علائم، علل، آزمایشات و درمان ناباروری در مردان

از هر 7 زوج، 1 زوج نابارور هستند، به این معنی که علیرغم داشتن رابطه جنسی مکرر و محافظت نشده برای یک سال یا بیشتر، نتوانسته اند باردار شوند. در نیمی از این زوج ها ناباروری مردانه نقش دارد.

در مردان، ناباروری می تواند ناشی از تولید کم اسپرم، عملکرد غیر طبیعی اسپرم یا انسدادی باشد که از حرکت اسپرم جلوگیری می کند. بیماری ها، جراحات، مشکلات مزمن سلامتی، انتخاب شیوه زندگی و عوامل دیگر می توانند در ناباروری مردان نقش داشته باشند.

بچه دار نشدن می تواند استرس زا و خسته کننده باشد، اما تعدادی از درمان ها برای ناباروری مردان وجود دارد.

علل ناباروری مردان

ناباروری مردان یک فرآیند پیچیده است. برای باردار شدن شریک زندگی خود، فرآیندهای زیر باید به درستی انجام شوند:

شما باید اسپرم سالم تولید کنید

حداقل یکی از بیضه های شما باید به درستی کار کند و بدن شما باید تستوسترون و سایر هورمون ها را برای تحریک و حفظ تولید اسپرم تولید کند.

اسپرم باید به مایع منی منتقل شود

پس از تولید اسپرم در بیضه ها، لوله های حساس آنها را حمل می کنند تا زمانی که با مایع منی مخلوط شده و از آلت تناسلی خارج می شوند.

باید اسپرم کافی در مایع منی وجود داشته باشد

اگر تعداد اسپرم در مایع منی شما کم باشد، یکی از اسپرم های شما احتمال کمتری دارد که تخمک همسرتان را بارور کند. تعداد کم اسپرم کمتر از 15 میلیون اسپرم در هر میلی لیتر مایع منی یا کمتر از 39 میلیون در هر انزال است.

اسپرم باید عملکردی داشته باشد و قادر به حرکت باشد. اگر حرکت یا عملکرد اسپرم شما غیرطبیعی باشد، ممکن است اسپرم نتواند به تخمک همسرتان برسد یا به آن نفوذ کند.

علل پزشکی ناباروری مردان

تعدادی از مشکلات سلامتی و درمان های پزشکی می تواند باعث ناباروری مردان شود:

واریکوسل

واریکوسل تورم وریدهایی است که بیضه ها را تخلیه می کنند. شایع ترین علت ناباروری مردان است. دلیل دقیق اینکه چرا واریکوسل باعث ناباروری می شود ناشناخته است، اما تصور می شود که با جریان خون غیر طبیعی مرتبط باشد. واریکوسل باعث کاهش کمیت و کیفیت اسپرم می شود.

عفونت

برخی از عفونت ها می توانند بر تولید اسپرم، سلامت اسپرم تأثیر بگذارند یا باعث ایجاد بافت اسکار شوند که عبور اسپرم را مسدود می کند. اینها شامل التهاب اپیدیدیم (اپیدیدیمیت) یا بیضه ها (اورکیت) و برخی از عفونت های مقاربتی، از جمله سوزاک یا HIV است. اگرچه برخی عفونت ها می توانند باعث آسیب دائمی بیضه شوند، اما در بیشتر مواقع می توان اسپرم را بازیابی کرد.

مشکلات انزال

انزال رتروگراد زمانی اتفاق می افتد که منی در حین ارگاسم به جای خروج از نوک آلت تناسلی وارد مثانه شود. انواع بیماری ها می توانند باعث انزال رتروگراد شوند، از جمله دیابت، آسیب های نخاعی، داروها، و جراحی مثانه، پروستات یا مجرای ادرار.

آنتی بادی هایی که به اسپرم حمله می کنند

آنتی بادی های ضد اسپرم سلول های سیستم ایمنی هستند که به اشتباه اسپرم ها را به عنوان مهاجمان مضر شناسایی کرده و سعی در نابودی آنها دارند.

تومورها، سرطان ها و تومورهای غیر بدخیم می توانند مستقیماً از طریق غدد ترشح کننده هورمون های تناسلی مانند غده هیپوفیز یا به دلایل ناشناخته بر اندام های تناسلی مرد تأثیر بگذارند. در برخی موارد، جراحی، پرتودرمانی یا شیمی درمانی که برای درمان تومورها استفاده می شود، می تواند بر ناباروری مردان تأثیر بگذارد.

