اجزا اصلی دستگاه تولیدمثل زنان شامل تخمدان‌ها، لوله‌های رحمی و رحم است که در فرایند باروری و بارداری نقش اصلی را بر عهده دارند. مشکلات رحم و لوله‌های رحمی، تخمدان، اختلالات هورمونی و بیماری‌های زمینه‌ای منجر به ناباروری زنان می‌شود.
-
نقش مهم تخمدان‌ها، تولید تخمک بالغ و ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون است، این هورمون‌ها علاوه بر ایجاد صفات ظاهری زنانه، بافت دیواره رحم (اندومتر) را برای لانه‌گزینی و رشد جنین آماده می‌کنند. اگر اختلالی در عملکرد تخمدان‌ها ایجاد شود، باروری دچار اختلال می‌شود. به‌منظور باردارشدن، تمام مراحل تخمک‌گذاری و لقاح باید به‌درستی انجام شوند. یکی از شایع‌ترین علل اختلال درروند بلوغ تخمک‌ها و ترشح هورمون‌های تولیدمثلی زنان، سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (تنبلی تخمدان) است. از نشانه‌ی این سندرم قاعدگی نامنظم، افزایش موهای زائد، جوش و چاقی است و می‌تواند زمینه‌ساز بروز مشکلات جدی مانند مقاومت به انسولین و دیابت شود.
-
اختلال در ذخیره تخمدان به دلیل مشکلات ژنتیک، اشعه و برخی داروها رخ می‌دهد و تخمدان‌ها زودهنگام از کار می‌افتند و دیگر تخمک‌گذاری نمی‌کنند و درنتیجه هیچ تخمکی برای بارور شدن وجود ندارد.
-
کیفیت و تعداد تخمک‌هایی که توسط تخمدان تولید می‌شود با افزایش سن به‌طور چشمگیری افت می‌کند. امکان باروری تخمک با کیفیت پایین وجود دارد، اما ممکن است تخمک بارور نتواند به‌درستی در رحم لانه‌گزینی یا به‌اندازۀ کافی رشد کند.
-
انسداد یا آسیب دیدن لوله‌های رحم مانع رسیدن اسپرم به تخمک و جنین به رحم می‌شود. اختلال در لوله‌های رحمی می‌تواند به دلیل عفونت‌های مکرر لگنی، مشکلات مادرزادی، چسبندگی ناشی از بیماری اندومتریوز یا چسبندگی ناشی از عمل جراحی باشد. در اندومتریوز بافت اندومتر که به‌طور طبیعی در دیوارۀ رحم وجود دارد، در خارج از رحم رشد می‌کند. از نشانه‌های اندومتریوز، عادت ماهانه‌ی دردناک، درد هنگام برقراری رابطه‌ی جنسی، خونریزی شدید یا لکه‌بینی غیرطبیعی و درد در ناحیه‌ی تناسلی است.
-
پولیپ‌های بزرگ یا چندگانه رحم و فیبروئیدهایی که بر روی حفره رحمی فشار وارد می‌کنند در توانایی اتصال و لانه‌گزینی جنین اختلال ایجاد می‌کنند و باروری را تحت تاثیر قرار می‌دهند.
-
بیماری‌های ایمونولوژیک یا سیستمیک مثل نارسایی کلیه و کم‌کاری تیروئید علاوه بر از کار انداختن سیستم‌های دیگر بدن موجب اختلال در عملکرد سیستم تناسلی و ناباروری می‌شود.
علائم و نشانه های ناباروری
در صورتی که بعد از داشتن یک سال رابطه ی جنسی منظم باردار نشده اید و نشانه ها و علائم زیر را دارید لازم است برای طی کردن مراحل درمانی به متخصص زنان و زایمان مراجعه کنید.
-
مشکلات پوستی مانند افزایش جوش و آکنه
-
تغییرات در میل جنسی
-
ریزش مو و یا نازک شدن بافت مو
-
افزایش وزن
-
رشد موهای زاید در پشت لب، روی قفسه ی سینه و چانه
-
خارج شدن ترشحات شیری ازنوک سینه ها
-
احساس درد هنگام رابطه ی جنسی
-
تغییر و بی نظمی در دوره ی عادت ماهیانه
دلایل ناباروری در بانوان
وجود مشکلاتی در بدن خانم ها موجب ناباروری و عدم نتیجه حتی با تلاش های بسیار است. در صورت وجود این بیماری ها لازم است ابتدا برای درمان و رسیدگی به این بیماری ها اقدام کنید.
