تست NIPT یا تست غربالگری غیر تهاجمی پیش از تولد

تست غربالگری غیر تهاجمی پیش از تولد (Non Invasive prenatal Testing/ NIPT) چیست؟

این آزمایش نیز نوعی غربالگری محسوب می شود. این بدان معناست که نتیجه این آزمایش جنبه تشخیصی نداشته و فقط احتمال بروز اختلالات ژنتیکی را به ما نشان می دهد تا در صورت نیاز آزمایشات مداخله ای دیگر انجام شود.

این آزمایش چگونه انجام می شود؟

این روش شامل گرفتن خون است که برای تجزیه و تحلیل به آزمایشگاه ارسال می شود. تکنسین آزمایشگاه به DNA بدون سلول (cfDNA)و قطعات DNA کودک موجود در خون مادر، به سبب بررسی علائم غیرطبیعی استناد می کند. پزشک شما نتیجه این تست را با دیگر نتایج حاصل از سونوگرافی و غربالگری سه ماهه اول و همچنین آزمایش درجه شفافیت مایع پشت گردن کنار هم گذاشته و مبنای تصمیم گیریهای بعدی قرار خواهد داد.

به‌طورکلی تمرکز برنامه‌های غربالگری دوران بارداری بر تشخیص سندرم داون، NTDs و دو آنوپلوئیدی اتوزومال دیگر که کمتر شایع هستند یعنی تریزومی 18 (سندرم ادوارد) وتریزومی 13(سندرمPatau) است. سندرم داون یا تریزومی 21 شایع ترین آنوپلوئیدی درانسان با شیوع تقریباً 1 در 800 است. 70 درصد ناهنجاری های مادرزادی سندرمیک شامل تریزومی T21، T18 یا T13 و 10 درصد این ناهنجاری ها شامل سندرم ترنر( مونوزومی X) می باشند.

ریسک ابتلا جنین به سندرم داون با افزایش سن زیاد می شود، به طوری که یک خانم 45 ساله دارای ریسک 1 به 35 است. امروزه پیشرفت ‌های علم پزشکی درمان اکثر مشکلات مبتلایان به این سندرم را امکان‌ پذیر ساخته است، به گونه ای که افراد با سندرم داون تا سنین بالا (حدود 55 سالگی) می‌توانند زندگی کنند.

تریزومی های 18 و 13 نیز مانند سندرم داون در سه ماهه اول و دوم شایع تر از موقع زایمان بوده و به میزان زیادی سقط خود به خودی در آنها اتفاق می افتد. مبتلایان به تریزومی 18 و 13 دارای عمرکوتاه مدتی بوده و فقط 5 تا 10 درصد آنها تا یک سالگی زنده می مانند.

چه کسانی باید NIPT را انجام دهند؟

NIPT  در شرایط زیر توصیه می شود:

1. ۳۵ سال یا بیشتر داشته باشید
2. BMI (شاخص توده بدنی) ۳۰ یا بیشتر باشد
3. قبلاً نوزاد مبتلا به اختلالات کروموزومی داشته اید
4. سابقه خانوادگی در اختلالات کروموزومی وجود داشته باشید
5. سونوگرافی یا سایر آزمایشات قبل از زایمان یک مشکل را شناسایی کرده باشید

همچنین، این آزمون در موارد زیر توصیه نمی شود:

1. دوقلو یا چندقلو داشته باشید
2. برای بیش از سه ماه، سابقه انتقال خون، پیوند سلول های بنیادی یا ایمنوتراپی داشته اید یا اگر تحت درمان با هپارین قرار داشته باشد
3. اختلالات ژنتیکی داشته باشید

تست NIPT در چه زمانی از بارداری قابل انجام می باشد؟

این تست باید قبل از ده هفتگی بارداری، که پیش از موعد هر گونه غربالگری یا آزمایش های تشخیصی قبل از تولد است، انجام شود و نتایج آن را طی یک یا دو هفته دریافت خواهید کرد.

مزایای تست NIPT

NIPT از چند منظر می تواند برای کودک مناسب باشد:

1. تست زودهنگام، در صورتیکه جنین مبتلا به اختلالاتی تشخیص داده شود، به شما در تصمیم گیری در مورد آینده نوزاد کمک خواهد کرد.
2. نرخ دقت بالا تا ۹۹% در اغلب موارد نیاز به آزمایشهای تشخیصی بیشتر را از بین می برد.
3. نوع Rh خون (گروه خونی مثبت یا منفی) و جنسیت کودک را تعیین می کند.
4. شرایط جنسی کروموزومی مانند سندرم کلاین فلتر (,XXY47) و سندرم ترنر (X ,45) را نیز تشخیص می دهد، اما با دقت کمتر.

