اگرچه تخمدان پلی کیستیک بطور کامل برگشت پذیر نیست و تمام داروهایی که جهت درمان وجود دارند صرفا جهت درمان علامتی بکاربرده میشوند اما کارایی بسیاری دارند. در صورتی که فرد تحت نظر پزشک باشد و به توصیه های پزشک عمل کند میتواند یک زندگی عادی و بدون علامت و عوارض جدی بیماری داشته باشد.
مکانیسم بیماری :
به طور معمول در خانم ها شرایط فیزیولوژیک به گونه ای است که در هر ماه با رشد فولیکول ، هورمون ساخته شده ، یک تخمک آزاد شده و پدیده تخمک گذاری بطور منظم رخ می دهد ولی در خانمهای مبتلا به این سندرم ، بدلیل خوب کار نکردن تخمدانها ، بجای رشد یک فولیکول ، تعداد زیادی فولیکولهای ریزدر تخمدان وجود دارند که باعث افزایش هورمون مردانه شده ، در نتیجه تخمک گذاری بطور مرتب اتفاق نمی افتد و باعث علایم و عوارضی میشود.علاوه بر افزایش هورمون مردانه و استروژن ، مقاومت به انسولین نیز وجود دارد.
علایم:
علایم بیماری معمولا در اوایل بلوغ خود را نشان می دهند اما میتوانند در اواخر نوجوانی و یا اوایل بزرگسالی بروز کنند.
۱- بی نظمی سیکل قاعدگی (داشتن کمتر از ۸سیکل پریود در سال )
۲- اضافه وزن و چاقی ( البته در برخی موارد افراد مبتلا لاغر هستند )
۳- رویش موهای زاید و ضخیم در نواحی چانه ،شکم ، بالای لب ،سینه (همانند مردان )
۴- ریزش مو در نواحی از سرهمانند مردان
۵- پوست چرب و پر از جوش
۶- تأخیر در باروری
یکی از شایعترین مشکلات این بیماران بی نظمی سیکل قاعدگی بصورت خونریزیهای طولانی مدت و سنگین که بعلت ضخیم شدن دیواره داخلی رحم رخ می دهد .این افزایش ضخامت بدلیل عدم ریزش دیواره رحم که بطور طبیعی باید در هر سیکل ریزش کند، ایجاد میشود ودر صورت عدم درمان ممکن است به بدخیمی و سرطان رحم منجر شود.بنابراین داشتن قاعدگی منظم ماهانه بسیار اهمیت دارد.
تشخیص :
تشخیص این بیماری بیشتر با توجه به علایم کلینیکی صورت میگیرد اما سونوگرافی و یکسری آزمایشات هورمونی هم کمک کننده هستند.در سونوگرافی معمولا تخمدانها بزرگ و پر از کیستها (فولیکولها) ی ریز هستند.آزمایشات جهت چک سطح هورمون مردانه در خون ، هورمون تیروئید ، پرولاکتین و نیز قند و کلسترول انجام میشوند.
در چه صورتی باید به پزشک مراجعه کنید ؟
۱- اگر سیکلهای قاعدگی طولانی دارید و تحت درمان نیستید. (بیش از ۳۵ روز)
۲- اگر ۶ماه پس از اقدام به بارداری هنوزباردار نشده اید.
۳- اگردچار اضافه وزن و چاقی هستید.
۴- اگر رشد موهای زاید شما سریع است.
آیا مراجعه به پزشک حتی در صورت خفیف بودن علایم ضروری است؟
بله. چرا که این سندرم در نهایت خطراتی برای سلامتی کلی بدن دارد. بدلیل بهم خوردن تعادل هورمونی ممکن است منجر به دیابت ، افزایش کلسترول خون ، فشار خون و بیماریهای قلبی عروقی گردد.به دلیل مقاومت به انسولین در ۳۵% این خانمها تا سن ۴۰ سالگی شرایط قبل از دیابت ایجاد میشود که در نهایت در ۱۰% آنها منجر به دیابت اشکار می گردد.افرادی که سیکلهای مرتبی ندارند حتما باید از نظر ضخامت دیواره رحم و بدخیمی بررسی گردند.( با سونوگرافی واژینال و در صورت لزوم نمونه برداری )
درمان
اولین و مؤثرترین گام در جهت درمان کاهش وزن است که با افزایش فعالیت بهمراه یک رژیم غذایی مناسب میسر میشود. حتی اگر ۵%وزن اولیه کاهش پیدا کند تا حدود بسیارزیادی ازعلایم کاسته میشود.در مطالعات دیده شده که با این روش تخمک گذاری منظم شده و حتی بارداری نیز صورت گرفته است.