-
ابتلا سندروم تخمدان پلی کیستیک که می تواند یکی از دلایل اختلالات در تخمک گذاری باشد.
-
انسداد لوله های رحمی که از انتقال اسپرم به رحم جلوگیری می کند.
-
ابتلا به عارضه ی آندومتریوز
-
ترشحات دهانه ی رحم که باعث آسیب دیدن اسپرم می شود.
دلایل ناباروری در آقایان
ناباروری تنها مختص خانم ها نیست و ممکن است وجود مشکلاتی در آقایان سبب ایجاد اختلال در باروری شود. در صورت وجود این علائم و نشانه ها ناباروری در مردان وجود دارد.
-
کاهش میل جنسی
-
اختلال در رشد موها
-
مشکلات نعوظ در مردان
-
مشکلات انزال در آقایان
-
کوچکی و سفت بودن بیضه ها
-
احساس و درد و وجود برآمدگی در بیضه ها
-
انسداد مجاری اسپرم
-
کاهش تولید اسپرم از حد طبیعی
اقدامات ضروری قبل از مراجعه به پزشک
قبل از تصمیم برای مراجعه به پزشک و اقدام برای درمان ضروری است تا اقداماتی انجام دهید و با این اطلاعات به بهترین مرکز درمان ناباروری مراجعه کنید تا پزشک شما به شرایط موجود اشراف داشته باشد.
-
لیستی از داروهایی که مصرف می کنید تهیه کنید. داروهای نسخه دار، داروهای بدون نسخه، ویتامین ها، مواد معدنی و مکمل ها در این لیست قرار دارند.
-
تعداد دفعاتی رابطه ی جنسی داشته اید در طول یک هفته و یا یک ماه را محاسبه کنید. تاریخ آخرین بار از رابطه ی جنسی را به خاطر داشته باشید.
-
در صورت مشاهده تغییرات فیزیکی در بدن آن ها را به پزشک معالج انتقال دهید.
-
در صورت مصرف سیگار و الکل میزان و دفعات آن را محاسبه کنید.
-
در صورت داشتن سابقه ی بیماری آمیزشی آن را به پزشک خود اطلاع دهید.
-
ابتلا خود و یا اعضای خانواده به هر نوع بیماری مزمن مانند دیابت، تیروئید و اختلالات ژنتیکی را به پزشک معالج خود اطلاع دهید.
روش های درمان ناباروری
روش های مختلفی برای درمان ناباروری وجود دارند که در ادامه به آن ها اشاره خواهیم کرد:
دارو درمانی برای افزایش تخمک گذاری:با توجه به وضعیت زوجین داروهایی برای تحریک تخمدان ها و به جهت تولید تخمک های بیشتر تجویز می شود. این داروها یا به صورت خوراکی استفاده می شود و یا به صورت تزریقی.
یکی از داروهای رایج برای این مشکل داروی خوراکی کلومیفن است که یک آنتی استروژن است. این دارو برای تحریک تخمدان ها و فرآیند تخمک گذاری مورد استفاده قرار می گیرد و مستقیما روی هیپوتالاموس مغز اثر می گذارد. گونادوتروپین متداول ترین داروی تزریقی برای افزایش تخمک گذاری می باشد.
درمان ناباروری با IVF:از این روش با نام درمان قطعی ناباروری یاد می شود. در این روش عمل لقاح در بیرون از بدن زن صورت می گیرد. در این روش نمونه ای از اسپرم های مرد و تخمک زن گرفته و عمل لقاح در محیط آزمایشگاهی انجام می گیرد.
