نازایی از جمله شایع ترین مشکلات بین زوجین است که این روز ها با توجه به سبک زندگی مدرن و افزایش استرس و اضطراب ناشی از فشار های روحی و روانی همه جانبه و مصرف غذاهای فست فودی، این عارضه بیش از گذشته گریبان گیر زوجین شده است. به مدد پیشرفت علم و تکنولوژی در این زمینه روش های درمانی بسیاری در اقصاء نقاط جهان از جمله: ایران، ارائه شده است که هر کدام با توجه به مزایا و امکاناتی که انتخاب و انجام می شوند. با تکیه بر همین علم ها این نوید را به تمامی خانم های نازا می دهیم که دیگر نگران فرزند آوری خود نباشند. حتی آن دسته از افرادی که تمکن مالی خوبی ندارند هم می توانند از این روش های درمانی بهره مند شوند.
ارزیابی یک زن از نظر نازایی برای زنانی انجام می‌شود که علی‌رغم یک سال رابطه جنسی منظم و بدون استفاده از روش‌های جلوگیری، باردار نشده‌اند.
البته برای تعدادی از زنان با یکی از موارد زیر، لازم است که ارزیابی زودتر انجام شود: (سابقه پزشکی یا معاینه بدنی)
-
سن بالاتر از 35 سال
-
سابقه خونریزی های قاعدگی نامرتب
-
وجود اختلالاتی که نشان دهنده عدم کارکرد مناسب رحم، لوله و تخمدان هست مثل چسبندگی‌های ناشی از جراحی‌های لگنی و آندومتریوزیس
-
وجود نازایی مردان
زوجین هر دو باید مورد ارزیابی قرار گیرند و بررسی‌های نازایی بایستی تا پیدا کردن عامل نازایی ادامه یابد و به صورتی می‌‌باشد که هزینه زیادی به بیماران تحمیل نمی‌شود. همچنین روش‌هایی پیشنهاد می‌شود که مقرون به صرفه بوده و بتواند شایع‌ترین علل نازایی را تشخیص دهد.
بررسی‌های علل نازایی ، باید در مواردی همچون سن بالای خانم، نازایی طولانی مدت و وجود سابقه پزشکی زن و مرد نازایی سریع‌تر انجام شود.
راه‌های درمان نازایی زنان
درمان نازایی با توجه به علت این مشکل در زنان به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. در مواردی که برخی از بیمارهای مزمن مثل دیابت یا تیروئید منجر به مشکل نازایی شده‌اند، پزشک ابتدا سعی برای درمان بیماری می‌کند و همزمان روش‌های بهبود باروری را پیش خواهد گرفت. در زیر برخی از روش‌های متداول درمان نازایی آمده است:
درمان دارویی: این درمان معمولاً برای افرادی که دچار مشکل تخمک‌گذاری یا تنبلی تخمدان هستند یا در موادی تجویز می‌شود که مشکل نازایی مشخص نیست. در این روش پزشک با تجویز داروهایی مانند کلومیفن‌سیترات، لتروزول یا گنادوتروپین، فرایند تخمک‌گذاری را تحریک می‌کند. معمولاً پس از تجویز دارو، پزشک از زن و مرد می‌خواهد که مجدداً به صورت طبیعی برای باردار شدن اقدام کنند. این داروها با تحریک تخمدان باعث افزایش تعداد تخمک‌های آزادشده می‌شود، این کار باعث افزایش شانس باروری زن می‌شود. در فرایند درمان دارویی ممکن است پزشک با انجام سونوگرافی واژینال تعداد فولیکول‌ها و تخمک‌های آزادشده را برای بررسی تأثیر درمان دارویی تجویز کند.
تلقیح داخل رحمی اسپرم یا iui: در مواردی که پزشک علت نازایی را مشکل در دهانۀ رحم یا رسیدن اسپرم به لوله‌های رحم بداند، ممکن است از طریق روش تلقیح داخل رحمی اقدام کند. در این روش، در روز تخمک‌گذاری پزشک پس از جمع‌آوری اسپرم‌ها از مرد و شست‌وشوی آنها، اسپرم‌ها را از طریق کاتتر پلاستیکی باریک و بلندی از راه دهانۀ رحم به دورن رحم تخلیه می‌کند. ممکن است پزشک برای افزایش شانس بارداری پیش از انجام عمل تلقیح از درمان دارویی برای تحریک تخمک‌گذاری استفاده کند.
لقاح خارج از رحم یا ivf: در مواردی که علت نازایی نامشخص است، پزشک معمولاً با استفاده از روش ivf برای باردر شدن زن اقدام می‌کند. در این روش، تخمکها پس از بارورر شدن توسط اسپرم در آزمایشگاه به رحم مادر منتقل می‌شوند. پزشک ابتدا با تجویز یک دوره داروی تحریک تخمک‌گذاری مثل گنادوتروپین، باعث آزاد شدن تعداد زیادی تخمک می‌شود. پس از بلوغ تخمکها پزشک با عمل پانکچر از راه واژن و با کمک سونوگرافی تخمکها را خارج می‌کند. بعد از جمع‌آوری اسپرم از مرد و شست‌وشوی آنها، اسپرم‌ها در آزمایشگاه برای بارورری به تخمکها اضافه می‌شوند. چند روز بعد، بعد از لقاح و تقسیم سلولی یک یا چند تخمک لقاح‌یافته با استفاده از یک ابزار به داخل رحم مادر منتقل می‌شود. پزشک ممکن است بنا به درخواست زوج‌ها، رویان‌های اضافه را برای دفعات آینده منجمد کند.
