عفونت‌های دستگاه تناسلی از مسایل جدی است که اغلب نیز سلامت فردی و در صورت تأهل، سلامت جنسی همسر را نیز به خطر می‌اندازد. این نوع عفونت‌ها، دومین نوع معمول عفونت در بدن و علت حدوداً ۳ میلیون معاینه پزشکی در سال است.
زنان، در ابتلا به عفونت‌های دستگاه تناسلی مستعدتر از مردانند؛ به همین دلیل در این نوشتار درباره عفونت‌های مذکور اطلاعاتی ارایه می‌کنیم که امیدواریم برای حفظ سلامت خانم‌ها کارآمد باشد.
گروهی از بیماری‌های عفونی دستگاه تناسلی مانند سوزاک، سیفلیس و تبخال‌های تناسلی که معمولا عوارض و درمان‌های بیشتری دارند، صرفا از طریق تماس‌های جنسی منتقل می‌شوند اما آنچه مد نظر این نوشتار است آن گروه از بیماری‌های عفونی هستند که چه از طریق تماس جنسی چه غیر از آن، اکثر خانم‌ها در زندگی، حداقل یک بار به یکی از آن‌ها دچار می‌شوند. چنین التهاب‌ها و عفونت‌های مربوط به مجرای تناسلی را «واژینیت» نامیده‌اند.
قارچ‌ها عامل مهم عفونت
منشأ عفونت‌های قارچی در اندام تناسلی عمدتا نوعی قارچ به نام کاندیدا آلبیکنس است. این قارچ معمولا به طور طبیعی در محیط واژن وجود دارد و تنها زمانی که بیش از حد معمول گسترش و رشد کند می‌تواند بیماری‌زا شود.
به روشنی نمی‌توان علت عفونت قارچی را توضیح داد اما آنچه مسلم است این‌که مخمر‌ها و قارچ‌ها در بدن ما حیات داشته و با ما هم زیستند. مخمر‌ها در محل زیست ما، در غذا‌ها و خوراکی‌ها وجود دارند و به نوعی می‌توان گفت ما را احاطه کرده‌اند ولی اکثر ما گرفتار عفونت ناشی از قارچ‌ها نمی‌شویم.
شرایط زمینه ساز
▪ استفاده بیش از حد از داروهای آنتی بیوتیکی
▪ قرص‌های ضد بارداری خوراکی
▪ اختلال عملکرد دوره‌های ماهانه
▪ بارداری و زایمان
▪ انتقال بیماری‌های آمیزشی
▪ سایش و خراشیدگی و التهاب سطح اندام تناسلی
▪ ضعف سیستم ایمنی بدن
باکتری‌ها نیز عفونت‌زایند
عفونت‌های باکتریایی دستگاه تناسلی بیشتر توسط باکتری به نام گاردنلا واژینالیس ایجاد می‌شود. این میکروب به طور طبیعی در محیط دستگاه تناسلی موجود است ولی در شرایط خاص ممکن است رشد کرده و باعث بروز بیماری شود.
انگل‌ها ، میهمانان ناخوانده
عفونت‌های انگلی مجاری تناسلی در بیشتر اوقات به واسطه نوعی انگل تک سلولی ایجاد می‌شود. این انگل به طور طبیعی در مجاری تناسلی زندگی نمی‌کند و ابتلا به آن ممکن است از طریق استخر یا حوله آلوده و نیز تماس با فرد آلوده حاصل گردد. از آنجا که محیط مجاری تناسلی به طور طبیعی دارای شرایطی خاص است، عوامل عفونی فوق قادر به رشد و تکثیر در این محیط نیستند.
نشانه‌ها، چراغ راه تشخیص درست
علایم اصلی واژینیت قارچی عبارت از خارش و ترشحات واژینال است. خارش معمولا شدید است و ممکن است باعث التهاب نواحی مربوطه گردد. ترشحات به صورت سفید رنگ و غلیظ است که در عین حال دارای چسبندگی کمی بوده و سست می‌باشد. این ترشحات معمولا فاقد بو و یا دارای بوی کپک بوده ولی به هیچ وجه متعفن نیست مگر آن‌که سایر عوامل عفونت‌زا همراه قارچ باعث بروز واژینیت شده باشند.
▪ واژینیت باکتریایی:
این بیماری می‌تواند از طریق تماس جنسی نیز منتقل شود. در واژینیت میکروبی، ترشحات واژینال موجود است ولی خارش و التهاب یا اصلا موجود نیست و یا بسیار خفیف‌تر از عفونت قارچی می‌باشد. ترشح ایجاد شده در این بیماری به رنگ سفید مایل به خاکستری و یا زرد رنگ بوده و حالت آبکی دارد. خصوصیت بارز این ترشح بوی مخصوص آن است که شبیه بوی ماهی و ناخوشایند می‌باشد. تشخیص این بیماری ممکن است با توجه به علایم حاصل از آن و یا انجام نمونه برداری از ترشحات اندام تناسلی توسط پزشک و انجام آزمایش روی نمونه به دست آمده صورت گیرد.
