علل نازایی زنان چیست؟

تلاش برای بارداری با رابطه جنسی مکرر به مدت حداقل یک سال و عدم موفقیت در بارداری “نازایی” یا Infertility نامیده می شود.
نازایی ممکن است در زن یا مرد و یا هر دو باشد. تخمین زده میشود در آمریکا 10 تا 18 درصد زوجها در بارداری یا زایمان موفق مشکل دارند. نازایی زنان حدود یک سوم موارد و نازایی مردان حدود یک سوم دیگر موارد ناباروری را شامل میشود. علت نازایی یا نامشخص است و یا ترکیبی از عوامل مردانه و زنانه عامل آن است. نازایی در زنان ممکن است سخت تر تشخیص داده شود. درمانهای زیادی وجود دارند که بسته به علت و علائم نازایی استفاده می شوند. بسیاری از زوجهای نابارور بدون درمان بچه دار میشوند. پس از تلاش برای بارداری به مدت دو سال، حدود 95% زوجها با موفقیت بچه دار میشوند.

علائم نازایی زنان

مهمترین نشانه آن، عدم توانایی بارداری است. سیکل قاعدگی که خیلی طولانی (بیش از 35 روز) یا خیلی کوتاه (کمتر از 21 روز) باشد، نامنطم بودن قاعدگی یا جا انداختن بعضی قاعدگی ها میتواند به معنی عدم تخم گذاری باشد. ممکن است نازایی در زنان هیچ نشانه بیرونی نداشته باشد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

این بستگی به سنتان دارد:

اگر بالای 35 سال سن دارید بیشتر پزشکان توصیه می کنند حداقل یک سال پیش از این که درمانی را بخواهید پیش بگیرید، برای بارداری تلاش کنید.

اگر بین 35 تا 40 سال دارید پس از شش ماه تلاش برای بارداری، با پزشک صحبت کنید.

اگر بالای 40 سال سن دارید ممکن است از شما خواسته شود فورا آزمایش بدهید یا درمان را شروع کنید.

اگر همسر شما مشکلات بارداری مشخصی دارد یا اگر سابقه قاعدگی های دردناک یا نامنظم دارید، بیماری التهابی لگن دارید، سقط جنین مکرر داشته اید، آندومتریوز دارید یا قبلا درمان سرطان رحم انجام داده اید، ممکن است پزشک بخواهد آزمایش یا درمان را شروع کنید.

چه عواملی زمینه نازایی را فراهم میکنند؟

سن بالا

سیگار کشیدن

وزن خیلی زیاد یا خیلی کم

سابقه عفونتهای جنسی

مصرف الکل

علل نازایی زنان

موارد زیر برای باردار شدن لازمند:

باید تخمک گذاری داشته باشید – برای باردار شدن باید تخمدان هایتان تخمک تولید و آزاد کند. به این فرایند تخمک گذاری میگویند. پزشک به بررسی سیکل های قاعدگی و تایید تخمک گذاری کمک میکند.

همسرتان باید اسپرم سالم و کافی داشته باشد – در بیشتر زوجها مشکلی در تولید اسپرم وجود ندارد مگر این که مرد سابقه بیماری یا جراحی داشته باشد. پزشک میتواند آزمایشهای ساده ای انجام دهد تا از سلامت اسپرم مرد مطمئن شود.

باید رابطه جنسی منظم و مکرر داشته باشید – در دوره باروری باید رابطه جنسی کامل به صورت منظم داشته باشید. پزشک میتواند به شما کمک کند بفهمید چه زمانی بیشترین قابلیت باروری را دارید.

باید لوله های فالوپ تان باز و وضعیت رحمتان نرمال باشد – تخمک و اسپرم در لوله های فالوپ به هم میرسند و نطفه نیاز به یک رحم سالم دارد تا در آن رشد کند.

برای بارداری باید همه مراحل به درستی پشت سر گذاشته شوند. این مراحل به صورت زیر است:

یکی از دو تخمدان یک تخمک بالغ و سالم تولید کند.

تخمک در لوله فالوپ آزاد شود

اسپرم از دهانه رحم شنا کند و از طریق رحم خود را به لوله فالوپ برساند تا به تخمک رسیده و آن را بارور کند

تخمک بارور شده از لوله فالوپ به رحم برود

تخمک بارور شده در رحم لانه گزینی کرده و شروع به رشد نماید

برخی عوامل در زنان میتواند در هر یک از مراحل بالا اختلال ایجاد نماید. نازایی زنان در اثر یک یا چند عامل زیر ایجاد میشود.

اختلالات تخمک گذاری

اختلالات تخمک گذاری به این معنی است که تخمک به تعداد کافی تولید نمیشود و یا اصلا تولید نمیشود و به همین علت بارداری اتفاق نمی افتد. در هر چهار زوج نابارور، یک زوج چنین مشکلی دارند. مشکلاتی که در تنظیم هورمون های تولید مثل در هیپوفیز یا هیپوتالاموس (hypothalamus) وجود دارد یا مشکلات خود تخمدان میتواند عامل آن باشد. از جمله اختلالات تخمک گذاری میتوان به سندرم تخمدان پلی کیستیک، اختلال عملکرد هیپوتالاموس، نارسایی زودرس تخمدان و بالا بودن پرولاکتین اشاره کرد.