بیضه های نزول نکرده

در برخی از مردان، یک یا هر دو بیضه در طی رشد جنینی نمی توانند از شکم به کیسه ای که معمولاً حاوی بیضه ها (کیسه بیضه) است فرود آیند. احتمال ناباروری در مردان مبتلا به این بیماری بیشتر است.

عدم تعادل هورمونی ناباروری می‌تواند ناشی از اختلالات خود بیضه‌ها یا ناشی از ناهنجاری‌هایی باشد که بر سایر سیستم‌های هورمونی از جمله هیپوتالاموس، هیپوفیز، تیروئید و غدد فوق کلیوی تأثیر می‌گذارد. تستوسترون پایین (هیپوگنادیسم مردانه) و سایر مشکلات هورمونی چندین علت احتمالی دارند.

نقص لوله های حامل اسپرم

لوله ها اسپرم را حمل می کنند. آنها می توانند به دلایل مختلفی مسدود شوند، از جمله آسیب ناشی از جراحی، عفونت های قبلی، تروما، یا رشد غیر طبیعی مانند فیبروز کیستیک یا شرایط ارثی مشابه. انسداد می تواند در هر سطحی رخ دهد، از جمله در بیضه، لوله های تخلیه کننده بیضه، اپیدیدیم، مجرای دفران، نزدیک مجاری انزال، یا در مجرای ادرار.

نقص کروموزومی

اختلالات ارثی مانند سندرم کلاین فلتر، که در آن مرد با دو کروموزوم X و یک کروموزوم Y به جای X و Y متولد می شود، باعث رشد غیر طبیعی اندام های تولید مثل مرد می شود. سایر سندرم های ژنتیکی مرتبط با ناباروری شامل فیبروز کیستیک و سندرم کالمن است.

مشکلات در رابطه جنسی

اینها ممکن است شامل مشکل در حفظ نعوظ کافی برای رابطه جنسی (اختلال نعوظ)، انزال زودرس، مقاربت دردناک، ناهنجاری های آناتومیکی مانند سوراخ مجرای ادرار در زیر آلت تناسلی (هیپوسپادیاس)، یا مشکلات روانی یا رابطه ای که با تمایلات جنسی تداخل دارند، باشد.

بیماری سلیاک

بیماری سلیاک یک اختلال گوارشی است که به دلیل حساسیت به پروتئین موجود در گندم به نام گلوتن ایجاد می شود. این وضعیت می تواند به ناباروری مردان کمک کند. ناباروری ممکن است پس از پیروی از یک رژیم غذایی بدون گلوتن بهبود یابد.

برخی داروها درمان جایگزینی تستوسترون، استفاده طولانی مدت از استروئیدهای آنابولیک، داروهای سرطان (شیمی درمانی)، برخی از داروهای زخم معده، برخی داروهای آرتریت و برخی داروهای دیگر می توانند تولید اسپرم را مختل کرده و باعث ناباروری مردان شوند.

جراحی های قبلی برخی از جراحی ها، از جمله وازکتومی ، جراحی کیسه بیضه یا بیضه، جراحی پروستات، و جراحی های بزرگ شکم برای سرطان های بیضه و رکتوم، می توانند از حضور اسپرم در انزال شما جلوگیری کنند.

علل محیطی ناباروری مردان

قرار گرفتن بیش از حد در معرض عوامل محیطی خاص مانند گرما، سموم و مواد شیمیایی می تواند تولید اسپرم یا عملکرد اسپرم را کاهش دهد. علل خاص عبارتند از:

مواد شیمیایی صنعتی

قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض برخی از مواد شیمیایی، آفت‌کش‌ها، علف‌کش‌ها، حلال‌های آلی و مواد رنگ‌زا می‌تواند به کاهش تعداد اسپرم کمک کند.

قرار گرفتن در معرض فلزات سنگین

قرار گرفتن در معرض سرب یا سایر فلزات سنگین نیز می تواند باعث ناباروری شود.

تابش یا اشعه ایکس

قرار گرفتن در معرض اشعه می تواند تولید اسپرم را کاهش دهد، اما معمولاً در نهایت به حالت عادی باز می گردد. با دوز بالا، تولید اسپرم می تواند به طور دائم کاهش یابد.