۱- قرصهای ضد بارداری رایج ترین دارو در درمان تنبلی تخمدان بوده و جهت تنظیم سیکل قاعدگی و جلوگیری از رشد بیشتر موهای زاید تجویز میشوند. این قرصها اگر همراه با داروهای ضد هورمون مردانه مصرف شوند بیشترین تأثیر را علیه موهای زاید خواهند داشت.قبل از مصرف قرصهای ضد بارداری حتما باید با تست بارداری از باردار نبودن فرد مطمئن شد.این داروها ممکن است در برخی خانمها عوارض ناخواسته ای ایجاد کنند مثلا در افراد سیگاری و یا در سنین بالا یا چاقی ممکن است باعث ایجاد لخته در عروق پا شوند و…..بنابراین باید با تجویزپزشک مصرف شوند.
توجه : اصلا نگران افزایش وزن در اثر مصرف قرصها نباشید . قرصهای LD به هیچ عنوان باعث اضافه وزن نمی شوند. احساس نفخ ، ورم ، تهوع ، لکه بینی و سنگینی سینه ها نیز بعد از چند ماه از بین خواهند رفت.
۲- پروژسترون نیز دارویی بسیار مؤثر در تنظیم سیکل قاعدگی است . البته طول مدت درمان بستگی به نظر پزشک دارد.این دارو باعث پیشگیری از بارداری نشده و در درمان جوشهای صورت و بدن و موهای زاید نیز کارایی ندارد.اما جهت پیشگیری از بدخیمی رحم بسیار مؤثر است.
۳- بیمارانی که از موهای زاید بدن و صورت رنج می برند میتوانند از درمانهایی دارویی رایج ، دپیلاتورها و نیز در مواردی به توصیه پزشک از لیزر درمانی و الکترولیزاستفاده کنند.
۴- متفورمین : دارویی ساده که برای کنترل قند در افراد دیابتی تجویز میشود اما در خانمهای مبتلا به تخمدان پلی سیستیک نیز جهت حفظ تعادل هورمونی و برگرداندن عملکرد طبیعی تخمدان بسیارعالی است.متفورمین داروی کاهنده وزن نیست اما در صورتی که در کنار رژیم غذایی کم کالری و ورزش استفاده شود در کاهش وزن کمک کننده است.متفورمین باعث یکسری علایم گوارشی می شود که برای بیمار ممکن است آزار دهنده باشد ولی با مصرف دوز کم و افزایش تدریجی دوزطبق دستور پزشک تحمل آن راحت تر می شود. این دارو ممکن است برای تمام افراد مناسب نباشد و دوز آن توسط پزشک تعیین میشود.
۵- درمان ناباروری : اولین قدم همانطور که اشاره شد کاهش وزن است که تخمک گذای و عملکرد تخمدان را به حد طبیعی بر میگرداند.داروهایی نیز جهت تقویت تخمدان وجود دارند که ممکن است به تنهایی و یا همراه با مت فورمین و سایر داروها تجویز شوند (بطور مفصل در مقاله درمان ناباروری توضیح داده شده است).در هر حال اگر تحت نظر پزشک خود باشید و به توصیه های پزشک عمل کنید نگران بارداری نباشید.
توصیه ها :
خامهایی که سیکلهای نامرتب دارند باید از نظر ضخامت رحم و وجود تغییرات بدخیمی بررسی شوند .ولی جای هیچ نگرانی نیست این کار به راحتی با انجام سونوگرافی واژینال و در صورت لزوم با یک نمونه برداری ساده از دیواره رحم صورت می گیردکه بصورت سرپایی نیز قابل انجام است. در صورتی که تحت نظر پزشک باشید پیشگیری و درمان آن نیز به موقع انجام می شود . بدلیل ماهیت ژنتیکی این بیماری ( که در واقع یک اختلال متابولیک و غددی است ) حداقل افراد مؤنث خانواده نیز باید از نظر دیابت و عدم تحمل گلوکز بررسی و غربالگری شوند.