تخمدان ها در خانم ها نقش مهمی را در عملکرد صحیح تولیدمثل، چرخه قاعدگی و توسعه ویژگی های جنسی ایفا می کنند. هر ماه، یک فولیکول به یک تخمک تبدیل می شود که از طریق تخمک گذاری، آزاد می شود. در اکثر خانم ها این موضوع به طور منظم از زمان بلوغ تا یائسگی اتفاق می افتد.
از آنجا که اکثر خانم ها به طور منظم از وضعیت تخمدان های خود مطلع نیستند، گاهی اوقات بسیاری از آنها در این ناحیه احساس درد و ناراحتی می کنند. برخی از شرایط مختلف وجود دارند که باعث بروز درد تخمدان میگردند. به همین دلیل، مهم است که همیشه علت درد مورد بررسی قرار بگیرد در این بخش، به علل گوناگونی که چرا اکثر بانوان دچار درد تخمدان می شوند و اینکه آیا این عارضه دلایل خطرناکی دارد خواهیم پرداخت. همچنین درباره درد تخمدان قبل از پریود، علت درد تخمدان سمت چپ، درد تخمدان در زمان تخمک گذاری، درد تخمدان در زمان پریود و تیر کشیدن تخمدان قبل از قاعدگی صحبت می کنیم.
دلایل درد تخمدان
در این مقاله به برخی از شایع ترین علل درد تخمدان می پردازیم:
تخمک گذاری
درد تخمک گذاری که با عنوان میتل اشمرز شناخته می شود یک واژه آلمانی است که از کلمات pain و middle گرفته شده است (و به معنای درد میانی است). تخمک گذاری فرآیندی است که یک تخمک از تخمدان آزاد می شود و معمولا حدود روز چهاردهم چرخه قاعدگی یا وسط آن رخ می دهد. بعضی از خانم ها در طول تخمک گذاری دردی احساس نمی کنند اما برخی دیگر از خانم ها برای چند دقیقه یا چند ساعت پس از تخمک گذاری احساس درد شدیدی می کنند. درد ناشی از تخمک گذاری می تواند در یک یا هر دو طرف بدن رخ دهد و گاهی با حالت تهوع، خونریزی یا افزایش ترشحات واژن همراه است.
درمان درد تخمک گذاری
اگرچه برخی از خانم ها از قرص ضد بارداری برای جلوگیری از تخمک گذاری و دردی که همراه آن است استفاده می کنند اما معمولا درمانی برای درد تخمک گذاری وجود ندارد.
بیماری التهاب و عفونت لگن
بیماری التهاب لگن عفونتی است که رحم، تخمدان یا لوله های فالوپ یا لوله رحم را درگیر می کند. در اغلب موارد باکتری هایی که باعث بیماری عفونت لگن می شوند (مانند سوزاک یا کلامیدیا) از طریق ارتباط جنسی انتقال می یابند. همچنین این احتمال وجود دارد که بیماری التهاب لگن در اثر عفونت پس از زایمان، استفاده از IUD (دستگاه درون رحمی برای جلوگیری از بارداری)، سقط جنین یا هر روش تهاجمی دیگر ایجاد شود.
درمان بیماری التهاب لگن
بیماری عفونت لگن برای درمان عفونت های بافت نرم نیاز به به آنتی بیوتیک دارد. بیماری عفونت لگن خفیف را می توان با یک تزریق درمان کرد در حالی که بیماری عفونت لگن شدیدتر ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و همچنین آنتی بیوتیک های وریدی داشته باشد.
پیچ خوردگی یا تورشن تخمدان
تخمدان به وسیله یک رباط (یا بند) نازک به دیواره شکم متصل می شود که از طریق آن عروق خونی و اعصابی که به تخمدان می رسند عبور می کنند. گاهی ممکن است که این بند دچار پیچ خوردگی شود یا حتی گره بخورد. در صورتی که تخمدان دارای کیست باشد تورشن یا پیچ خوردگی تخمدان بسیار شایع است زیرا کیست باعث می شود که تخمدان سنگین تر یا بزرگتر از حد معمول شود.