این روش برای زمانی پیشنهاد می شود که لوله های فالوپ آسیب دیده باشند. در این روش نمونه گیری از تخمک ها به صورت مستقیم از تخمدان انجام می شود. بعد از اینکه عمل لقاح انجام شد و تخمک ها بارور شدند، طبق تشخیص پزشک یک یا چند تخمک که بارور شده اند به رحم زن منتقل می شود و در دیواره رحم قرار می گیرند و بعد از گذشت مدت زمان مشخصی تست بارداری گرفته می شود.
درمان ناباروری با IUI:در این روش که به آن فرآیند شتسشوی اسپرم نیز گفته می شود، از اسپرم مرد نمونه گیری صورت می گیرد و بهترین اسپرم ها را جدا و آماده می کنند. بعد از آن، اسپرم های آماده شده را به داخل رحم زن منتقل می کنند و در ناحیه لوله های فالوپ جایگذاری می کنند. این روش توسط یک لوله باریک و نرم انجام می شود و بدون درد می باشد. در این روش اسپرم ها باید سالم باشند و خوب تحریک شود تا تخمک ها بارور شوند.
درمان ناباروری با میکرواینجکشن یا ICSI:از این روش زمانی استفاده می کنند که اسپرم های سالم مرد کم باشد. روش ICSI تقریبا شبیه روش IVF است با این تفاوت که اسپرم های سالم باید با دقت بیشتری درون تخمک تزریق شوند که این کار باعث می شود شانس باروری تخمک ها به میزان زیادی افزایش پیدا کند. تخمک ها در این روش مانند روش IVF بعد از بارور شدن، به داخل رحم مادر انتقال پیدا می کنند.
امروزه حتی در روش IVF، از این روش برای لقاح استفاده می شود تا شانس بارداری بیشتر باشد.
روش GIFT و ZIFT:در این روش نیز تخمک ها از تخمدان گرفته شده و در محیط آزمایشگاهی با اسپرم ترکیب شده و به رحم انتقال داده می شوند. در روش ZIFT، تخمک های بارور شده به مدت ۲۴ ساعت بعد از لقاح وارد رحم می شود ولی در روش GIFT، اسپرم و تخمک با هم ترکیب و مستقیما درون لوله رحم قرار می گیرد. شانس باروری در این روش به اندازه IVF می باشد.
در مواردی که روش IVF برای بیمار جوابگو نباشد، پزشک از این روش ها به دلیل نزدیک بودن به حالت طبیعی، استفاده می کند ولی این دو روش در درمان ناباروری زیاد متداول نیست.
اهدا کردن تخمک:در زنانی که سن آنها بالای ۴۰ سال است و دچار نارسایی تخمدان هستند و تخمدان ها به درستی کار نمی کند و یا اینکه تخمک ها کیفیت بالایی ندارند ولی رحم آنها طبیعی است، از روش اهدای تخمک باردار می شوند. به این منظور تخمک ها در فرد اهدا کننده با مصرف داروهای باروری و تحرک کننده تخمک ها، استخراج شده و با اسپرم همسر دریافت کننده ترکیب شده و بعد از لقاح در آزمایشگاه به رحم مادر منتقل می شود.
رحم جایگزین:از این روش برای زمانی که زنان مشکل رحمی داشته باشند و امکان بارداری ندارند، استفاده می شود. در این روش تخمک زن و اسپرم مرد در آزمایشگاه با هم ترکیب شده بعد از انجام لقاح، تخمک ها به رحم فرد اهدا کننده رحم منتقل می شود و جنین در رحم زن دیگری رشد کرده و متولد می شود.
لاپاراسکوپی:در زنانی که مشکلاتی در ناحیه دستگاه تناسلی و لوله های رحم دارند، پزشک از روش لاپاروسکوپی برای بازسازی و رفع مشکل اندام های تناسلی استفاده می کند. ممکن است بعد از رفع این مشکلات پزشک تشخیص دهد که روش IVF برای بارداری مورد نیاز است.
هیستروسکوپی:عمل هیستروسکوپی رحم برای رفع مشکلات رحمی مثل تومورهای فیبروئیدی و پولیپ یا مشکلات لوله های رحمی استفاده می شود.
در سامانه تله ویزیت، بصورت آنلاین توسط
دکتر فاطمه نعمت اللهی ویزیت شوید. جهت تله ویزیت روی لینک زیر کلیک کنید.