تستوسترون به عنوان یک هورمون مردانه شناخته میشود اما مقادیر کم آن در تخمدان‌ها و غدد فوق کلیوی زنان تولید میشود. امروزه پژوهش‌های بیشتری درمورد میزان تستسترون در زنان انجام میشوند. در بسیاری از زنان شرایط تستوسترون بالا به نوعی است که نیاز به بررسی بیشتر وجود دارد.
اندازه طبیعی تستوسترون در زنان
در زنان معمولاً میزان کمتری تستوسترون نسبت به مردان ترشح میشود. مقدار طبیعی در زنان از 15 تا 70 نانو گرم در هر دسی لیتر است در حالی که معمولاً در مردان 280 الی 1100 نانو گرم است. میزان هورمونها در بدن به صورت روزانه و در مواقع مختلف روز تغییر میکند.
تستوسترون در زنان چه نقشی دارد؟
مقادیر کم تستوسترون معمولاً از تخمدان‌ها در جریان خون آزاد میشود .
تستوسترون به زنان کمک میکند تراکم استخوان داشته باشند، سلول‌های خونی جدید تولید کنند، میل جنسی داشته و خلقیاتشان را تنظیم کنند. تاثیر ترکیبی تستوسترون و استروژن به رشد، ترمیم و نگه داری بافت‌های تولید مثل زنان کمک میکند.
چرا میزان تستوسترون در زنان افزایش می‌یابد؟
در بسیاری موارد تستوسترون بالا در زنان ناشی از بیماری‌هایی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک یا هایپرپلازی مادرزادی فوق کلیه است.
در برخی موارد، ممکن است مشکلاتی مانند دو جنسه بودن علت آن باشد که در این شرایط فرد تفاوت‌های کروموزومی، هورمونی یا روانی دارد که با تعریف مرد یا زن فرق دارند. در موارد حاد میزان بالای تستوسترون در زنان میتواند نشانه مشکلات پزشکی جدی‌تر و وجود تومور در تخمدان‌ها یا غدد فوق کلیه باشد.
علائم تستوسترون بالا در زنان
علائم تستوسترون بالا در زنان ممکن است موارد زیر باشند:
-
قاعدگی نامنظم
-
آکنه
-
افزایش موی صورت، سینه، پشت یا دیگر نواحی بدن
-
ضخیم شدن موها
-
نوسانات خلقی
-
بزرگ شدن کلیتوریس
-
بزرگ شدن ماهیچه‌ها
-
کاهش سایز سینه
-
کاهش میل جنسی
-
کلفت شدن صدا
-
در موارد حاد میزان بالای تستوسترون در زنان میتواند منجر به چاقی مفرط و نازایی شود.
علل تستوسترون بالا در زنان
شرایط مختلفی وجود دارند که سبب به هم خوردن میزان هورمون بدن زنان میشوند. برخی علل اصلی بالا رفتن میزان تستوسترون در زنان سندرم تخمدان پلی کیستیک، هیپرپلازی مادرزادی غدد فوق کلیه، مشکلات تیروئیدی و مقاومت در برابر انسولین است.
سندرم تخمدان پلی کیستیک
این سندرم، وضعیتی است که از هر 10 زن یک نفر را تحت تاثیر قرار میدهد. این سندروم با چرخه قاعدگی تداخل پیدا کرده و بارداری را دشوار میکند.
در ادامه برخی از علائم رایج تنبلی تخمدان یا همان سندروم تخمدان پلی کیستیک آورده شده اند:
-
بزرگ شدن تخمدان‌ها (که فولیکول‌ها را بزرگ میکند اما مرتباً تخمکها را آزاد نمیکند(
-
نامنظم شدن قاعدگی، کاهش دفعات آن و طولانی شدن آن
-
افزایش یا ضخیم شدن موی بدن
-
چاقی مفرط
-
آکنه
سندرم تخمدان پلی کیستیک نیز میتواند منجر به چالش‌های زیادی در بارداری شود، خطر بیماریهای قلبی، بی‌خوابی و دیابت نوع 2 را نیز افزایش دهد.
علت اصلی سندرم تخمدان پلی کیستیک دقیقا مشخص نیست اما بیشتر زنان علائمی مشابه دیگر علائم میزان بالای تستوسترون را دارند. ژنتیک و انسولین اضافی نیز عوامل دخیلی در تنبلی تخمدان هستند. به علاوه تنبلی تخمدان نیز با میزان پایین HDL، مقاومت در برابر انسولین و تری گلیسیرید اضافی، LDL بالا (کلسترول “بد”)، چاقی مفرط و فشار خون بالا همراه است. خوشبختانه درمانهای متنوعی برای درمان کیست تخمدان وجود دارند.
هیرسوتیسم
هیرسوتیسم در زنان با رشد موهای زائد تعریف میشود. علائم هیرسوتیسم شامل رشد موهای مردانه، تیره و زبر روی سینه، پشت یا صورت میشوند. در موارد افزایش تستوسترون در زنان، این علائم عبارتند از:
هایپرپلازی مادرزادی غدد فوق کلیه (CAH)
CAH یک گروه جامع از اختلالات موروثی در غدد فوق کلیوی است که هورمونهای کورتیسول و آلدوسترون را تولید میکند. این هورمونها به تنظیم متابولیسم و فشار خون بدن کمک میکنند. غدد فوق کلیوی نیز هورمونهای جنسی مردانه DHEA و تستوسترون را ترشح میکنند.
زنان مبتلا به CAH آنزیم موردنیاز برای کمک به تنظیم ترشح این هورمونها را کم دارند، بنابراین کورتیسل بسیار کم و تستوسترون بسیار زیادی ترشح میکنند. CAH میتواند خفیف CAH) غیر کلاسیک) یا شدید CAH) کلاسیک) باشد.
علائم CAH، مشابه دیگر بیماریهای همراه با تستوسترون بالا در زنان هستند:
-
ضخیم شدن صدا
-
بزرگ شدن کلیتوریس
-
آکنه
-
رشد زودهنگام موهای زائد
-
موی زائد صورت وبدن
-
قاعدگی کم و نامنظم
-
رشد سریع در کودکی و توقف رشد در بزرگسالی
مشکلات تیروئیدی
غده تیروئید در طیف گسترده‌ای از عملکردهای بدن نقش دارد، مانند متابولیسم و تولید و جمع شدن هورمونها در بدن. پژوهشها نشان داده‌اند که رابطه غیرمستقیمی بین هایپوتیروئیدیسم (تیروئید کم کار) و میزان تستوسترون وجود دارد.
هایپوتیروئیدیسم میتواند منجر به کاهش تولید گلوبین متصل به هورمونهای جنسی (SHBG) شود که هورمونهای جنسی را در خون فرد متعادل میکند. اگر میزان SHBG بسیار کاهش یابد، میزان تستوسترون نیز ممکن است افزایش یابد و علائم همراه با آن ظاهر شوند.
مقاومت در برابر انسولین
مقاومت در برابر انسولین زمانی رخ میدهد که بدن نمیتواند هورمون انسولین را شناسایی کند و در نتیجه میزان قند خون را افزایش میدهد. سپس انسولین به صورت مصرف نشده در جریان خون باقی میماند و تولید تستوسترون در تخمدان زنان را بیشتر میکند.