما باید برای نظارت شدید در بیمارستان بستری شوید.
پژوهشگران که اخیراً نتایج هشت مطالعه مختلف انجام شده بین سال‌های ۱۹۸۹ و ۱۹۹۹ را مورد بررسی قرار داده‌اند، نشان داده‌اند که داروهای باروری خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش نمی‌دهند، حتی اگر درمان دارویی بیش از یک سال طول بکشد. پیش از این، این مسئله یک منبع اصلی از جنجال و نگرانی بود.
درصد موفقیت
داروهای باروری معمولاً در تحریک تخمک‌گذاری موفق هستند: حدود ۸۰ درصد از زنان، معمولاً در سه ماهه اول درمان، تخمک‌گذاری میکنند و از میان آنها ۴۰ درصد باردار می‌شوند (البته احتمال بارداری به فاکتور‌های دیگری نظیر سن، میزان تحرک و کیفیت اسپرم همسر بستگی دارد). اطلاعات بسیار کمی در مورد میزان تولد نوزاد زنده بر اثر مصرف این داروهای باروری در دسترس است، اما مطالعات چند عدد را در میان ۳۰ تا ۶۰ درصد اعلام کرده‌اند.
قرص لتروزول
هم اکنون بسیاری از پزشکان برای تحریک تخمک گذاری از قرص لتروزول استفاده میکنند و آن را جایگزین مناسبی برای قرص کلومیفن میدانند
مقایسه کلومیفن و لتروزول
لتروزول به نسبت کلومیفن فولیکولهای بالغ با کیفیت تری را تولید میکند و تعداد فولیکولهای بالغ تولید شده با استفاده از این دارو کمتر از تعداد فولیکولهای بالغ تولید شده با استفاده از کلومیفن است و همین امر باعث کمتر شدن چند قلو زایی به نسبت استفاده از کلومیفن است
همچنین لتروزول باعث ایجاد ضخامت بیشتر اندومتر می شود (به نسبت کلومیفن ) و میزان بارداری نیز در لتروزول بیشتر از کلومیفن می باشد
عوارض جانبی
شایعترین: سردرد – بی خوابی – سرگیجه و خستگی – درد قفسه سینه – گر گرفتگی – تهوع – درد شکم – کمر درد و دردهای استخوانی می باشد
موارد منع مصرف و احتیاط
منع مصرف: حساسیت مفرط به این دارو – بارداری
احتیاط: اختلالات شدید عملکرد کبدی
مسمومیت با دارو
هیچ گزارشی از مسمومیت با دارو در طول آزمایشات بالینی داده نشده است.