تعیین زمان تخمک گذاری

زوج های سالمی که از روش های پیشگیری از بارداری استفاده نمی کنند و رابطه جنسی منظمی در حوالی تخمک گذاری دارند معمولا در هر چرخه ماهانه (سیکل قاعدگی)، حدود 25 تا 30 درصد احتمال بارداری دارند. اگرچه این میزان بسته به شرایط مختلف، می تواند بسیار متفاوت باشد.

این درصد باروری (۲۵ تا ۳۰ درصد در هر سیکل) به طور شگفت انگیزی بالا است زیرا تخمک فقط در محدوده زمان تخمک گذاری که در حدود 24 ساعت است، آماده لقاح می باشد. با این حال اسپرم ها پس از انزال برای مدت طولانی تری قادر به بقا هستند تا تخمک را در عرض سه تا شش روز بارور کنند. این بدان معناست که حتی اگر شما چند روز قبل از تخمک گذاری رابطه جنسی داشته باشید، ممکن است اسپرم کافی برای بارور کردن تخمک تا هنگام وقوع تخمک گذاری وجود داشته باشد، با این وجود تنها یک اسپرم برای باردار شدن لازم است. البته، داشتن رابطه جنسی در روز تخمک گذاری ایده آل تر است، زیرا پس از آن باروری زن تا چرخه بعدی پایان می یابد. بنابراین شناخت نشانه های تخمک گذاری و محاسبه روز تخمک گذاری در زمانی که برای بارداری اقدام می کنید، اهمیت زیادی دارد.

تخمک گذاری چیست؟

تخمک گذاری به زمانی از سیکل قاعدگی گفته می شود که یک تخمک بالغ از تخمدان آزاد می شود، وارد لوله فالوپ (لوله رحمی) شده و آماده باروری می گردد.

تقریبا هر ماه یک تخمک در یکی از تخمدان های شما بالغ می شود. با رسیدن به مرحله بلوغ، تخمک از تخمدان (در قسمتی که وارد لوله رحمی می شود) رها می گردد تا مسیر خود را در طول لوله رحمی به سمت اسپرم و رحم طی کند. در این حین پوشش داخلی رحم (اندومتر) برای لانه گزینی تخم بارور شده، ضخیم شده است. در صورت عدم بارداری، پوشش رحم همراه خون، ریزش می کند و همان قاعدگی یا عادت ماهانه رخ می دهد.

معمولا چه زمانی تخمک گذاری رخ می دهد؟

در تعیین روز تخمک گذاری می توان گفت چرخه ی ماهانه (طول سیکل قاعدگی) یک زن از فاصله اولین روز شروع خونریزی در یک دوره تا اولین روز شروع خونریزی در دوره ی بعدی اندازه گیری می شود. به طور میانگین و به طور معمول سیکل قاعدگی یک زن بین 28 تا 32 روز است، اما برخی از خانم ها ممکن است چرخه تخمک گذاری خیلی کوتاه تر یا خیلی طولانی تری داشته باشند. طیف گسترده ای از حالت طبیعی برای تخمک گذاری وجود دارد زیرا سیکل ها می توانند از 21 تا 35 روز به طول انجامند و همانطور که طول سیکل قاعدگی برای هر فرد ممکن است متفاوت باشد، زمان تخمک گذاری نیز ممکن است از ماهی به ماه دیگر فرق کند. زمان احتمالی تخمک گذاری را می توان با شروع آخرین دوره قاعدگی (LMP) و با محاسبه 12 تا 16 روز قبل از دوره مورد انتظار بعدی بدست آورد. یعنی تخمک گذاری 12 تا 16 روز قبل از وقوع قاعدگی بعدی رخ می دهد. بنابراین بیشتر زنان بین روزهای 11 تا روز 21 چرخه قاعدگی خود که از روز LMP شمرده می شود، تخمک گذاری می کنند. این همان چیزی است که بسیاری از آن به عشنوان "زمان باروری" یاد می کنند، زیرا داشتن روابط جنسی در این زمان احتمال بارداری را افزایش می دهد. این ایده آل ترین راه پیش بینی زمان دقیق تخمک گذاری است.

نحوه محاسبه تخمک گذاری

چرخه تخمک گذاری به دو قسمت تقسیم می شود:

قسمت اول چرخه تخمک گذاری، مرحله یا فاز فولیکولار نامیده می شود. فاز فولیکولار از روز شروع آخرین دوره قاعدگی (LMP) آغاز می شود و تا زمان تخمک گذاری ادامه می یابد. این نیمه اول چرخه می تواند برای هر زنی از 7 روز تا 20 روز متغیر باشد.

