سلامت واژن بخش مهمی از سلامت عمومی زنان است. مشکلات واژن می‌توانند بر باروری، میل جنسی و توانایی تحقق ارگاسم تأثیر بگذارد. مشکلات ادامه‌دار همچنین می‌توانند سبب ایجاد استرس یا مشکلات ارتباطی شده و بر اعتماد به نفس زنان تأثیر منفی داشته باشند. زنان باید نشانه‌ها و علایم مشکلات واژن را بدانند و آنچه را که می‌توانند برای محافظت از سلامت واژن خود انجام دهند بشناسند.
سیستم تناسلی زنان
.1لوله فالوپ (لوله تخم‌بر)
.2تخمدان
.3رحم
.4واژن
.5تخمدان
.6سرویکس (دهانه رحم)
چه چیزی بر سلامت واژن تأثیر منفی می‌گذارد؟ واژن یک مجرای عضلانی بسته است که از مادگی (فرج)، قسمت بیرونی ناحیه تناسلی زنان، به دهانه رحم (سرویکس) امتداد می‌یابد. عوامل مختلفی شامل موارد زیر می‌توانند بر سلامت واژن تأثیر بگذارند:
• رابطه جنسی
رابطه جنسی بی‌پروا می‌تواند به عفونت واگیردار جنسی منجر شود. رابطه جنسی خشن یا وجود صدمه‌ای در ناحیه لگن به ترومای واژن منجر می‌‌گردد.
• برخی اختلالات سلامت یا درمان‌ها
اختلالاتی مثل اندومتریوز و بیماری التهابی لگن، می‌توانند باعث دردناک شدن رابطه جنسی شوند. جای زخم ناشی از عمل جراحی لگن و برخی درمان‌های مربوط به سرطان نیز می‌توانند باعث دردناک شدن رابطه جنسی گردند. استفاده از برخی آنتی‌بیوتیک‌ها ریسک عفونت مخمری واژن را افزایش می‌دهد.
• کنترل بارداری و محصولات بهداشتی زنان
وسایل پیشگیری از بارداری حائل مثل کاندوم، دیافراگم و اسپرم‌کش می‌توانند باعث تحریک واژن شوند. استفاده از انواع اسپری، دئودورانت‌ها یا دوش واژینال می‌تواند سبب آزردگی واژن یا بدتر کردن آزردگی موجود گردد.
• بارداری و زایمان
اگر زنی باردار شود تا زمان تولد بچه عادت ماهانه نخواهد داشت. در طول بارداری ترشح واژن اغلب افزایش پیدا می‌کند. در برخی موارد انجام اپیسیوتومی، بُرش جراحی که در بافت دهانه واژن در طول زایمان ایجاد می‌شود، مورد نیاز است. زایمان طبیعی (زایمان واژینال) نیز می‌تواند باعث کاهش تون عضلانی در واژن شود.
• مشکلات روان‌شناختی
اضطراب و افسردگی می‌توانند عامل تقویت کاهش برانگیختگی جنسی شده و به ناراحتی در رابطه جنسی یا درد منجر شوند. تروما، مثل تعرض جنسی یا یک تجربه اولیه دردناک در سکس، نیز می‌توانند باعث دردناک شدن رابطه جنسی گردند.
• سطح هورمون
تغییرات میزان هورمون می‌تواند بر واژن تأثیر بگذارد. برای مثال، تولید استروژن پس از یائسگی و در طول دوره شیردهی کاهش می‌یابد. از دست دادن استروژن می‌تواند باعث باریک شدن جدار واژن (آتروفی واژینال) شود که به نوبه خود باعث دردناک شدن رابطه جنسی خواهد شد.
شایع‌ترین مشکلات واژن کدامند؟
• مشکلات جنسی
این مشکلات می‌توانند شامل درد مداوم یا برگشت کننده پیش از رابطه جنسی ، در کوران آن و پس از رابطه جنسی باشند (دیسپرونیا).
درد در زمان دخول ممکن است نتیجه اسپاسم‌های غیر ارادی عضلات دیواره واژن (واژینیسموس) باشد. عضلات کف لگن ممکن است دچار تنش شوند و سبب ایجاد درد مزمن و درد در طول مقاربت جنسی گردند. خشکی واژن، اغلب پس از یائسگی بروز کرده می‌تواند سبب درد در طول مقاربت جنسی نیز بشود.
