بیماری ایدز از طریق خون یا ارتباط مستقیم جنسی و محافظت نشده به افراد منتقل می‌شود و ابتلای افراد به آن را با انجام آزمایش‌هایی معلوم می‌کنند که در اغلب آزمایشگاه‌های مجهز، بویژه آزمایشگاه‌های معروف به کمپ مثلثی به شهروندان ارائه می‌شود. آگاهی‌های پی‌آمده ممکن است برای افزایش اطلاعتان درباره انواع این آزمایشها مفید باشد.
به طور کلی با سه نوع آزمایش می‌توان به ابتلای اشخاص و تعداد ویروس HIV در افراد پی برد:
۱ـ آزمون آنتی‌بادی یا HIV antibodi
۲- آزمون آنتی‌ژن یا P24 antigen
۳- سنجش مقدار یا HIV load.
آزمایش‌های آنتی‌بادی به دو روش الایزا (Elisa) و وسترن بلات (Western blot) انجام می‌شود. آزمایش‌های آنتی‌ژن نیز به دو دسته تقسیم شده‌است: Rt-Pcr و P24.
اساس آزمایش‌های آنتی‌بادی، پیدا کردن ماده‌ای شیمیایی به همین نام در خون افراد است که وقتی اچ‌آی‌وی به بدن راه می‌یابد، سیستم ایمنی آن را برای مقابله با عفونت، تولید می‌کند. اساس آزمایش‌های آنتی‌ژن نیز جست‌وجوی خود ویروس در خون است.
از هنگام ورود HIV یا همان ویروس بیماری ایدز به بدن کسی، تا زمان تشخیص آن در نتایج آزمایش، دو هفته تا شش ماه ممکن است طول بکشد که به آن دوره پنجره گفته می‌شود. همان‌طور که دوره پنجره یا ظهور علائم در افراد متفاوت است، ممکن است به سبب تفاوت مقدار و سرعت تولید پادتن در هر شخص، علائم بالینی نیز در برخی افراد دیده نشود یا در نتایج آزمایش دیرتر ظاهر شود. بنابراین، آزمایشها حداقل باید در دو نوبت (موسوم به رپید تست) پس از احتمال آلودگی خونی یا رفتار محافظت‌نشده جنسی صورت گیرد تا اطلاع از بیماری یا سلامت فرد و ارائه جواب قطعی ممکن شود.
آزمایش الایزا، آزمونی کمابیش دقیق و ارزان است. پس از دَوَرانِ نمونه خون فرد در دور بالا، ماده معرف Elisa را به سرم خون جدا شده اضافه می‌کنند، اگر طی آزمایش محلول رنگی شود نشانه وجود پادتن اچ‌آی‌وی و ابتلا به ایدز است. تولید پادتن حداقل از دو تا سه هفته طول می‌کشد.
آزمایش وسترن که گران‌تر و مشکل‌تر است معمولا وقتی کارآیی دارد که نتیجه آزمایش اول مثبت بوده و به نوعی حکم تستی تائیدی را دارد.
در آزمایش پی‌سی‌آر، ژن یا دی‌ان‌ای ویروس شناسایی می‌شود. میزان اطمینان به نتیجه آن تا حدود زیادی بالا، اما هزینه آن اندکی گران‌تر است؛ هر چند در این روش نیز امکان جواب مثبت یا منفی کاذب وجود دارد. البته نتایج مثبت این تست با آزمونی موسوم به سرولوژیک ثابت می‌شود.
بسیاری از افراد به سبب ترس و نگرانی، پیش از آزمایش یا در زمان انتظار برای اعلام پاسخ، علائمی در خود می‌بینند یا در توهماتی غرق می‌شوند که اثرات آن به شکل دارونما در علائم بالینی یا مثبت و منفی شدن کاذب آزمایش دخیل می‌شود اما خوب است بدانید دانش بشر درباره ایدز به قدری پیشرفت کرده که بعید نیست تا یکی دو سال آینده درمان آن قطعی و ساخت واکسن پیشگیری از آن نیز ممکن شود.