در حاملگی طبیعی، یک تخمک در یکی از لوله‌های فالوپ که تخمدان‌ها را به رحم متصل می‌کند، توسط اسپرم لقاح می‌یابد. تخمک لقاح یافته سپس به سمت رحم حرکت می‌کند و خود را در دیواره داخلی رحم یا اندومتر مستقر می‌کند و اصطلاحا لانه گزینی می‌کند، و در آنجا باقی می‌ماند و رشد می‌یابد.
اگر لانه گزینی سلول تخم تشکیل شده در هر جایی غیر از دیواره داخلی رحم ایجاد شود ،به آن بارداری خارج رحمی گفته می‌شود. از آنجا که اکثر بارداری‌های خارج رحمی در یکی از لوله‌های رحم رخ می‌دهند آنرا بارداری لوله‌ای نیز می‌نامند.
عوامل خطر بارداری خارج رحمی
باید بدانیم احتمال اینکه بارداری خارج رحمی در هر بارداری اتفاق بیفتد، حدود ۲ درصد می‌باشد. بارداری خارج رحمی معمولا طی چند هفته پس از لقاح و در اولین هفته‌های بارداری ایجاد می‌شود.
عوامل خطر مهمی وجود دارد که شانس فرد را برای ابتلا به بارداری خارج رحمی بالا می‌برد. از قبیل:
-
بیماری‌های مقاربتی
-
بیماری‌های التهابی لگن
-
اندومتریوز در صورتی که درمان نشود و به بارداری منجر شود
-
لوله‌های فالوپ اسیب دیده
-
مصرف دارو‌های ضدبارداری
-
باردار شدن به روش‌های آزمایشگاهی (لقاح آزمایشگاهی)
-
بستن ناموفق لوله‌های رحمی
-
سابقه خانوادگی فرد برای داشتن بارداری خارج رحمی
-
عمل جراحی لگن
-
چسبندگی‌های لگنی
-
استفاده از آی یو دی. تقریبا ۵۰ درصد بارداری زنانی که برای جلوگیری از بارداری از IUD استفاده می‌کنند، خارج از رحم صورت می‌پذیرد.
علایم بارداری خارج رحمی
- خونریزی واژینال یا لکه بینی
- آمنوره یا عدم قاعدگی
- تهوع
- استفراغ
- درد در ناحیه شکم
- گرفتگی عضلات
- احساس درد تنها در یک طرف بدن
- سرگیجه
- ضعف
- غش کردن
- درد در ناحیه مقعد
- درد در ناحیه گردن یا شانه
اگر یکی از عوامل خطر ذکر شده را دارید، سریعا به پزشک زنان خود مراجعه کنید. بارداری خارج رحمی می‌تواند سبب اختلال در بارداری‌های بعدی شود؛ بنابراین غنیمت شمردن فرصت و مراجعه سریع به پزشک لازم است.
کسی که دچار بارداری خارج رحمی شده است، باید تحت درمان قرار بگیرد.
اگر لوله فالوپ او دچار آسیب و پارگی شده است و خونریزی کرده است، باید سریعا تشخیص داده شود و برای توقف خونریزی به اتاق عمل فرستاده شود.
برخی پزشکان بسته به میزان پارگی ایجاد شده نسبت به برداشتن تخمدان و لوله فالوپ اقدام می‌کنند. اگر لوله فالوپ پاره نشده باشد، پزشک از جراحی لاپاروسکوپی برای برداشتن جنین و ترمیم لوله فالوپ استفاده می‌کند.
در اغلب موارد، عملکرد لوله فالوپ طی این عمل جراحی تحت تاثیر قرار نمی‌گیرد.
برخی از پزشکان نیز بسته به شرایط بیمار، اگر لوله فالوپ او دچار آسیب نشده باشد، اقدام به تجویز دارو برای بیمار می‌کنند تا بتوانند جنین را زنده نگه دارند و فرد را نسبت به ادامه بارداری ترغیب کنند.
اگر فردی هستید که به بارداری خارج رحمی مبتلا شده اید و جنین خود را از دست داده اید، باید مدتی صبر کنید و دوباره باردار نشوید.
اما احتمال دارد بارداری طبیعی داشته باشید، حتی اگر یکی از لوله‌های رحمی شما آسیب دیده شده باشد و طی عمل جراحی برداشته شده باشد، بازهم از طریق لوله دیگر فالوپ خود می‌توانید باردار شوید.
خونریزی داخلی به علت پارگی لوله رحمی می‌تواند منجر به شوک شود، زیرا شوک در اثر افت فشار خون ایجاد می‌شود. لب‌ها و انگشتان رنگ طبیعی خود را از دست می‌دهند و کبود می‌شوند و اغلب فرد عرق زیادی می‌کند. فرد آشفته و بی قرار به نظر می‌رسد و تعداد تنفس او کم می‌شود و نبض او سریع می‌شود. این علائم خطرناک است و باید فورا به پزشک مراجعه شود.
درمان بارداری خارج رحمی
کسی که دچار بارداری خارج رحمی شده است، باید سریعا تحت درمان قرار بگیرد.
