در زوجینی که مایل به بارداری هستند و هنوز موفق نشده‌اند، یکی از بررسی‌ها انجام آزمایش آنالیز مایع منی است.
اسپرم‌ها در خروج از آلت تناسلی در مایع منی شناورند و از آن تغذیه میکنند.
در این آزمایش تعداد و نحوه حرکت اسپرم‌ها بررسی می‌شود.
در آزمایش مایع منی، شکل و فرم اسپرم‌ها نیز بررسی می‌شود.
در همه مردان کیفیت مایع منی یکسان نیست. برای باردارشدن نیاز به حداقل شرایطی وجود دارد به شرح زیر:
حداقل ۲۰ میلیون در هر میلی‌متر مکعب مایع منی( هر سی‌سی) قبلا طبیعی فرض میشد. درچند سال اخیر سازمان بهداشت جهانی ۱۵ میلیون اسپرم در هر سی‌سی را نرمال محسوب میکند.
سرعت اسپرم‌ها از فاکتورهای مهم در بررسی اسپرموگرام ( انالیز مایع منی) می‌باشد.
در صورتیکه پس از ۶۰ دقیقه حداقل ۵۰ درصد اسپرم‌ها حرکت کنند ، میتوان از سرعت اسپرم‌ها راضی بود
مورفولوژی اسپرم‌ها یعنی شکل آنها از فاکتورهای مهم کیفیت اسپرم می‌باشد.
به طور طبیعی باید حداقل ۳۰٪ از اسپرم‌ها شکلی طبیعی داشته باشند. غیرطبیعی بودن شکل اسپرم می‌تواند حالات مختلفی داشته باشد. ممکن است اسپرم ۲ سر و یا ۲ دم داشته باشد، سر باریک باشد و یا گردتر از حالت طبیعی باشد. اسپرم غیرطبیعی قادر به حرکت کردن به شکل درست نیست و یا نمیتواند به داخل تخمک نفوذ کند. البته در هر نمونه منی سالم، تعدادی اسپرم ناسالم دیده خواهند شد ولی درصد بالای اسپرم ناسالم نسبت به اسپرم سالم شرایط پدر شدن را برای فرد سخت تر میکند.
هر اسپرم از یک هسته، یک کلاهک و دم نسبتا بلندی تشکیل شده است. در انواع غیر عادی ممکن است دم کوتاه، دوشاخه و ... باشد. ممکن است کلاهک اسپرم نیز شکل غیرطبیعی داشته باشد.
یک آزمایش غیر طبیعی آنالیز اسپرم به چه معنی است؟
اگر اختلالات کوچکی در آزمایش باشد اصلا به این معنی نیست که مرد قطعاً دچار نازایی است و اغلب این موارد با درمانهای ملایم بهبود می‌یابند
تغییرات آنالیز اسپرم پس از وازکتومی:
پس از وازکتومی مایع سمن جهت وجود اسپرم بررسی می‌شود و اگر فاقد اسپرم باشد نیاز به هیچ روش جلوگیری دیگری نیست اما اگر هنوز اسپرم وجود داشته باشد می‌بایست از روشهای دیگر جلوگیری استفاده کرد تا حاملگی ناخواسته اتفاق نیفتد و چند مدت بعد مجدد سمن را آنالیز کرده و اگر اسپرم وجود نداشت می‌شود جلوگیری از بارداری را کنار گذاشت.
اگر آزمایش آنالیز اسپرم اختلال داشته باشد می‌بایست برای تشخیص علت، آزمایشهای تکمیلی را انجام داد تا بتوان بر این اساس درمان را برنامه ریزی کرد
بسیاری از علل نازایی مردان با تغییر سبک زندگی، داروها ، جراحی و سایر مداخلات قابل درمان است و در صورت عدم جواب به درمان متخصصین نازایی از راه حلهای دیگری استفاده میکنند.