نیمه دوم چرخه، فاز لوتئال نامیده می شود و از روز تخمک گذاری تا شروع دوره بعدی ادامه دارد. فاز لوتئال زمان دقیق تری دارد و معمولا بین 12 تا 16 روز است.

در نهایت این بدان معناست که زمان دقیق تخمک گذاری تعیین کننده طول سیکل شما و موعد احتمالی قاعدگی (عادت ماهانه) بعدی شما می باشد. عوامل بیرونی مانند استرس، بیماری و عوامل مخل در روال طبیعی چرخه ماهانه می توانند روند طبیعی تخمک گذاری را از بین برده و در نتیجه باعث تغییر زمان قاعدگی (عادت ماهانه) شوند. بنابراین این تفکر قدیمی که استرس می تواند بر سیکل قاعدگی تأثیر بگذارد، تا حدودی صحیح است.

تخمک گذاری چه مدت طول می کشد؟

فرآیند تخمک گذاری بین 12 تا 24 ساعت طول می کشد و در این مدت زمان است که تخمک آزاد شده توسط تخمدان قابلیت باروری دارد.

تخمک گذاری چگونه انجام می شود؟

از دوره قاعدگی (عادت ماهانه) تا زمان تخمک گذاری، سطح استروژن شما پایین است. هیپوتالاموس پیامی را به غده هیپوفیز ارسال می کند و سپس هیپوفیز هورمون تحریک کننده فولیکول (FSH) را ترشح می کند. FSH باعث می شود تعدادی از فولیکول های شما رشد کرده و به تخمک بالغ تبدیل شوند که یکی از آن ها به فولیکول غالب تبدیل شده و‌ آزاد می شود و بقیه از بین می روند. با رشد فولیکول ها، هورمون دیگری از تخمدان ها به نام استروژن ترشح می شود. میزان بالای استروژن به غده هیپوتالاموس و هیپوفیز، پیام تشکیل تخمک بالغ را می دهد. سپس هورمون لوتئین کننده (LH) آزاد می شود که به آن پیک LH گفته می شود. افزایش LH باعث می شود تخمک در طی 12-36 ساعت از دیواره تخمدان رها شود و سفر خود را به سمت لوله فالوپ برای لقاح آغاز کند. نحوه کار کیت تخمک گذاری بر اساس تشخیص این افزایش سطح هورمون LH می باشد. فولیکولی که تخمک از آن خارج شده است، جسم زرد (corpus luteum) نامیده می شود و پروژسترون را آزاد می کند که به ضخیم شدن و آماده سازی دیواره رحم (اندومتر) برای لانه گزینی تخم لقاح یافته کمک می کند. جسم زرد حدود 12-16 روز پروژسترون تولید می کند (فاز لوتئال چرخه قاعدگی). اگر تخمک بارور شود، جسم زرد یا لوتئوم به تولید پروژسترون برای بقای بارداری ادامه می دهد تا زمانی که جفت تشکیل شود. در صورت عدم لقاح، تخمک بعد از 24 ساعت تجزیه می شود. در این زمان سطح هورمون شما کاهش می یابد و حدود 12 تا 16 روز بعد از تخمک گذاری، پوشش داخلی دیواره رحم (اندومتر) شروع به ریختن می کند و به عبارتی دیگر قاعدگی یا عادت ماهانه رخ می دهد و شما به روز اول سیکل قاعدگی تان باز می گردید و این سفر، دوباره آغاز می شود.

علائم تخمک گذاری چیست؟

با مشاهده علائم تخمک گذاری، می توان متوجه شروع مرحله تخمک گذاری شد. در ادامه به چند مورد از علائم تخمک گذاری اشاره می کنیم که بهتر است مورد توجه قرار گیرند:

-  دمای پایه بدن پیش از تخمک گذاری کمی کاهش می یابد، سپس در زمان تخمک گذاری مجددا بالا می رود؛

 -قوام و لغزندگی مخاط دهانه رحم افزایش می یابد و مانند سفیده تخم مرغ شفاف می شود؛

- دهانه رحم نرم و بازتر می گردد؛

 -ممکن است احساس درد ناگهانی یا گرفتگی خفیف در ناحیه تحتانی شکم به وجود آید؛

- افزایش میل جنسی نیز ممکن است از علائم تخمک گذاری باشد؛

- گاهی ممکن است در هنگام تخمک گذاری، لکه بینی های خفیفی مشاهده گردد؛

 - همچنین ممکن است لب های کوچک قسمت تناسلی یا واژن متورم به نظر برسد.