با این حال، آزمایشهای غیر تهاجمی قبل از زایمان، محدودیتهای خاصی نیز دارند.

بزرگترین ایراد در روش‌های سنتی غربالگری، درصد بالای نتایج مثبت و منفی کاذب و در تست‌های تأئیدی احتمال سقط جنین به علت تهاجمی بودن روش نمونه‌گیری است.

درروش NIPT بدون نیاز به سلول‌های بافت جفت (CVS) یا نمونه‌گیری از مایع آمنیوتیک (آمنیوسنتز)، ازچند میلی لیتر خون وریدی مادر استفاده شده و درصد موارد مثبت و منفی کاذب نیز به میزان کمتر از 1 درصد کاهش می‌یابد.

چه مواردی سبب می گردد  که علیرغم مبتلا بودن جنین، در تست NIPT اختلال کروموزومی مشاهده نگردد:

4 فاکتور می توانند میانگین CF DNA را کاهش داده و با وجود بیمار بودن جنین، منجر به پاسخ ندادن تست و یا ایجاد پاسخ منفی کاذب گردند:

1. سن بارداری پایین: تا قبل از هفته دهم بارداری، CF DNA به طور قابل توجهی کم می باشد و نیاز است تا غربالگری در هفته دهم وبیشتر انجام گردد، که در این زمان تقریبا سهم DNA جنین، 4% سهم کل CF DNA مادری می باشد. CF DNA جنینی تقریبا 13%  از CF DNA کل را در گردش خون مادر در اواخر سه ماهه اول و اوایل سه ماهه دوم تشکیل می دهد و در حوالی زایمان تقریبا به 50% کل CF DNA مادری می رسد.
2. نمونه گیری نا صحیح: نمونه گیری صحیح و پایداری DNA ، نقش بسزائی در سهم DNA جنینی دارند، به طوری که لیز شدن تعداد کمی از سلول های سفید خونی، نمونه را بسیار رقیق می کند. برای حل این مشکل باید نمونه خون را در لوله های استاندارد حاوی EDTA جمع آوری نمود و در عرض 6 ساعت سانتریفیوژ کرد. پلاسمای حاصل در فریزر -80°C پایدار می باشد، البته لوله هایی هم هستند (cell-free DNA BCT) که نمونه درون آنها تا 5 روز در دمای اتاق قابل نگهداری می باشد و نباید در یخچال یا فریزر قرار گیرند.
3. چاقی: هرچه وزن مادر (BMI) افزایش یابد، سهم DNA جنین کاهش می یابد که با افزایش حجم پلاسما در مادران چاق در ارتباط می باشد.
4. کاریوتایپ جنین: سهم DNA جنینی در هفته های 20-10 در جنین های مبتلا به تریزومی 18 (به طور میانگین 9% ) کمتر از حاملگی با جنین سالم (به طور میانگین 13% ) یا حاملگی با جنین مبتلا به سندرم داون (به طور میانگین 15% ) می باشد. این امر توجیه کننده میزان بالای شناسایی در تریزومی 21 نسبت به تریزومی 18 است. سهم CF DNA جنینی در تریزومی 13، سندرم ترنر و همچنین در جنین های تریپلوئید بسیار پایین می باشد.

به طور کلی چه مواردی فرد را کاندید NIPT می نماید؟

از جمله مواردی است که فرد را کاندید NIPT می نماید:

1. در مورد سندرم داون سن مادر بالاتر یا مساوی 35 سال
2. یافته های غیر طبیعی اولتراسوند (افزایش NT )
3. خانم های بارداری که نتیجه تست غربالگری آنها مثبت شده است.
4. زنان بارداری که در بررسی های سونوگرافی پرخطر تشخیص داده شده اند.
5. کسانی که سابقه قبلی حاملگی با اختلالات کروموزومی دارند.
6. فردی که از طریق IVF باردار شده و یا قبلا سقط جنین تکراری داشته است.
7. نتایج غیر طبیعی تست غربالگری سرم
8. سابقه وجود آنوپلوئیدی در خانواده(حاملگی آنوپلوئید در گذشته)
9. یا والدین حامل ترانسلوکاسیون روبرتسونین‌ (جابجایی بالانس خطر ساز برای تریزومی 13 یا 21)

پس از انجام تست NIPT چه باید کرد؟

چنانچه نتیجه تست مثبت باشد، انجام تست های تشخیصی تهاجمی (آمنیوسنتز،کاریوتایپ و....) برای تایید نتیجه تست ضروری است.