میکرواینجکشن یا icsi: درصورتی‌که تعداد اسپرم‌های سالم مرد کم باشند از این روش استفاده می‌شود. روش میکرواینجکشن کاملاً شبیه ivf است با این تفاوت که اسپرم‌های سالم به شکل دقیق درون تخمک تزریق می‌شوند. در این حالت شانس باروری تخمک به میزان زیادی افزایش پیدا می‌کند. در این روش نیز مثل روش ivf بعد از بارور شدن تخمکها، آنها به رحم مادر منتقل می‌شوند. امروزه در روش ivf در ایران نیز برای لقاح از روش میکرواینجکشن استفاده می‌شود تا دقت و شانس باروری افزایش پیدا کند.
لاپاراسکوپی: در زنانی که به بیماری‌های مرتبط با لوله‌های رحم یا دستگاه تناسلی دچار هستند، پزشک با انجام عمل جراحی لاپاراسکوپی اقدام به بازسازی و رفع مشکل اندام‌های تناسلی می‌کند. ممکن است بعد از عمل لاپاراسکوپی و رفع مشکلات دستگاه تناسلی، پزشک تشخیص بدهد برای بارداری نیاز به روش ivf است. در عمل لاپاراسکوپی پزشک جراح با وارد کردن چند لوله به همراه دوربین به درون شکم می‌تواند بافت زخم یا کیست‌های تخمدان را خارج، آندومتریوز را درمان یا لوله‌های رحم مسدود را باز کند.
هیستروسکوپی: در این روش که برای رفع مشکلات رحم مثل پولیپ و تومور‌های فیبروئیدی یا رفع مشکلات لوله‌های رحم است، پزشک با وارد کردن دستگاه هیستروسکوپ از طریق واژن به داخل رحم، مشکل‌ها را بررسی می‌کند و در صورت نیاز، بافت‌های اضافه یا زخم را خارج یا لوله‌های رحم مسدود را باز می‌کند.
روش gift و : zift در این دو روش نیز مانند روش ivf، تخمک از تخمدان استخراج می‌شود، در محیط آزمایشگاهی با اسپرم ترکیب و دوباره به رحم منتقل می‌شود. در روش zift، تخمک‌های بارور یا زیگوت‌ها طی ۲۴ ساعت بعد از لقاح به درون لوله‌های رحم منتقل می‌شوند و در روش gift، اسپرم و تخمک با هم مخلوط می‌شوند و مستقیم درون لولۀ رحم قرار می‌گیرند. شانس باروری در این روش‌ها مشابه با ivf است و معمولاً پزشک از روش ivf برای درمان استفاده می‌کند. اما در مواردی که زن به روشivf باردار نشده است، پزشک ممکن است چون این دو روش لقاح خیلی نزدیک به حالت طبیعی آن است، این روش را توصیه کند. در هر حال، این دو روش در درمان نازایی متداول نیست.
اهدا کردن تخمک: زنانی که سن آنها بالای ۴۰ سال است و دارای نارسایی تخمدان هستند و در نتیجه تخمدان‌های آنها به درستی کار نمی‌کند یا تخمکشان کیفیت کافی را ندارد، اما رحم آنها حالت طبیعی دارد، می‌توان از طریق اهدا تخمک باردار شوند. در این روش پس از مصرف داروهای باروری و تحریک تخمک‌گذاری در فرد اهداکننده، چند تخمک از تخمدان او استخراج می‌شود، سپس تخمک‌های اهدایی با اسپرم همسر دریافت‌کننده ترکیب می‌شود و لقاح در آزمایشگاه صورت می‌گیرد، سپس تخمک‌های بارور به رحم مادر دریافت‌کننده منتقل می‌شوند.
رحم جایگزین: زنانی که دچار مشکل رحمی هستند و امکان باردار شدن ندارند اما دارای تخمدان‌ها و تخمک‌های سالمی هستند، می‌توانند از رحم جایگزین استفاده کند. در این روش، تخمک و اسپرم زن و شوهر در خارج از آزمایشگاه با هم ترکیب می‌شود و تخمک لقاح‌یافته به درون رحم فرد اهداکنندۀ رحم جایگزین منتقل می‌شود و جنین در رحم زن دیگری رشد می‌کند و متولد می‌شود.
درمان نازایی مردان
داروهای مورد استفاده برای درمان عقیمی در مردان بستگی به علت نازایی دارد. در مواردی تعادل نداشتن در ترشح هورمون‌ها، ضعیف بودن اسپرم‌ها علت ناباروی است که قرص درمان اسپرم ضعیف یا دارو برای درمان اسپرم صفر می‌تواند مشکل را رفع کند. داروی مورد استفاده به شرح زیر است.