• عفونت‌های واگیردار جنسی
انواع عفونت واگیردار جنسی شامل کلامیدیا، سوزاک، زگیل تناسلی، سیفلیس و هرپس تناسلی (تبخال تناسلی) می‌توانند بر واژن تأثیر بگذارند. نشانه‌ها در این مورد شامل ترشحات واژن به شکل غیر نرمال یا زخم تناسلی است.
• واژینیت
عفونت یا تغییر تعادل نرمال مخمر و باکتری واژن می‌توانند باعث التهاب واژن (واژینیت) شود. علایم شامل ترشح واژن، بوی بد، خارش واژن و درد است. انواع شایع واژینیت شامل واژینوزیس باکتریایی، عفونت مخمری و تریکومونیازیس می‌شود.
• شل شدن کف لگن
اگر رباط‌ها و بافت‌های متصلی که رحم و دیواره‌های رحم را در جای خود نگه می‌دارند ضعیف شوند، رحم، مثانه، رکتوم یا دیواره‌های واژن ممکن است دچار پرولاپس شوند (پرولاپس رحم، پرولاپس مثانه، پرولاپس واژن). این وضعیت ممکن است به نشت ادرار در صورت سرفه و عطسه یا بروز برآمدگی در واژن منجر گردند.
• دیگر اختلالات نادر
کیست واژن می‌تواند باعث ایجاد درد در طول رابطه جنسی شود.
سرطان واژن، که در ابتدا ممکن است به صورت خونریزی واژن پس از یائسگی یا رابطه جنسی بروز کند، نیز به عنوان یک احتمال نادر مطرح است.
نشانه‌ها یا علایم مشکلات واژن کدامند؟
در صورت مواجه شدن با موارد زیر زنان باید به پزشک متخصص زنان مراجعه کنند:
• بروز تغییر در رنگ، بو یا مقدار ترشح واژن
• سرخی واژن یا خارش واژن
• خونریزی واژن در فاصله بین پریودها، خونریزی پس از رابطه جنسی یا خونریزی پس از یائسگی
• بروز توده یا برآمدگی در واژن
• درد در طول مقاربت جنسی
زنان ممکن است نیاز نداشته باشند که با هر بار دچار شدن به تحریک و ترشح واژن به متخصص زنان مراجعه کنند، به ویژه اگر در گذشته با تشخیص ابتلاء به عفونت مخمری مواجه بوده و دچار علایم و نشانه‌های مشابه شده باشند. به هر حال، اگر زنی استفاده از یک داروی غیر نسخه‌ای را در دستور کار قرار دهد و علایم مبتلابه وی برطرف نشود، باید با پزشک مشورت کند.
برای حفظ سلامت واژن چه باید بکنم؟
زنان می‌توانند قدم‌هایی را برای محافظت از سلامت واژن و سلامت عمومی خود به پیش بردارند. برای مثال:
• در مورد مسائل جنسی مسؤولانه رفتار کنید
از کاندوم استفاده کرده یا رباط تک همسری را با یک شریک جنسی عاری از عفونت‌های واگیردار دنبال کنید..
• واکسیناسیون خود را انجام دهید
واکسیناسیون می‌تواند باعث محافظت در برابر HPV شود، ویروسی که با سرطان سرویکال (سرطان دهانه رحم)، و همچنین هپاتیت B (یک عفونت جدی کبد که می‌تواند از طریق تماس جنسی منتقل شود) مرتبط شده است.
• ورزشهای کیگل انجام دهید
در صورت ابتلاء زنان به پرولاپس، نشت ادرار یا ضعف کف لگن، ورزشهای کیگل می‌توانند به تون عضلات کف لگن کمک کنند.
• داروهای خود را بشناسید
با پزشک خود در مورد داروهای مصرفی خود و عوارض جانبی محتمل آنها برای واژن با متخصص زنان مشورت کنید.
• مقدار مصرف الکل خود را محدود کنید و سیگار نکشید
مصرف مزمن الکل می‌تواند باعث اختلال جنسی شود. نیکوتین می‌تواند برانگیختگی جنسی را با محدودیت مواجه سازد. سوء مصرف مواد مخدر نیز می‌تواند به ضعف فیزیکی و ضعف سلامت روانی منجر گردد، که همگی بر عملکرد جنسی تأثیر منفی دارند.
اگرچه تمامی موارد مشکلات واژن قابل پیشگیری نیست، بررسی منظم واژن می‌تواند این اطمینان را ایجاد کند که مشکلات تأثیرگذار بر واژن در اولین فرصت ممکن تشخیص داده خواهند شد. زنان نباید اجازه دهند که شرم و خجالت مانع از مراجعه به پزشک در مورد نگرانی آنان در مورد سلامت واژن گردد.