درمان پیچ خوردگی تخمدان
پیچ خوردگی تخمدان باعث درد شدید تخمدان می شود و یک مورد اورژانسی پزشکی است و نیازمند اقدامات پزشکی سریع و فوری است. بدون درمان سریع، تخمدان ممکن است به علت از دست دادن خون، از بین برود.
اندومتریوز
به رشد غیرطبیعی بافت مخاط رحم در خارج از رحم اندومتریوز گفته می شود. این بافت می تواند در هر جای شکم یا لگن (و از جمله تخمدان) رشد کند. در ابتدای چرخه قاعدگی، بافت در واکنش به هورمون های بدن رشد می کند. هنگامی که قاعدگی شروع می شود بافت نیز شروع به جدا شدن و خونریزی می کند ( درست مانند مخاط رحم که در طی قاعدگی فرو میریزد) که می تواند باعث خونریزی داخلی، اسکار و درد شدید شکم یا لگن شود.
درمان اندومتریوز
اندومتریوز را می توان بسته به شدت بیماری از طریق دارو یا جراحی درمان کرد. هیچ درمانی برای آندومتریوز وجود ندارد اما خانم ها می توانند با داروهای ضد درد، داروهای هورمونی و جراحی آن را مدیریت کنند.
کیست تخمدان
برخی از کیست های تخمدانی هستند که می توانند موجب بروز درد تخمدان و ناراحتی در قسمت لگن شوند. کیست تخمدان 1 کیسه ریز در تخمدان است که دارای مایع است. شایع ترین کیست های تخمدانی، کیست تخمدان تابعی نام دارد. این کیست تخمدان وقتی پیشرفت می کند که کیسه تخمک کوچک آزاد نشده باقی میماند و پر از مایع می شود. یا، آنها وقتی گسترش می یابند که کیسه تخمک ها را رها نمی کند و آن را سرشار از مایع می کند. همه کیست های تخمدان به راحتی از بین می روند. اما بعضی رشد پیدا کرده و سرشار از مایع می شوند. کیست زمانی که پاره می شود درد زیادی دارد. پزشک زنان توصیه می کند اگر شما در سه تا شش ماه اخیر قاعدگی های دردناکی را تجربه کرده اید و یا اگر دوره های قاعدگی تان نامنظم شده اند، به پزشک رجوع کنید. اگر درد شما موجب اختلال در فعالیت های روزانه شما شد و یا در حین نزدیکی درد داشتید هم باید به پزشک رجوع کنید.
دیگر کیست های تخمدان شامل:
– کیست اندومتریومEndometrium
– کیست درموئید Dermoid
–تخمدان پلی کیستیکPCOD
–کیست سیست آدنوما Adenomyosis
– تومورهای تخمدان tumor cyst
یکی از علل مهم که باید به پزشک رجوع کنید، احساس درد تخمدان است که می تواند خبر از بروز تومور بدهد. هرچند، درد فقط به این دلیل نیست که چیز خطرناکی وجود دارد. نشانه های تازه ای وجود دارند که شما می توانید به آن ها دقت کنید. مدرس ارشد دانشگاه بریستول، مقاله ای درمورد نشانه های اولیه سرطان تخمدان به ثبت رسانده است. او سه نشانه های خطرناک را در اکثر زنان بررسی کرد که پس از آن سرطان تخمدان شناسایی شد. این نشانه های خطرناک شامل:
– درد شکم
– گرفتگی عضلات شکم (بزرگ شدن سایز معده)
– احساس تکرر ادرار
همچنین معلوم شد که این نشانه ها در 1 دوره سه تا چهار هفته ای گسترش می یابند. در زمینه سرطان تخمدان، بررسی زود هنگام شانس زنده ماندن را بالای از هفتاد درصد بالا می برد.
درمان کیست تخمدان
اگر کیست تخمدان کوچک است درمان تجویز شده را انجام دهید و منتظر بمانید و ببینید آیا کیست از بین می رود یا نه. برخی از پزشکان برای کمک به درمان کیست تخمدان، قرص ضدبارداری تجویز می کنند. اگر کیست تخمدان خیلی بزرگ است حتما باید برای برداشتن آن عمل جراحی صورت بگیرد.