گرم شدن بیش از حد بیضه ها . دمای بالا می تواند تولید و عملکرد اسپرم را مختل کند. در حالی که مطالعات محدود و بی نتیجه هستند، استفاده مکرر از سونا یا جکوزی می تواند به طور موقت تعداد اسپرم شما را مختل کند. نشستن طولانی مدت، پوشیدن لباس های تنگ یا کار با لپ تاپ برای مدت طولانی نیز می تواند دمای کیسه بیضه شما را افزایش دهد و تولید اسپرم را اندکی کاهش دهد.

سلامت عمومی، سبک زندگی و علل دیگر

برخی دیگر از علل ناباروری مردان عبارتند از:

مصرف دارو

استروئیدهای آنابولیک که برای تحریک قدرت و رشد عضلانی مصرف می شوند می توانند باعث کوچک شدن بیضه ها و کاهش تولید اسپرم شوند. مصرف کوکائین یا ماری جوانا نیز می تواند به طور موقت تعداد و کیفیت اسپرم شما را کاهش دهد.

مصرف الکل

نوشیدن الکل می تواند سطح تستوسترون را کاهش دهد، باعث اختلال نعوظ و کاهش تولید اسپرم شود. بیماری کبد ناشی از نوشیدن بیش از حد الکل نیز می تواند منجر به مشکلات باروری شود.

سیگار کشیدن

مردان سیگاری ممکن است تعداد اسپرم کمتری نسبت به افراد غیر سیگاری داشته باشند. سیگار کشیدن غیرفعال نیز می تواند بر ناباروری مردان تأثیر بگذارد.

اضافه وزن

چاقی می تواند به طرق مختلفی بر ناباروری تأثیر بگذارد، از جمله با تأثیر مستقیم بر خود اسپرم و همچنین ایجاد تغییرات هورمونی که باعث افزایش ناباروری در مردان می شود.

عوامل افزایش دهنده خطر ناباروری در مردان

عوامل خطری که می توانند ناباروری مردان را افزایش دهند عبارتند از:

سیگار کشیدن
استفاده از الکل
استفاده از داروهای غیرقانونی خاص
اضافه وزن داشتن
داشتن برخی عفونت های گذشته یا فعلی
قرار گرفتن در معرض سموم
گرم شدن بیش از حد بیضه ها
داشتن ضربه به بیضه ها
قبلاً وازکتومی یا جراحی بزرگ شکم یا لگن داشته باشید
داشتن سابقه بیضه نزول نکرده
داشتن یکی از بستگان مبتلا به اختلال باروری
داشتن برخی شرایط پزشکی، از جمله تومورها و بیماری های مزمن مانند بیماری سلول داسی شکل
دارو یا درمان‌هایی مانند جراحی یا پرتودرمانی

علائم ناباروری در مردان

علامت اصلی ناباروری در مردان ناتوانی در باردار شدن است. ممکن است هیچ علامت یا نشانه واضح دیگری وجود نداشته باشد.

با این حال، در برخی موارد، یک مشکل زمینه‌ای باعث علائمی مانند اختلال ارثی، عدم تعادل هورمونی، بزرگ شدن سیاهرگ‌های اطراف بیضه‌ها یا شرایطی می‌شود که در عبور اسپرم اختلال ایجاد می‌کند. علائم و نشانه هایی که ممکن است متوجه شوید عبارتند از:

مشکلات عملکرد جنسی

مشکل در انزال یا دفع مقدار کمی مایعات، کاهش میل جنسی یا مشکل در حفظ نعوظ (اختلال نعوظ)
درد، تورم یا توده در ناحیه بیضه
عفونت های تنفسی مکرر
ناتوانی در بوییدن
رشد غیر طبیعی سینه (ژنیکوماستی)
کاهش موهای زائد صورت یا بدن یا سایر علائم ناهنجاری کروموزومی و هورمونی
تعداد اسپرم کمتر از حد طبیعی (کمتر از 15 میلیون اسپرم در هر میلی لیتر منی یا کمتر از 39 میلیون اسپرم کل در هر انزال)

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر بعد از یک سال رابطه جنسی منظم و محافظت نشده نتوانستید همسرتان را باردار کنید یا هر یک از موارد زیر را دارید به پزشک مراجعه کنید:

