اتمام بارداری پیش از هفتۀ ۲۰ را سقط ناخواستۀ جنین می‌گویند. بیشتر سقط جنین‌های ناخواسته به صورت تصادفی و به خاطر وجود مشکلات کروموزومی و ژنتیکی در تخمک لقاح‌یافته اتفاق می‌افتد. این نوع سقط عموماً در معاینات اولیۀ بارداری توسط پزشک متخصص زنان تشخیص داده می‌شود. در مواردی نیز تخمک لقاح‌یافته قبل از لانه‌گزینی در دیواره از بین می‌رود و عادت ماهانه در زمان مقرر اتفاق خواهد افتاد که معمولاً به این حالت سقط جنین گفته نمی‌شود و زنان نیز متوجه این اتفاق نخواهند شد. در این مطلب با علائم و دلایل سقط ناخواستۀ جنین آشنا شوید.
علائم سقط ناخواستۀ جنین
در صورت داشتن هر یک از علائم زیر، فرد ممکن است دچار سقط ناخواستۀ جنین شده باشد و هرچه سریع‌تر باید برای تشخیص زودتر مشکل به پزشک متخصص زنان مراجعه کند؛ هرچند این علائم لزوماً به معنای سقط ناخواستۀ جنین نیست:
خونریزی یا لکه‌بینی: خونریزی یا لکه‌بینی از طریق واژن معمولاً اولین علامت سقط ناخواسته است. لکه‌بینی ممکن است ناشی از لانه‌گزینی جنین باشد و برخی از زنان باردار نیز در اوایل بارداری کمی خونریزی یا لکه‌بینی خواهند داشت که این به معنی سقط جنین نیست، اما بهتر است هر نوع خونریزی یا لکه‌بینی را با پزشک متخصص زنان خود در میان بگذارید.
درد در ناحیۀ شکم: درد شکمی معمولاً پس از شروع خونریزی آغاز می‌شود. درد ممکن است به صورت گرفتگی عضلانی یا مداوم، تیز یا ملایم باشد و ممکن است حس کمردرد ضعیف یا افزایش فشار در ناحیۀ لگنی وجود داشته باشد.
در صورت داشتن خونریزی و درد توأم، احتمال سقط شدن جنین زیاد است. همچنین ممکن است خونریزی و درد در اوایل بارداری نشانۀ حاملگی خارج از رحم یا حاملگی مولار باشد. به همین دلیل، تشخیص علت اصلی درد و خونریزی بسیار مهم است و باید هرچه سریع‌تر به پزشک متخصص زنان مراجعه شود. بسیاری از سقط‌های ناخواسته در اولین معاینات معمول بارداری توسط پزشک متخصص زنان تشخیص داده خواهد شد. اگر پزشک متخصص زنان صدای قلب جنین را نشنود یا هنگام معاینه متوجه رشد ناکافی رحم شما شود، احتمال سقط جنین خواهد داد. در این صورت، وضعیت رحم را توسط سونوگرافی به دقت بررسی خواهد کرد. همچنین ممکن است برای اطمینان بیشتر، آزمایش خون نیز تجویز کند.
دلایل سقط جنین ناخواسته
اکثر سقط‌های جنین در سه ماهۀ اول، تصادفی و به دلیل ناهنجاری‌های کروموزومی اتفاق می‌افتد. در این حالت، تخمک یا اسپرم، تعداد نادرستی کروموزوم دارد که مانع از رشد طبیعی تخمک بارور می‌شود. گاهی سقط ناخواسته ناشی از مشکلاتی است که در دورۀ مهم رشد اولیۀ جنین ایجاد می‌شود. این موضوع می‌تواند شامل لانه‌گزینی نامناسب جنین در رحم یا نقص‌های ساختاری شود که مانع رشد درست آن می‌شود. به دلیل انجام ندادن یک بررسی کامل بر سلامتی زن پس از سقط جنین، معمولاً بیان دلیل سقط جنین غیرممکن است. البته گاهی حتی پس از وقوع دو تا سه سقط ناخواسته با وجود یک بررسی با جزئیات دقیق، باز هم ممکن است دلایل سقط، ناشناخته باقی بماند. در مورد زنان سالمی که یک بار سقط جنین داشته‌اند، معمولاً پزشک متخصص زنان تحقیقات کاملی را برای تعیین علت سقط انجام نمی‌دهد و در مواردی که چند سقط جنین پشت هم نیز وجود دارد، با وجود بررسی‌های کامل ممکن است علت دقیق سقط جنین مشخص نشود.
درصورتی‌که بلاستوسیت که حاصل لقاح تخمک است دچار مشکلات کورموزومی باشد، ممکن است منجر به بارداری پوچ شود. در این شرایط تخمک بارور در رحم لانه‌گزینی می‌کند و جفت و ساک حاملگی نیز تشکیل می‌شود، اما رشد جنین خیلی زود متوقف می‌شود یا اصلاً شروع نمی‌شود. به دلیل ترشح هورمون‌های بارداری از جفت، تست‌های بارداری خانگی در این حالت مثبت خواهد بود و ممکن است علائم اولیۀ بارداری نیز وجود داشته باشد اما سونوگرافی، ساک حاملگی را خالی نشان خواهد داد. در موارد دیگر، ممکن جنین برای مدت کوتاهی رشد کند اما به دلیل ناهنجاری‌های کروموزومی‌ای که دارد، رشد، پیش از شروع ضربان قلب متوقف شود که در این حالت به آن حاملگی مولار می‌گویند. از هفتۀ ششم بارداری به بعد، اگر ضربان قلب جنین طبیعی باشد و مادر نیز علائمی مانند خونریزی یا درد و گرفتگی نداشته باشد، احتمال سقط جنین هرچه بارداری جلوتر برود، کاهش چشمگیری پیدا می‌کند.