آسیب دیدن لوله های فالوپ

صدمه دیدن یا مسدود شدن لوله های فالوپ باعث می شود اسپرم به تخمک نرسد یا مسیر رسیدن تخمک بارور شده به رحم بسته باشد. از جمله عواملی که منجر به صدمه دیدن یا مسدود شدن لوله های فالوپ می شوند عبارتند از بیماری التهابی لگن، جراحی در ناحیه لگن یا شکم و سل لگن.

اندومتریوز

در اندومتریوز بافتهایی که در حالت طبیعی باید در داخل رحم رشد کنند، در جاهای دیگر رشد میکنند. این رشد اضافی بافتها و عمل جراحی برداشتن آن ممکن است باعث باقی ماندن بافت جوشگاه و جای زخم شود که میتواند لوله فالوپ را مسدود کند و مانع به هم رسیدن تخمک و اسپرم شود. اندومتریوز بر لایه داخلی پوشاننده رحم تاثیر میگذارد و کاشت تخمک در دیواره رحم را با مشکل مواجه میکند. این وضعیت به نظر میرسد به روش غیر مستقیم تری مثل صدمه زدن به اسپرم یا تخمک نیز بر بارداری تاثیر میگذارد.

عوامل مربوط به رحم یا دهانه رحم

چند مورد مربوط به دهانه رحم یا خود رحم میتواند با اختلال در لانه گزینی تخمک یا افزایش احتمال سقط، بر بارداری تاثیر بگذارد:

پولیپ یا تومور خوش خیم (فیبروم یا میوم – fibroids or myomas ) در رحم که گاهی ممکن است لوله فالوپ را مسدود کرده یا در لانه گزینی تخمک در رحم تاثیر بگذارد اگر چه بسیاری از زنانی که پولیپ یا فیبروم رحم دارند باردار میشوند.

التهاب یا جای زخم اندومتریوز در رحم

ناهنجاریهای رحم که از بدو تولد وجود داشته اند مثل شکل غیر طبیعی رحم

تنگی دهانه رحم که میتواند ارثی باشد و یا در اثر صدمه های بعدی ایجاد شده باشد

گاهی دهانه رحم نمیتواند بهترین نوع مخاط برای امکان حرکت اسپرم در دهانه رحم به سمت رحم را تولید کند

نازایی با علت ناشناخته

گاهی علت ناباروری مشخص نیست. ترکیبی از چند عامل در زن و مرد میتواند منجر به نازایی با علت نامشخص شود.

پیشگیری از نازایی

اگر متاهل هستید و میخواهید خیلی زود باردار شوید، رعایت این نکات میتواند احتمال بارداری را بالا ببرد:

وزن سالم و نرمال داشته باشید

دخانیات از جمله سیگار را کنار بگذارید

از مصرف الکل پرهیز کنید

استرس خود را کم کنید

مصرف کافئین را محدود نمایید

تشخیص نازایی زنان

آزمایشهای زیر برای تشخیص نازایی زنان انجام میشود:

تشخیص نازایی زنان با Hysterosalpingography

بررسی و تست تخمک گذاری

هیستروسالپینگوگرافی (Hysterosalpingography)

تست ذخیره تخمدان

تستهای هورمونی

عکسبرداری

لاپاراسکوپی

آزمایش ژنتیک

درمان نازایی زنان

درمان نازایی بستگی به علت، سن و مدت زمانی که ناباروری داشته اید دارد. از آنجایی که نازایی اختلالی پیچیده است روش های درمان ناباروری آن از نظر مالی، روانی، بدنی و طول مدت ممکن است سخت باشد.
ممکن است با تحریک تخمک گذاری با داروها، ذخیره تخمک افزایش داده شود. داروهای نازایی معمولا همانند هورمون های طبیعی — هورمون تحریک کننده فولیکول (Follicle-Stimulating Hormone) یا FSH و هورمون لوتئینه کننده (Luteinizing Hormone) یا LH — تخمدان را تحریک میکنند. همچنین از این داروها برای زنانی که میخواهند تخمک گذاری بهتری داشته باشند ممکن است استفاده شود.
عوارض احتمالی داروهای نازایی عبارتند از:

بارداری چندقلویی

سندرم تحریک بیش از حد تخمدان (Ovarian hyperstimulation syndrome)

تومور تخمدان در بلند مدت

یکی دیگر از روش های درمان نازایی زنان، عمل جراحی است. برای اصلاح مشکل نازایی یا بهبود باروری ممکن است عمل جراحی انجام شود اگر چه به ندرت این کار لازم می شود.
انواع عمل جراحی برای درمان نازایی عبارتند از:

لاپاراسکوپی یا هستروسکوپی

جراحی لوله فالوپ

اگر مشکل نازایی دارید ابتدا باید عامل آن را شناسایی کنید. برای تشخیص علت ناباروری با همسر خود به پزشک مراجعه کنید تا آزمایشهای لازم صورت بگیرد و علت مشخص شود. بر اساس علت نازایی، بهترین روش درمانی انتخاب می شود.