سندرم بقایای تخمدانی
سندرم بقایای تخمدانی تنها در خانم هایی اتفاق می افتد که تخمدان ها و لوله رحم خود را جراحی کرده اند. اگر بافت تخمدان در لگن باقی بماند، می تواند همچنان واکنش نشان دهد و هورمون تولید کند. سندرم بقایای تخمدانی ممکن است موجب درد پایدار یا درد گذرایی شود که مدام درد می گیرد و ول می کند. خانم های مبتلا به سندرم بقایای تخمدانی همچنین ممکن است هنگام رابطه جنسی، ادرار کردن یا تحریکات روده ای درد داشته باشند.
درمان سندرم بقایای تخمدانی
یک خانم مبتلا به سندرم بقایای تخمدانی ممکن است نیاز به دارو یا درمان لیزر برای از بین بردن هرگونه بافت تخمدانی باقی مانده، داشته باشند. این کار باعث می شود که هومون های تولید شده توسط بافت های باقی مانده کاهش پیدا کند.
درد ارجاعی
ممکن است درد گرفتن عضو دیگری از بدنتان باعث شود که احساس کنید که درد از تخمدان می آید. این دردهای ارجاعی می توانند شامل درد آپاندیس، حاملگی خارج رحم، سنگ کلیه و یبوست باشند.
درمان درد ارجاعی
اول باید پزشک تشخیص دهد که درد ناشی از چیست و بعد بهترین درمان را تعیین کند. این درمان ممکن است به معنای جراحی برای برداشتن آپاندیس یا حاملگی خارج از رحم، استفاده از ملین ها برای از بین بردن یبوست یا کاهش درد تا زمانی باشد که سنگ کلیه دفع شود.
چه زمانی برای درمان درد تخمدان به پزشک باید مراجعه کرد؟
هر وقت خانمی درد غیر معمولی در ناحیه لگن داشته باشد، باید به پزشک متخصص برای معاینه مراجعه کند. پزشک ممکن است بیمار را معاینه لگنی بکند و یا تست های تشخیصی بیشتری را برای کمک به تشخیص منبع درد تجویز کند. عوارض مرتبط با درد تخمدان بستگی به این مورد دارد که درد ناشی از چه چیزی است. به عنوان مثال در رابطه با درد تخمک گذاری هیچ نگرانی برای سلامتی فرد وجود ندارد اما آپاندیس ترکیده اگر به سرعت درمان نشود می تواند خطرناک باشد. پیچ خوردگی یا تورشن تخمدان می تواند منجر به از بین رفتن تخمدان، ناباروری و حتی عفونت شدید و یا مرگ شود. درد ناشی از پیچ خوردگی تخمدان معمولا بسیار شدید است و باعث می شود که بیمار به اورژانس مراجعه کند. آندومتریوز یا عفونت هایی مانند بیماری عفونت لگن نیاز به درمان دارند تا مشکلات سلامتی دیگری (مانند ناباروری) را ایجاد نکنند. آپاندیس یا کیست تخمدان پاره شده می تواند موجب عفونت یا زخم در لگن شود و در صورتی که درمان نشوند می تواند خطرناک باشد. به خصوص اگر درد به طور ناگهانی زیاد شد و یا همراه با علائم زیر بود باید بلافاصله به پزشک مراجعه شود:
• حالت تهوع
• استفراغ
• تب
• خونریزی واژن
درد خیلی شدید باید به سرعت مورد ارزیابی قرار بگیرید و ممکن است به معنای مراجعه به بخش اورژانس باشد.
نکات کلی درباره درد تخمدان
درد تخمدان ممکن است یک مشکل جدی باشد یا نباشد. حتی اگر درد شدید نیست حتما مسئله را با پزشک خود در میان بگذارید تا درد را مورد بررسی قرار دهد. ممکن است راه حل ساده ای برای از بین بردن درد وجود داشته باشد و یا ممکن است مشکل جدی تر از این حرفها باشد و بیمار نیاز به درمان جدی تری داشته باشد. در هر صورت بهتر است برای اطمینان چکاپ انجام شود.