چگونه تخمک گذاری را پیش بینی کنیم؟

چندین روش برای پیش بینی زمان شروع تخمک گذاری وجود دارد:

 -تقویم را بررسی کنید. برای چند ماه طول چرخه قاعدگی را محاسبه کنید تا بتوانید میانگین طول سیکل قاعدگی تان را بدست بیاورید. سپس با کم کردن عدد 12 و 16 از میانگین طول سیکل تان، می توانید محدوده باروری تان را مشخص کنید.

 -از ابزارها یا نرم افزارهایی استفاده کنید که به شما در محاسبه تخمک گذاری کمک می کند.

- اگر پریودهای شما نامنظم باشد، باید نسبت به سایر علائم تخمک گذاری هوشیارتر باشید. به علائم بدن خود دقت کنید. 20 درصد از خانم ها، هنگام تخمک گذاری، علائمی را بروز می دهند، مانند احساس درد یا گرفتگی در ناحیه تحتانی شکم (معمولاً به صورت موضعی و در یک سمت)، که این حالت mittelschmerz نام دارد. این علامت که به صورت ماهانه تکرار می شود، نتیجه بلوغ یا آزاد شدن تخمک از تخمدان است. در زمان بروز این علامت، توجه زیادی داشته باشید، احتمالاً پیام های بیشتری از بدن تان دریافت خواهید کرد.

- دمای بدن شما را ارزیابی کنید. دمای پایه بدن شما همان BBT است. با استفاده از یک دماسنج، دمای پایه بدن تان را ثبت کنید. دمای پایه، دمایی است که هنگام صبح، بعد از حداقل سه تا پنج ساعت بیدار شدن از خواب و قبل از بیرون آمدن از رختخواب، صحبت کردن یا حتی نشستن دارید.BBT در طول سیکل قاعدگی تغییر می کند زیرا سطح هورمونی بدن دچار نوسان می شود. در طول نیمه اول سیکل قاعدگی و قبل از تخمک گذاری (فاز فولیکولار)، هورمون استروژن غالب است. در نیمه دوم و بعد از تخمک گذاری (فاز لوتئال)، افزایش پروژسترون وجود دارد که با آماده کردن رحم برای لقاح، دمای بدن افزایش می یابد. این بدان معناست که دمای بدن شما در نیمه اول چرخه قاعدگی نسبت به نیمه دوم پایین تر خواهد بود. دمای پایه بدن قبل از تخمک گذاری به پایین ترین حد خود خواهد رسید و به محض وقوع تخمک گذاری حدود نیم درجه افزایش می یابد. به خاطر داشته باشید که ترسیم نمودار BBT فقط برای یک ماه، شما را قادر به پیش بینی تاریخ تخمک گذاری نمی کند، بلکه ردیابی سیکل قاعدگی برای چند ماه، به شما کمک می کند الگویی در سیکل های خود مشاهده کنید و این امکان را برای شما فراهم می آورد که روزهای باروری خود را پیش بینی کنید و به موقع اقدام به بارداری کنید.