▪ واژینیت انگلی:
این بیماری از طریق تماس جنسی و یا برخی لوازم و محیط‌های آلوده وارد مجرای تناسلی شده و ایجاد عفونت می‌کند. در بسیاری از موارد ممکن است این عفونت فاقد علایم و یا توأم با علایم خفیفی باشد. از بارز‌ترین خصوصیت آن وجود ترشح واژینال بیش از حد است. این ترشح دارای رنگ خاکستری یا سبز رنگ بوده و بوی آن زننده است. همچنین روی آن حباب‌های هوا مشاهده می‌شود که باعث ایجاد ظاهری کف مانند می‌گردد.
۲۰ توصیه بهداشتی
۱. لباس‌های زیر خود را حداقل هر دو روز در میان عوض کنید.
۲. طی روز لباس‌های زیر با جنس الیاف نخی به تن کنید. از پوشیدن لباس‌های بدون تهویه مانند لباس‌های نایلونی و ساخته شده از سایر الیاف مصنوعی خودداری کنید و از پوشیدن لباس‌های تنگ مانند شلوار جین، جوراب شلواری و مایو به مدت طولانی اجتناب کنید. لباس‌های گشاد و راحت به تن کنید و برای شستشوی لباس‌های زیر خود از شوینده‌های غیرمعطر و ملایم استفاده کنید.
۳. همیشه نواحی تناسلی و اطراف آن را خشک و تمیز نگه دارید. رطوبت رشد میکروب‌ها را سرعت می‌بخشد.
۴.هیچ‌گاه لباس‌های خیس و مرطوب را به تن نکنید. چنانچه لباس‌هایتان خیس شد فورا آن را عوض کنید.
۵. از پودر تالک در اطراف ناحیه تناسلی استفاده نکنید زیرا پودر تالک رطوبت را در خود نگه می‌دارد.
۶. در صورتی که از تامپون در دوران قاعدگی استفاده می‌کنید حداکثر آن را هر سه تا چهار ساعت یک بار عوض کنید. پیش از گذاشتن تامپون دست‌های خود را کاملا بشویید. طی خواب شبانه هیچ‌گاه از تامپون استفاده نکنید و به جای آن از پدهای بهداشتی استفاده کنید.
۷. نوار بهداشتی (پد) را باید هر چهار تا شش ساعت یک بار (حداکثر ۸ ساعت) عوض کرد. پیش از گذاشتن پد نیز دست‌های خود را با آب و صابون بشویید.
۸. از تامپون، نوارهای بهداشتی و دستمال توالت معطر استفاده نکنید.
۹. حین استحمام از صابون و شامپوهای غیرمعطر و ملایم استفاده کنید. از وان کف صابون نیز استفاده نکنید.
۱۰. کاندوم‌ها و دیافراگم‌هایی از جنس لاتکس و ژل‌های اسپرم کش در برخی از زنان ایجاد تحریک می‌کنند که باید از سایر روش‌های جلوگیری از بارداری استفاده گردد. همچنین حین نزدیکی باید از لغزنده کننده‌های محلول در آب و غیر معطر استفاده کنند و به هیچ وجه از وازلین و لغزنده کننده‌های حاوی سیلیکون استفاده نکنند.
۱۱. به طور منظم سطح خارجی نواحی تناسلی را با آب ولرم شستشو دهید. برای شستن نواحی تناسلی نیازی به استفاده از صابون نمی‌باشد.
۱۲. زنان برعکس مردان، پس از ادرار و اجابت مزاج باید همیشه از سمت جلو به طرف عقب، خود را بشویند. این کار از رانده شدن باکتری‌های انتهای دستگاه گوارش به ناحیه تناسلی جلوگیری می‌کند.
۱۳. هنگام شامپو کردن و آب کشیدن مو‌ها حین استحمام سر خود را به سمت جلو خم کنید تا شامپو با ناحیه تناسلی تماس نیابد.
۱۴. پس از استحمام با یک حوله نرم ناحیه تناسلی را به ملایمت خشک کنید. برای این کار می‌توانید از سشوار (با درجه باد سرد) نیز استفاده کنید.
۱۵. پس از استحمام ادرار کنید.
۱۶. هیچ‌گاه سعی نکنید به بهانه کار، تنبلی، و... ادرار خود را نگه دارید. اگر به دستشویی دسترسی دارید به محض احساس نیاز، کارهای دیگر را رها کنید و برای حفظ سلامت خود به دستشویی بروید.
۱۷. از دوش مخصوص دستگاه تناسلی استفاده نکنید چرا که این عمل ترشحات و باکتری‌های طبیعی و محافظ این ناحیه را می‌شوید.
۱۸. سرخود آنتی بیوتیک نخورید. مصرف بی‌رویه و سرخود آنتی بیوتیک‌ها، باکتری‌های مفید و طبیعی را که به حفظ سلامتمان کمک می‌کنند از میان برده و زمینه ابتلا به عفونت‌های قارچی را افزایش می‌دهد.
۱۹. خانم‌هایی که در دوران بارداری، شیردهی و یائسگی‌اند و همچنین خانم‌هایی که از قرص‌های ضدبارداری استفاده می‌کنند از آنجا که سطوح هورمون‌های بدن آن‌ها دستخوش تغییر می‌شود، باید بیشتر بهداشت فردی خود را رعایت کنند.
20. در صورت بروز نشانه هایی مثل خارش و سوزش در ناحیه تناسلی بویژه وقتی که ترشحاتی در این قسمت از بدن می‌بینید، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید. (زوج‌ها(