داروی کلومیفن سیترات:این دارو با افزایش ترشح استروژن علاوه بر درمان ناباروی مردان در القای تخمک گذاری برای خانم‌ها نیز کاربرد دارد . معمولا این دارو همراه با ویتامین E برای درمان نازایی در مردان تجویز می‌شود.
داروی لتروزول:برای درمان مشکلات اسپرمی و افزایش ترشح تستوسترون تجویز می‌شود.
داروی بروموکریپتین:برای ایجاد تعادل در ترشح پرولاکتین تجویز می‌شود.
داروی ایمی پرامین:برای درمان مشکلات انزال در مردان توصیه می‌شود.
دریافت هورمون تستوسترون به صورت تزریقی یا ژل یا قرص:در مواردی که اختلالات در میزان هورمون تستوسترون مشاهده شود با توجه به پزشک یکی از انواع آن توصیه می‌شود.
آنتی‌بیوتیک و داروهای ضد قارچ:در مواردی که عفونت در مردان سبب بروز نازایی می‌شود درمان علت عفونت می‌تواند ناباروی را رفع کند.
درمان نازایی مردان با جراحی
داروی نازایی اقایان با روش‌های مختلف جراحی امکان‌پذیر است. به طور مثال درمان ضعف اسپرم، انسداد مجاری یکی ازروش‌های مورد استفاده است. در موارد دیگر برای درمان عقیمی مردان با روش‌های جراحی اسپرم مستقیم از بیضه یا لوله‌ی اپیدیدیم خارج می‌شود و در روش‌های کمک باروری استفاده می‌شود.
روش‌های مختلف درمان نازایی در آقایان با جراحی شامل موارد زیر است.
-
وازووازکتومی یا وازووازوستومی
-
وازواپیدیدیموستومی یا VEA
-
کشیدن اسپرم از اپیدیدیم به صورت زیر پوستی یا PESA
-
کشیدن اسپرم از بیضه یا TESA
-
استخراج اسپرم از لوله‌های اپی‌دیدم یا MESA
-
استخراج میکروسکوپی اسپرم از بیضه یا میکروتسه
-
واریکوسلکتومی
-
استخراج اسپرم از بیضه یا تسه (TESE)
درمان نازایی مردان با روش‌های کمک باروری
فناوری تولید مثل شامل روش‌هایی است که اسپرم و تخمک در آزمایشگاه بارور می‌شوند. در صورتی‌که اسپرم‌ها خیلی ضعیف باشند و به درمان های پیشین پاسخ نداده باشد یا مایع منی اسپرم کافی نداشته باشد می‌توان از اسپرم‌های اهدایی هم استفاده کرد. روش‌های کمک باروری در مردان شامل موارد زیر است.
تلقیح داخل رحمی این روش که به آن IUI گفته می‌شود از موارد درمان کم بودن اسپرم در مردان یا وجود مشکل در دهانه‌ی رحم خانم است. برای انجام این روش اسپرم را با یک کاتتر به داخل رحم یا دهانه‌ی رحم وارد می‌کنند تا فرایند لقاح انجام شود.
لقاح آزمایشگاهی:به این روش تلقیح مصنوعی IVF گفته می‌شود و رایج‌ترین شیوه‌ی کمک بارداری است. در این روش تخمدان‌ها برای تخمک گذاری تحریک می‌شوند، سپس در محیط آزمایشگاه تخمک در مجاورت اسپرم قرار می‌گیرد. جنین تشکیل شده را ۲ تا ۵ روز بعد از لقاح داخل رحم می‌گذارند. لقاح آزمایشگاهی در مورد خانم‌هایی که لوله‌ی فالوپ آسیب دیده دارند و مردانی که اسپرم کم دارند استفاده می‌شود.
انتقال بلاستوسیست یا تخمک به داخل لوله رحم:بلاستوسیت جنین سه تا ۵ روزه است که در شرایط آزمایشگاهی از ترکیب تخمک و اسپرم تشکیل شده است و بعد از تشکیل داخل رحم قرار داده می‌شود.
میکرواینجکشن یا تزریق اسپرم به داخل سیتوپلاسم(ICIS):این روش بسیار شبیه روش IVF است و تنها تفاوت آنها در این است که در میکرواینجکشن اسپرم تکی مستقیم به داخل سیتوپلاسم تخمک تزریق می‌شود. این روش برای درمان اسپرم ضعیف مردان و تعداد کم اسپرم انجام می‌شود. در بعضی موارد هم به صورت توام با IVF انجام می‌شود. این شیوه از بارور کردن تخمک برای انتقال به رحم یا فریز کردن و استفاده در آینده موثر است.
در سامانه تله ویزیت، بصورت آنلاین توسط
دکتر فاطمه نعمت اللهی ویزیت شوید. جهت تله ویزیت روی لینک زیر کلیک کنید.