- با دهانه رحم خود آشنا شوید. تخمک گذاری فرآیندی نامحسوس نیست و علائم جسمی مشخصی با وقوع تخمک گذاری مشاهده می شود. هنگامی که تخمک از تخمدان رها می شود بدن شما دستخوش تغییرات هورمونی می گردد، و شروع به آماده سازی رحم برای ورود اسپرم می کند تا تخمک، بالاترین شانس لقاح را داشته باشد. یکی از علائم تخمک گذاری، تغییر وضعیت دهانه رحم است. در ابتدای چرخه، دهانه رحم شما سفت و بسته است، اما با نزدیک شدن به تخمک گذاری، عقب می رود، کمی نرم و حتی مقداری باز می شود تا اسپرم در مسیر رسیدن به هدف خود قرار گیرد. برخی از خانم ها به راحتی می توانند این تغییرات را احساس کنند، در حالی که برای برخی دیگر مشکل است. روزانه دهانه رحم خود را با استفاده از یک یا دو انگشت بررسی کنید و مشاهدات خود را ثبت کنید. یکی دیگر از علائم تخمک گذاری که قابل مشاهده است، تغییر در مخاط می باشد. مخاط دهانه رحم، که به صورت ترشحاتی خارج می شود، هدایت اسپرم را به داخل رحم تسهیل می کند. پس از پایان چرخه قاعدگی، میزان ترشحات کاهش خواهد یافت و با ادامه چرخه، با افزایش ترشحات سفید یا شیری رنگ مواجه خواهید شد. سعی کنید ترشحات را بین انگشتان شصت و سبابه خود بکشید، خواهید دید از هم گسسته می شود. هرچه به تخمک گذاری نزدیکتر می شوید، این مخاط بیشتر کش می آیند، ترشحات شفاف تر و دارای قوام لغزنده شبیه به سفیده تخم مرغ می شوند. بعد از تخمک گذاری، ممکن است دوباره ترشحتان خشک شود یا ترشح غلیظ تری داشته باشید. تست دهانه رحم، BBT و مخاط دهانه رحم در یک جدول واحد می توانند ابزاری بسیار مفید (هر چند کمی ناخوشایند) برای مشخص کردن روز تخمک گذاری شما باشند.

- یک کیت تخمک گذاری خریداری کنید. بسیاری از خانم ها از کیت تشخیص تخمک گذاری استفاده می کنند که تاریخ تخمک گذاری را 12 تا 36 ساعت قبل از آزاد سازی تخمک پیش بینی کند. این ابزار، افزایش هورمون LH (هورمون لوتئین کننده) در ادرار یا افزایش هورمون استروژن در بزاق را مشخص می کند. آزمایش ادرار بیشتر از روش بزاق مورد استفاده قرار می گیرد و قابل اطمینان تر است. تقریباً 12 تا 36 ساعت قبل از تخمک گذاری، سطح هورمون LH طی یک دوره 24 ساعته بالا می رود و سپس افت می کند. این یک سیگنال برای بلوغ نهایی تخمک و همچنین نشانه ای برای پیش بینی زمان وقوع تخمک گذاری است. کیت تخمک گذاری با مشخص کردن این افزایش ناگهانی LH می تواند زمان احتمالی تخمک گذاری را پیش بینی کند. تنها کاری که باید انجام دهید این است که مقداری ادرار روی محل مورد نظر در کیت تخمک گذاری بریزید و منتظر بمانید تا نشانگر نشان دهد که آیا تخمک گذاری دارید یا خیر. گزینه دیگر آزمایش بزاق است که میزان استروژن موجود در بزاق را برای تشخیص موعد تخمک گذاری اندازه گیری می کند. وقتی تخمک گذاری صورت می گیرد، بزاق شما در زیر میکروسکوپ نمایی شبیه برگ گیاهان سرخس یا یخبندان روی یک پنجره را دارد.

- سونوگرافی ترانس واژینال یکی دیگر از راه های تعیین زمان تخمک گذاری می باشد. رشد فولیکول را می توان با سونوگرافی اندازه گیری کرد، قبل از تخمک گذاری، فولیکول، نازک و با مایع پر شده است و با رشد تخمک درون فولیکول، اندازه فولیکول افزایش می یابد. تخمک گذاری به طور کلی زمانی اتفاق می افتد که اندازه فولیکول به 18 تا 25 میلی متر برسد. با مشاهده تخمک بالغ در سونوگرافی می توان وقوع احتمالی تخمک گذاری را پیش بینی نمود. همچنین در زمان تخمک گذاری، کیسه ی پر از مایع (فولیکول) که شامل تخمک است، پاره می شود و بعد از تخمک گذاری مختصری مایع و بقایای فولیکول در سونوگرافی رویت می شود. این موارد، شواهد احتمالی تخمک گذاری است و با سونوگرافی های روزانه قابل تشخیص می باشد.

سونوگرافی ممکن است برای تعیین زمان مناسب نزدیکی یا تلقیح داخل رحمی (IUI) نیز مفید باشد. همچنین با انجام سونوگرافی در زنانی که داروهای کمک باروری مصرف می کنند، می توان طی روز های مختلف در طول سیکل قاعدگی، سایز هر فولیکول را به طور دقیق و منظم اندازه گیری کرد.

در سامانه تله ویزیت، بصورت آنلاین توسط  دکتر فاطمه نعمت اللهی  ویزیت شوید. جهت تله ویزیت روی لینک زیر کلیک کنید.

https://www.televisit24.com/drnematolahi