تشخیص سقط ناخواستۀ جنین
در صورت مشاهدۀ علائم غیرمعمول مانند خونریزی، گرفتگی عضلانی در طول بارداری، با پزشک متخصص زنان خود تماس بگیرید. پزشک متخصص زنان برای تشخیص دلیل خونریزی و وضعیت رحم، شما را معاینه خواهد کرد. همچنین پزشک متخصص زنان برای بررسی سطح هورمون بارداری hcg، ممکن است آزمایش خون برای شما تجویز کند و این آزمایش را در طول دو تا سه روز با هدف بررسی میزان تغییرات هورمونی تکرار کند. اگر خونریزی و گرفتگی عضلانی داشته باشید و پزشک متخصص زنان کوچک‌ترین شکی به وجود حاملگی خارج از رحم داشته باشد، سریعاً سونوگرافی انجام خواهد داد. اگر در سونوگرافی مشکلی وجود نداشته باشد، اما لکه‌بینی ادامه داشته باشد، در هفتۀ هفتم نیز مجدداً پزشک متخصص زنان سونوگرافی انجام خواهد داد. اگر در این سونوگرافی، جنین با ضربان قلب عادی مشاهده شود، شما یک بارداری پایدار دارید و خطر سقط جنین بسیار کاهش یافته است. در صورت ادامه یافتن خونریزی نیز باید سونوگرافی انجام شود. اگر سونوگرافی، سایز جنین را طبیعی نشان دهد، اما ضربان قلب وجود نداشته باشد، به این معنی است که جنین سقط شده است. اگر کیسۀ آب یا جنین کوچک‌تر از میزان مورد انتظار باشد، نداشتن ضربان قلب جنین ممکن است فقط به این معنا باشد که در تعیین تاریخ بارداری اشتباه شده است. در این صورت با توجه به شرایط، ممکن است پزشک متخصص زنان تکرار سونوگرافی در طول یک تا دو هفتۀ آینده و انجام برخی آزمایش‌های خون را پیش از تشخیص نهایی توصیه کند.
اگر سونوگرافی در طول سه ماهۀ دوم، کوتاهی یا باز شدن دهانۀ رحم را نشان دهد، وضعیت جنین طبیعی باشد و عفونت داخل رحمی نیز شناسایی نشده باشد، احتمالاً پزشک متخصص زنان تصمیم به عمل سرکلاژ می‌گیرد. در این عمل پزشک متخصص زنان با بخیه کردن دهانۀ رحم شما، از وقوع سقط یا زایمان زودرس جلوگیری می‌کند. اگر علائم احتمالی سقط جنین وجود داشته باشد، پزشک متخصص زنان با هدف کاهش احتمال سقط جنین، ممکن است استراحت مطلق تجویز کند. برای هفته‌های کمی، ممکن است خونریزی کم یا گرفتگی عضلانی داشته باشید. در طول این مدت می‌توانید برای بهبود درد از استامینوفن استفاده کنید. اگر در حال سقط جنین هستید، در فاصلۀ کوتاهی پیش از دفع جنین و سایر بافت‌های مربوط که به رنگ خاکستری و حاوی لخته‌های خون است، درد و گرفتگی عضلانی شما ممکن است بیشتر شود. بعد از سقط ناخواستۀ جنین، مادر نیاز به مراقبت‌های خاصی دارد. درصورتی‌که دچار سقط جنین شده‌اید، حتماً تحت نظارت پزشک متخصص زنان باشید تا او از وضعیت سلامت شما و خروج کامل بافت‌های باقی‌ماندۀ جنین از بدن شما مطمئن شود.
سقط مکرر جنین
برخی از پزشکان متخصص زنان بعد از چند سقط جنین متوالی ممکن است آزمایش‌هایی را برای برسی دلیل سقط جنین به مادر و پدر توصیه کنند، به خصوص اگر سن مادر بیشتر از ۳۵ سال است یا سابقۀ بیماری خاصی دارد، نیاز به آزمایش‌های بیشتری خواهد بود. در این صورت ممکن است پزشک متخصص زنان درمان با پروژسترون را توصیه کند. هورمون پروژسترون به لانه‌گزینی و پشتیبانی اولیه از بارداری در رحم کمک خواهد کرد. همچنین ممکن است پزشک متخصص زنان برخی از روش‌های تشخیصی از جمله سونوگرافی لگن، هیستروسالپنگوگرافی (hsg) که تصویر اشعۀ ایکس از رحم و لوله‌های رحم است یا هیستروسکوپی؛ آزمایشی که طی آن با لولۀ نازک تلسکوپ‌مانندی داخل واژن و دهانۀ رحم معاینه می‌شود را برای ارزیابی علت سقط مکرر جنین توصیه کند.