باید بدانید که در مواردی که حاملگی خارج از رحم اتفاق می‌افتد امکان ادامه بارداری نیست و ختم بارداری یا سقط جنین باید انجام شود تا اتفاقی برای مادر نیفتد. (در مواردی که دیر تشخیص داده شود خطر مرگ مادر هم وجود دارد).
درمان دارویی بارداری خارج از رحمی
در صورتی که بارداری خارج از رحم زود تشخیص داده شود از داروی متوتروکسات استفاده می‌شود. متوتروکسات یک داروی ضد سرطان است که به صورت وریدی تزریق می‌گردد و از رشد سلول‌ها جلوگیری می‌نماید و سلول‌های موجود را در طول زمان در بدن شما حل می‌کند.
پس از تزریق این دارو، پزشک میزان هورمون بارداری شما را بررسی می‌کند و در صورت بالا باقی ماندن سطح هورمون بارداری یا hCG ممکن است پزشک تزریق یک متوتروکسات دیگر را تجویز نماید.
درمان دارویی معمولا اولین انتخاب برای درمان این مشکل می‌باشد و آزمایش خون به مدت چند روز تا چند هفته پس از تزریق دارو، مورد پیگیری منظم قرار می‌گیرد.
تزریق متوتروکسات معمولا در موارد زیر موثر واقع می‌شود:
* هنگامی که سطح هورمون بارداری پایین باشد.
* هنگامی که جنین دارای هیچ گونه فعالیت قلبی نباشد.
درمان بارداری خارج از رحمی با جراحی
اگر وضعیت مادر خوب بوده و جنین نیز هنوز خیلی بزرگ نشده باشد که آسیب به لوله‌های رحمی وارد کرده باشد می‌توان از جراحی لاپاروسکوپی نیز برای خارج کردن آن استفاده کرد. با استفاده از یک دوربین بسیار کوچک داخل لگن مشاهده شده و جراحی نیز با لوازم بسیار ریز و دقیق انجام می‌شود. این عمل با بی حسی موضعی انجام می‌شود و نقاهت آن کمتر از یک هفته خواهد بود. البته نیاز به تجهیزات و پزشک متخصص کاملا ورزیده در استفاده از این روش دارد.
در صورتی که افزایش سن بارداری و سایز جنین منجر به آسیب جدی در ناحیه شده و یا خونریزی شروع شده باشد بهترین روش جراحی با بیهوشی و باز کردن شکم است تا جنین و کلیه نسوج آسیب دیده خارج شود.
ممکن است در شرایطی بتوان لوله رحم را ترمیم کرد، اما گاهی لازم است کل یک لوله خارج شود و این مساله روی توانایی باروری در آینده تاثیرگذار خواهد بود.
دوره نقاهت در جراحی شکمی حدود ۶ هفته خواهد بود؛ بنابراین بهتر است سعی شود که پیش از پارگی و تخریب لوله، بارداری خارج از رحمی تشخیص داده شود. با تشخیص زود هنگام می‌توان مانع از بروز خونریزی داخلی بدلیل پارگی و خونریزی لوله و احتمالا از دست دادن لوله رحمی شد.
اغلب بارداری‌های خارج رحمی حدود هفته‌های ۶ تا ۸ بارداری شناسایی می‌شوند. کلید تشخیص زود هنگام، توجه به علائم و رابطه مناسب بین شما و پزشک و بحث در مورد وجود هر نوع علامت و شدت آن است.
چگونه می‌توان از بارداری‌های خارج رحمی پیشگیری کرد؟
بانوان عزیز باید نظارت کامل بر بهداشت بارداری خود داشته باشند، مخصوصا اگر باردار هستند و یا به زودی قصد باردار شدن را دارند، باید از هر گونه بیماری‌های منتقله از راه جنسی مانند سوزاک و ... پیشگیری کنند.
از هر گونه شرایطی که منجر به زخم و آسیب لوله‌های فالوپ می‌شود، پرهیز کنند.
اگر قصد باردار شدن دارید و در عین حال سیگار مصرف می‌کنید، باید بدانید خود را در معرض خطر بارداری خارج رحمی قرار می‌دهید.
اگر سابقه ابتلا به PID (عفونت لگن) و آندومتریوز و یا جراحی‌های ناحیه شکمی دارید، خطر شما برای ابتلا به بارداری خارج رحمی افزایش یافته است؛ بنابراین بهتر است قبل از بارداری و اوایل بارداری شرایط خود را در زمینه بارداری افزایش دهید.
باید با علائم بارداری خارج رحمی آشنا باشید و در صورت مواجهه با علائم آن، فورا به پزشک مراجعه کنید.
اگر در گذشته سابقه ابتلا به بارداری خارج رحم را داشته اید، باید قبل از اقدام برای بارداری مجدد تحت نظر پزشک زنان قرار بگیرید.
اگر تست بارداری شما مثبت شده است و در عین حال خونریزی دارید و یا علایم گفته شده در بالا را تجربه می‌کنید، باید به پزشک مراجعه کنید تا متخصص زنان به معاینات ناحیه لگن شما بپردازد و در صورت صلاحدید، سونوگرافی واژینال را به شما پیشنهاد دهد.