اختلال نعوظ یا مشکلات انزال، میل جنسی کم یا سایر مشکلات عملکرد جنسی
درد، ناراحتی، توده یا تورم در ناحیه بیضه
سابقه مشکلات بیضه، پروستات یا جنسی
جراحی اینگوینال، بیضه، آلت تناسلی یا کیسه بیضه

ناباروری مردان چگونه تشخیص داده می شود؟

بسیاری از زوج های نابارور بیش از یک علت ناباروری دارند، بنابراین همسر شما احتمالاً باید به پزشک نیز مراجعه کند. ممکن است برای تعیین علت ناباروری یک سری آزمایشات لازم باشد. در برخی موارد، یک علت هرگز شناسایی نمی شود.

تشخیص مشکلات ناباروری مردان اغلب شامل موارد زیر است:

معاینه فیزیکی عمومی و سابقه پزشکی

این شامل معاینه اندام تناسلی و کسب اطلاعات در مورد شرایط ارثی، مشکلات مزمن سلامت، بیماری ها، جراحات یا جراحی هایی است که ممکن است بر باروری تأثیر بگذارد. همچنین ممکن است پزشک در مورد عادات جنسی و رشد جنسی شما در دوران نوجوانی سوالاتی بپرسد.

تجزیه و تحلیل اسپرم

نمونه های اسپرم را می توانید در مطب دکتر گرفت و سپس اسپرم شما به آزمایشگاه فرستاده می‌شود تا تعداد اسپرم‌های موجود را اندازه‌گیری کند و هر گونه ناهنجاری در شکل (مورفولوژی) و حرکت اسپرم را بررسی کند. آزمایشگاه همچنین اسپرم شما را برای علائم مشکلاتی مانند عفونت بررسی می کند.

اغلب تعداد اسپرم ها به طور قابل توجهی از یک نمونه به نمونه دیگر تغییر می کند. در بیشتر موارد، چندین آزمایش آنالیز مایع منی در یک دوره زمانی انجام می شود تا از نتایج دقیق اطمینان حاصل شود. اگر تجزیه و تحلیل اسپرم شما نرمال باشد، پزشک به شما توصیه می کند که همسرتان قبل از انجام آزمایشات بیشتر ناباروری مردانه به طور کامل آزمایش شود.

پزشک ممکن است آزمایش‌های اضافی را برای کمک به تعیین علت ناباروری توصیه کند. اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

سونوگرافی اسکروتوم

این تست از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویر درون بدن شما استفاده می کند. سونوگرافی کیسه بیضه می تواند به پزشک کمک کند تا ببیند آیا واریکوسل یا سایر مشکلات در بیضه ها و ساختارهای نگهدارنده وجود دارد یا خیر.

سونوگرافی ترانس رکتال

یک چوب کوچک و روغن کاری شده به رکتوم شما وارد می شود. این به پزشک شما اجازه می دهد تا پروستات شما را بررسی کند و به دنبال انسداد در لوله های حامل مایع منی باشد.

آزمایش هورمونی

هورمون های تولید شده توسط غده هیپوفیز، هیپوتالاموس و بیضه ها نقش کلیدی در رشد جنسی و تولید اسپرم دارند. ناهنجاری در سایر سیستم های هورمونی یا اندامی نیز می تواند به ناباروری کمک کند. آزمایش خون سطح تستوسترون و سایر هورمون ها را اندازه گیری می کند.

آزمایش ادرار بعد از انزال

اسپرم در ادرار شما ممکن است نشان دهد که در طول انزال، منی شما به جای خروج از آلت تناسلی، به مثانه باز می گردد.

آزمایشات ژنتیکی هنگامی که غلظت اسپرم بسیار کم است، ممکن است یک دلیل ژنتیکی پشت آن باشد. آزمایش خون می تواند نشان دهد که آیا تغییرات جزئی در کروموزوم Y وجود دارد یا خیر. همچنین ممکن است آزمایش ژنتیک برای تشخیص سندرم های مادرزادی یا ارثی مختلف تجویز شود.

بیوپسی بیضه

این آزمایش شامل نمونه برداری از بیضه ها با سوزن است. اگر نتایج بیوپسی بیضه نشان داد که تولید اسپرم طبیعی است، احتمالاً مشکل شما به دلیل انسداد یا مشکل دیگری در انتقال اسپرم است.

تست های ویژه عملکرد اسپرم یک سری آزمایش می تواند برای بررسی اینکه اسپرم شما تا چه حد از انزال جان سالم به در می برد، چقدر می تواند به تخمک نفوذ کند و آیا مشکلی در چسبیدن به تخمک وجود دارد استفاده می شود. این آزمایشات اغلب مورد استفاده قرار نمی گیرند و معمولاً توصیه های درمانی را به طور قابل توجهی تغییر نمی دهند.

درمان ناباروری در مردان

اغلب، هیچ دلیل قطعی برای ناباروری یافت نمی شود. حتی اگر علت دقیق آن مشخص نباشد، پزشک می‌تواند درمان‌ها یا روش‌هایی را برای باردار کردن همسرتان توصیه کند.

در موارد ناباروری توصیه می شود همسر زن را نیز بررسی کنید. ممکن است درمان های خاصی برای شریک زندگی شما توصیه شود.

درمان های ناباروری مردان عبارتند از:

جراحی: به عنوان مثال، واریکوسل را معمولاً می توان با جراحی اصلاح کرد یا مجرای مسدود شده را ترمیم کرد. وازکتومی های قبلی برگشت پذیر هستند. در مواردی که هیچ اسپرمی در انزال یافت نمی شود، معمولاً می توان اسپرم را مستقیماً از بیضه ها یا اپیدیدیم با استفاده از تکنیک های جمع آوری اسپرم جمع آوری کرد.

درمان عفونت ها: آنتی بیوتیک درمانی می تواند عفونت دستگاه تناسلی را درمان کند، اما همیشه باروری را باز نمی گرداند.

درمان مشکلات رابطه جنسی دارو یا مشاوره می تواند به بهبود باروری در شرایطی مانند اختلال نعوظ یا انزال زودرس کمک کند.

هورمون درمانی و داروها: در صورتی که ناباروری به دلیل بالا یا پایین بودن برخی هورمون ها یا مشکلاتی در نحوه استفاده بدن از هورمون ها باشد، پزشک شما ممکن است جایگزینی هورمون یا داروها را توصیه کند.

فراوانی رابطه جنسی را افزایش دهید: داشتن رابطه جنسی یک روز در میان، شروع حداقل پنج روز قبل از تخمک گذاری، شانس شما را برای بارداری افزایش می دهد.

زمانی که امکان لقاح وجود دارد، رابطه جنسی را انجام دهید . یک زن به احتمال زیاد در طول تخمک گذاری که بین دوره های قاعدگی اتفاق می افتد، در اواسط چرخه قاعدگی باردار می شود. این اطمینان حاصل می کند که اسپرم هایی که می توانند چندین روز زنده بمانند در صورت امکان لقاح در دسترس هستند.

سبک زندگی سالمی داشته باشید: غذاهای سالم بخورید، وزن مناسبی داشته باشید، به اندازه کافی بخوابید و به طور منظم ورزش کنید.

از چیزهایی که به سلامت کلی شما آسیب می زند اجتناب کنید . مصرف الکل خود را متوقف یا کاهش دهید، سیگار را ترک کنید و از داروهای غیرقانونی استفاده نکنید.

شواهد در مورد اینکه آیا مکمل ها به افزایش باروری مردان کمک می کنند یا نه، محدود است. هیچ یک از این مکمل‌ها علت زمینه‌ای خاص ناباروری مانند نقص مجرای اسپرم یا اختلال کروموزومی را درمان نمی‌کنند.

مکمل هایی که نشان داده شده است مزایای احتمالی برای بهبود تعداد یا کیفیت اسپرم دارند عبارتند از:

ترکیبی از اسید فولیک و روی
ال کارنیتین
سلنیوم
ویتامین C
ویتامین E

قبل از مصرف مکمل های ناباروری مردانه با پزشک خود مشورت کنید. شواهد واضحی مبنی بر اثربخشی این مکمل ها وجود ندارد و برخی از مکمل ها می توانند عوارض جانبی یا تداخلات نامطلوب با داروهایی که مصرف می کنید ایجاد کنند.

در سامانه تله ویزیت، بصورت آنلاین توسط دکتر فاطمه نعمت اللهی ویزیت شوید. جهت تله ویزیت روی لینک زیر کلیک کنید.